Mơngế Rơđế hmâ tơku\m kâ báu nếo péa hdroh tung môi hơnăm. Roh ki apoăng dâng khế 8, khế 9 klêi kơ’nâi pôe xo dêi búa ki iâ hâi. Roh má péa dâng khế 11, khế 12, klêi kơ’nâi xuâ dêi báu chiâk. Tung mâu hâi ki kâ hmê nếo mê xuân ai rơkâu xối khu xeăng [ă mơd^ng kâ hmê nếo. Kâ hmê nếo hmâ tơku\m po tiô rơpo\ng hngêi. Hngêi ki lâi xuâ báu hdrối kô krếo rêm ngế tung pơlê rơtế kâ hmê. Klêi mê, troh mâu rơpo\ng ki ê xuân kâ hmê nếo. Xua ti mê, a pơlê ki ai kơdrâm rơpo\ng, vâi kô kâ hmê nếo ton troh plâ khế. Pâ Nhi, ối a [uôn Drah, cheăm }ư\ Né, tơring Krông {uk, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi, kâ báu nếo ga xuân vâ môi tiah koh lo hơnăm nếo, mơgêi rơnó pêi chiâk deăng hơnăm ton, hbhrâ ăm roh pêi chiâk deăng a hơnăm ki nếo:

‘’Tiô túa tơlá dêi mơngế Rơđế, hơnăm nếo kô kâ hmê nếo, rêm rơpo\ng tơku\m po kâ hmê nếo. Krâ pơlê kô krếo thế rêm ngế, hiăng klêi pôe xo dêi báu athế po hâi ôu kâ sôk ro vâ kuăn cháu đi đo mo rơdêi le\m, lo hơnăm nếo pơtối mơdâ pêt tơmeăm tơngah kô châ ai rơnó ki châ pôe xo dêi báu i hên tâ’’.

Kâ hmê nếo dêi rêm rơpo\ng hngêi hmâ tơku\m po tung pơla 2 troh 3 hâi, a chiâk [ă a hngêi. Tung chiâk dêi mơngế Rơđế, ai môi [ăng tơnêi ki t^ng, vâ rêm hơnăm hdrối vâ chối báu, vâ pro tíu ki kâ hmê nếo, bu ai vâi kơdrâi ki chiâng troh amê vâ pêi pro. Báu ki chối, mơdâ a [ăng tơnêi ki mê xuân châ rah xo hdrê ki dâi le\m. Drêng xuâ báu ngế kơdrâi kăn rơpo\ng hngêi lơ kuăn kơdrâi ki rơmúa tung hngêi athế xuâ báu [ăng ko\ng (nâl Rơđế tối dêi Puôt).

Hâi kâ báu nếo, a tơnêi ki t^ng mê, rêm rơpo\ng hngêi pơrá mơdâng mâu kâng ki ai pro kơbôi [ă kơlá, tơkéa vâ tối cho vâ mơhno tối xeăng veăng rak ngăn chiâk deăng. Klêi mê, mâu kăn rơpo\ng hngêi kô rơkâu xối xeăng ki vâ iâ ai 1 xiâm drôu, 1 to í kơdrâi, 7 klo\ng phêa ki prông hmê nếo ki nếo pôe xo ing [ăng tơnêi ki t^ng. Klêi rơkâu xối, rêm ngế rơtế ôu kâ hơniâp ro.

Klêi kơ’nâi rơkâu xối xeăng a chiâk, rêm ngế vêh dêi a pơlê pơtối rơkâu xối xeăng báu [ă mơhúa jâ pôa. Drêng pôe xo dêi báu, kăn rơpo\ng hngêi kô rah môi xiâm báu ki hiăng tum a tơdế chiâk, pui tá xiâm, rêi djâ vêh. Tung hngêi, vâi kô kơtúa xiâm báu kố a kơpêng môi to chêa ki ku\n tá troh a rơnó kơ’nâi. Klêi kơ’nâi báu tơruih klêh xêh tung chêa, tơkéa vâ tối, cho vâ mơhno tối mơhúa báu ối [ă rơpo\ng hngêi. Mơngế Rơđế hmâ loi dêi, xeăng báu hmâ ối a tơnêi, mơhúa báu ga ối tung báu. Drêng mơdâ pêt mê mơhúa báu kô ối a chiâk; klêi kơ’nâi pôe xo, mơhúa báu kô vêh a hngêi, ối tung hnôu. Vâ ăm tơmeăm châ dâi le\m mê vâi krâ, nho\ng o athế rak mơhúa báu i le\m, ôh tá chiâng lôi mơhúa báu hmôu pơ prôk ‘rông ulâi ulâ.

Tung hâi kâ hmê nếo a hngêi, mâu tơmeăm hdroăng ăm khu xeăng, nôu pâ, jâ pôa ki hiăng hlâ lêk, tung mê ai 1 to chu kân, 7 xiâm drôu, 1 hdro hmê ki pêng, môi plôi phái ki pêng. Klêi kơ’nâi rơnuâ dêi hmân ếo ki krip, ngế ki rơkâu xeăng teăng mâ ăm kăn rơpo\ng rơkâu tơpui mâu tơdroăng koh mơnê kơ khu xeăng hiăng kum ăm rơpo\ng châ xuâ báu hên, rơkâu pâ hơnăm la ngiâ kô pơtối châ pôe xo dêi báu hên, tơdroăng rêh kâ ối phâi tơtô tâ. Pôa Kol, ối a [uôn Tơng Ju\, cheăm Ea Kao, pơlê kong kơdrâm Buôn Ma Thuột tối ăm ‘nâi:

‘’Ngế ki rơkâu kô xối ‘’Ô khu xeăng ing peăng mâ hâi lo, peăng mâ hâi lu, xeăng têa kroăng, xeăng ngo, xeăng báu châ re\ng chu a kố veăng kâ hmê nếo [ă rơpo\ng ngin’’. Ngế rơkâu kô xối ton 1 chôu, krếo thế tâi tâng mâu khu xeăng, mơhúa nôu pâ, jâ pôa vêh a hngêi kâ hmê nếo’’.

Klêi kơ’nâi rơkâu xối, ngế rơkâu kô lăm xế drôu a hơpiâp on, kơtum chêng, kông kơchôk hngêi, hnôu báu vâ rơkâu pâ tơdroăng pon mơhúa. Klêi mê, vâi to\n chêng tơgôu koăng krếo thế xeăng chu troh a tíu vâi xối mê, idrâp chêng koăng chuât xơtó. Tiô pôa Điêr, ối a [uôn Ky, bêng Thành Nhất, pơlê kong kơdrâm Buôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak tối tung hâi kâ hmê nếo mê ôh tá păng lôi tơdroăng to\n chêng tơgôu koiăng, hơdruê Kưt, êng tiâ dêi pó. Idrâp chêng chuât xơtó châk hơngế vâ tối pơtâng troh mâu khu xeăng, troh pơlê pơla, tơdroăng rêh ối hiăng phâi tơtô, tơdroăng hêng klêa ôh tá ai xếo:

‘’Roh vâi krâ nah, jâ pôa pin đi đo rak vế dêi túa le\m tro tơná. Nôkố xuân ối rak vế ti mê. Tung hâi kâ hmê nếo vâi to\n chêng tơgôu koăng tiô khôi hmâ dêi mơngế Rơđế. Vâi kô to\n [ai chêng phiu ro kâ báu nếo’’.

Drêng hiăng klêi mơgêi tơdroăng rơkâu xối xeăng, mê vâi kô pơxiâm ôu kâ sôk ro, vâi xah hêi plâ măng. Ngế kơdrâi kăn rơpo\ng hngêi cho ngế ki châ ăm ôu drôu xiâm ki apoăng, klêi mê, nếo troh a mâu vâi kơdrâi hên hơnăm kơ’nâi tâ mê, klêi mê nếo cho mâu ngế vâi kơnốu hên hơnăm tung hdroâng hdrê, mơngế tung pơlê cheăm…

Ki kơnía dêi kâ hmê nếo, tiô pôa Y Kô Niê, Pho\ pơkuâ ‘na mơhno túa le\m tro, cheăng tung Khu ngăn ‘na túa le\m tro, ivá [ă ôm hyô Dak Lak tối:

‘’Kâ hmê nếo dêi mơngế Rơđế cho vâ mơhno tối hnoăng cheăng ki tơná hiăng pêi lo kế tơmeăm xua rơpo\ng hngêi hiăng pêi lo, vâi hmâ tơku\m rơngêi ting ting [ă hơ’muăn hdrôu. Vâi hmâ tơku\m po tung 1 lơ 2 hâi, vâi hmâ kâ chu, kâ í mơhno tối mâu kế tơmeăm ki lâi ki vâi ai vâ krếo kuăn pơlê. Mơhno tối hiâm mơno ‘nâi mơnê khu xeăng hiăng ăm vâi châ pôe xo dêi báu hên’’.

Kâ hmê nếo dêi mơngế Rơđế hiăng tơku\m po tiô rêm to hngêi. La kăn rơpo\ng la lâi xuân athế lăm krếo vâi krâ-nho\ng o hơngế, a chê vâ veăng rơtế ôu kâ. Kố xuân cho roh ki vâ tơru\m pơla hdroâng mơngế Rơđế, xua ing hâi ki pơxiâm treăm chiâk troh a rơnó pôe, pơrá ai tơdroăng veăng kum dêi rơpó tung pơlê pơla.

H’Za Wut chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng