‘’Drôu xiâm tâng vâ tối ga xú pơ-ô le\m [ă drêng ôu ôh tá châi ko mê athế pro pló [ă mâu hlá nhâ, rêi kơtôu loăng kong, tung mê, ôh tá păng lôi kơtôu loăng hyăm [ă rêi loăng phok’’ - jâ Siu Uông, ngế ki hiăng hên hơnăm hmâ pro pló a pơlê Dơ Ngol, cheăm Ia {ang, tơring }ư\ Prông, kong pơlê Gia Lai) ai mơnhên tối tiah mê. Xuân tiô jâ Siu Uông tối, xua ki klâi kuăn pơlê tung pơlê kố rế hía rế vâ piu hiât lôi tơdroăng pro pló xua 2 tơmeăm khoăng ki xiâm cho kơtôu loăng hyăm [ă rêi loăng phok rê hía rế pá u ai xếo, mâu vâi krâ ki ‘nâi kơnó 2 tơmeăm ki kố tung kong xuân ôh tá hên. Luâ tâ kơ mê nếo, pló ki vâi pro tê a kơchơ, kuăn pơlê athế hía tâi dêi liăn ngân mê nếo rôe pló, maluâ ga ôh tá eâ tơbrê vâ pro.

Kơtôu loăng hyăm cho tơmeăm ki ôh tá păng lôi vâ pro pló drôu

Maluâ to lâi hơnăm achê pơla kố, khu pơkuâ vâi kơdrâi tung pơlê hiăng pơkâ tơdroăng ki kal athế rak vế kố, ‘mâi mơnhông tung tơrêm tơdroăng ki vâ pro pló, pơxiâm tơdroăng cheăng ki mê cho ing tiô vâi krâ lăm mot tung kong tí tăng mâu tơmeăm khoăng ki vâ pro. ‘’Ngin pói rơhêng vâ pơtối rak vế pló dêi hdroâng kuăn ngo ki sap ing chal vâi krâ nah hiăng hnê ‘măn ăm, vâ ing pló ki mê, kô chiâng tơvât [ă tơmeăm ki mơjiâng chiâng pông drôu ki xú le\m, xăng ngeăm, ôu ah tơniăn há. Pak^ng kơtôu loăng hyăm [ă rêi loăng phok ki xo tung kong, mâu tơmeăm ki ê, môi tiah: loăng sương sâm lông, kơtêo, hăng kong, klo#ng, phái tê pơrá xuân cho tơmeăm ki vâ mơjiâng pló drôu’’, jâ Kpuih Jer, Ngế pơkuâ vâi kơdrâi pơlê Dơ Ngol ai tối tiah mê.

Vâ kơdroh iâ tơdroăng ki mơdoh chôu phut pro pló, mê mâu rơpo\ng hngêi tung pơlê hiăng mơnúa xo kơtôu loăng hyăm, rêi loăng phok vâ pêt, la kơ’nâi mê ôh tá chiâng, xua pló drôu cho tơmeăm ki xo ing loăng kong, tâng xo tơmeăm tung kơdrum hngêi ga kô chôu, pông drôu kô tâk ki chôu ‘mêi, ôh tá chiâng ôu. Sap ing mê, kuăn pơlê khoh chiâng loi tiah kố, loăng hyăm, loăng phok cho tơmeăm khoăng dêi Xeăng, ga bu chiâng to tung kong xo, tâng lăm xo tơmeăm khoăng tung kong mê ga nếo ai pló ki le\m, vâ pế drôu chiâng xăng ngeăm le\m.

Jâ Kpuih Jer tối ăm ‘nâi, klêi kơ’nâi hiăng hbrâ tu\m mâu kế tơmeăm, tơdroăng cheăng ki pơtối mê cho athế rah xo hâi khế, tíu ki vâ pro pló. Vâ pló ki tơvât mê chiâng xăng ngeăm le\m, mê vâi krâ-nho\ng o ôh tá khoh pêi phái pro pló pá kơdâm loăng plâi hlếo hngêi, loăng plâi nong, plâi rơbá, mê athế pêi a xiâm loăng plâi ki ngeăm le\m. Kuăn pơlê xuân tối ăm ‘nâi, tâng vâi kơdrâi drêng mơ-êa veăng pêi pló, mê pló ki mê ah ôh tá dâi drêng tơvât pro drôu, ga kô chôu.

Tơpui tơno ‘na tơdroăng pro pló drôu, nâ Kpuih X^u tối ăm ‘nâi: ‘’Kơtôu loăng hyăm ki khăng drêng vêh a hngêi athế pâm ăm ga i xăn, klêi mê, djâ tâm tung têa dâng 3 troh 4 chôu; mâu tơmeăm ki u ối mê athế tâ tung póu ki ku\n vâ pêi ăm i xăn. Mâu pló ki mê pơrá ‘măn kơpêng mơnoh [ă pá pêng mê, cho klo#ng ối drêh, lôi tiah mê ai 2 hâi 1 măng; pló ki mê hmôu pôu lôi ga tung hngêi tiah mê, ôh tá chiâng têng a tô’’.

 Tiô jâ Kpuih Jer, Ngế pơkuâ ngăn vâi kơdrâi pơlê Dơ Ngok tối, rêm to vó bu kal ai 2 troh 3 pu\m pló ga hiăng bê. Tâng drôu tơxông (‘nheăn) lôi dâng 5 troh 6 hâi ga hiăng bê; tâng drôu alâi, drôu pôm lôi sap ing 2 troh 3 măng t^ng lơ ton luâ tâ kơ mê ga rế le\m, kô xăng ngeăm.

Tá xê pro pló bu vâ pế drôu ăm dêi tung rơpo\ng hngêi [ă ăm mâu nho\ng o ki tâ tá achê mê, mê vâi kơdrâi pơlê Dơ Ngol ối hnê tối tơdroăng kố ăm khu ngăn vâi kơdrâi a pơlê cheăm ki ê. Jâ Kpuih Uôn, ối a pơlê Dơ Mut, cheăm Ia {ang ai tối tiah kố: ‘’Kơnôm ai pló ki le\m mê drôu dêi pơlê Dơ Ngol khoh xú le\m, ôu hên tâ iâ xuân ôh tá châi ko, châi klêa. Rêm hdroh ai khu pơkuâ ngăn vâi kơdrâi tơku\m pro pló, mê á xuân lăm troh a mê vâ tí tăng hriâm [ối [ă dế nôkố xuân hiăng chiâng vâ pro xêh pló vâ pế drôu tung rơpo\ng hngêi’’.

Anh Huy chêh-Hlá tơbeăng Gia Lai

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng