Tung hngêi trá ki xo\n dêi rơpo\ng Y Bhiâo Mlô (hmâ krếo pôa Hiêm), ối a [uôn Tring 2, bêng An Lạc, pơlê kong krâm {uôn Hồ, kong pơlê Dak Lak, ai hên mâu vó ki kơnía, mâu vó ki mê ga kân ku\n pơrá phá dêi pó châ pơtăng ‘măn tơdrăng le\m. Ai vó ki ‘nâ lôi xo, ai vó ki ‘nâ hiăng tâ pông drôu. Pôa Y Bhiâo Mlô tối ăm ‘nâi, kố cho mâu vó dêi rơpo\ng hiăng châ rak vế [ă rôe ing mâu kuăn pơlê a mâu pơlê cheăm ki ê; rêm to vó ki mê ki kơnâ ga ai sap ing hr^ng rơpâu troh a chât rơtuh liăn (hơ’lêh kơtê môi to ro).

Hdrối nah, a mâu pơlê cheăm, vó ki kố ga ối hên ‘nâng, maluâ ti mê, dế nôkố, rế hía rế preăng hlo nho\ng o ối rak vế khu vó roh vâi krâ ton nah, malối, mâu tơdroăng ki pro t^ng, rơkâu xối xeăng [ă tơdroăng ki tê mơdró mâu tơmeăm khoăng roh nah hlo ai hên h^n a mâu pơlê cheăm ki ê, mâu vó, xiâm drôu ki kơnía kố rế hía thăm rế chiâng kơnía git má môi, hên hdroh pói vâ tăng rôe xuân tá ti ai.

‘’Tung hngêi á ai rak vế 4 troh 5 khu túa vó ki kơnía, tâi tâng ai dâng 20 to vó, tung mê, hên vó ki á nếo rôe pơla mâu hơnăm mê hía nah. Mâu vó kơnía, vó vâi krâ roh nah, môi tiah vó Tang mê á nếo tăng rôe to lâi hơnăm pơla kố. Tâng vâ tối, mâu vó roh vâi krâ nah, ing nôu pâ, jâ pôa ‘măn ăm, ôh tá mơhúa hiăng tro on chếo a hơnăm 1973 nah. Nốkố tăng mâu vó ki mê preăng ai, hmâ vâ ai liăn hên to lâi vâ tí tăng rôe xuân tá ti ai.

Tâng nôkố hlo ai vâi tê á kô rôe hlối, xua á kal vâ khu vó ki kơnía mê, vâ rak vế tơmeăm khoăng kơnía dêi hdroâng kuăn ngo tơná, klêi mê, ối xúa tung mâu hâi mơd^ng, pro t^ng, rơkâu xối, ôh tá păng lôi mâu tơdroăng leh mơd^ng, rơkâu xối mê, luâ tâ kơ mê nếo ối athế râng vế vâ ăm kuăn muăn-cháu chái xo ah hmôi vâ vâi i ‘nâi ple\ng tung tơdroăng pế drôu xiâm, vâ ai drôu xiâm pro tơdroăng ki kố ki mê’’.

Mâu vó kơnía châ pơtăng ‘măn tơdrăng tung hngêi trá xo\n

Mơngế Rơđế hmâ klâ khu vó chiâng 4 túa, mê cho: vó Tuk, vó Tang, vó Ba, vó Bô. Pak^ng mê, ối ai mâu khu vó Jăn, vó Duê, vó Kriăk [ă hên mâu túa vó ki ê. Xua u ối hên mâu pơlê cheăm dêi hdroâng Rơđế ki ê, maluâ mê cho môi túa vó, la ai dó inâi pơrá phá dêi pó. Hdrối nah, tơdroăng tê rôe, hơ’lêh vó, xiâm drôu kố vâi hmâ riân [ă chu, ro, lơ kơpôu. Tung mâu khu vó mê, vó Tuk cho kơnía má môi, athế hơ’lêh tơ’mô [ă 1 to rui lơ 8 to kơpôu. Túa vó ki kố bu chiâng ‘no tung mâu hâi leh mơd^ng ki kal kân, ai pôh kâ chu ki kân, hngăm sap ing 50kilô tơngi klêng.

Vó tá xê to tơmeăm ki vâ tâ, vâ dâ mê ối cho tơmeăm ki kơnía, mơhno tối ki krip le\m, hâk tơngăm dêi kăn rơpo\ng hngêi

Pôa Y Blih Mlô, ối a pơlê Pưk Prong, cheăm Ea Hning, tơring }ư\ Kuin tối tiah kố, vó ti xê to tơmeăm ki vâ dâ, vâ tâ kế tơmeăm ki kal, mê ối cho khoăng ki kơnâ dêi rơpo\ng hngêi, cho vâ mơhno tối ‘na tơdroăng ki kro [ă tơdroăng ki hâk tơngăm dêi rơpo\ng hngêi. Mê cho kế tơmeăm ki pơxâu phak [ă mâu ngế ki lâi ai xôi khôi túa, vêa vong dêi pơlê pơla, kế tơmeăm ki vâ hdró, diâp, pơko\ng o\ng mế, tơmeăm kơnía ki vâ ăm dêi kuăn ‘ne\ng [ă xuân cho tơmeăm ki vâ xing xoăng ăm mơngế ki hiăng hlâ. Xua mê, hngêi rơpo\ng ki lâi rế ai hên vó mê thăm rế kro mơdro\ng [ă châ ngăn cho kal git păng ‘nâng.

‘’Sap ing rơxông jâ pôa pin roh nah vó Tuk châ ngăn cho tơmeăm ki kơnía má môi, rơpo\ng ki lâi ki kro mê nếo ai, rơpo\ng ki lâi ki kơtiê ôh tá la lâi ai, vâi athế rôe, hơ’lêh tơ’mô [ă 5 to kơpôu mê nếo kơtê môi to vó kơnía, ai drêng ‘nâ hơ’lêh [ă 1 to rui mê nếo châ kơtê môi 1 vó, xua mê rơpo\ng kơtiê ôh tá châ rôe xêh, bu ai hngêi ki kro tê nếo ai liăn ngân, kế tơmeăm vâ rôe, ngăn mê cho tơmeăm khoăng ki kơnía git, cho ki hâk tơngăm. Hngêi ngế ki lâi rế kro mê thăm rế ai hên vó, pơtih môi tiah tung pơlê ngin hngêi ki lâi ki vâ hên ó mê ai 12 to vó, mê cho tơdroăng ki hiăng hôm, ki ê, rêm rơpo\ng hngêi ai sap ing 2 troh 3 to vó tê’’.

Xuân môi tiah chêng, vó cho tơmeăm ki ôh tá păng lôi tung rơkâu xối

{ă mơngế Rơđế, xuân môi tiah chêng, vó cho tơmeăm khoăng ki ôh tá păng lôi tung rơkâu xối xeăng. Xua vó vâi hmâ xúa vâ pế drôu xiâm, xuân cho tơmeăm ôu vâ pleăng ăm khu xeăng [ă xúa tung mâu roh ki ôm hêi tung pơlê pơla. Kố xuân cho môi tơdroăng ki xúa vâ rơkâu xôi, pâ khu xeăng, mơhno tối ‘na khôi túa, vêa vong dêi mơngế Rơđế. Nâ H’Chi Niê, a pơlê Ako\ Siêr, bêng Tân An, pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi:

‘’Tiô khôi túa dêi mơngế Rơđế mê vó cho hmâ xúa vâ pế drôu xiâm, cho drôu ki hmâ xúa a mâu hâi leh, mơd^ng, tơdroăng cheăng ki kal, xúa vâ ôu xối drêng môi ngế prôk tơklâ hơngế hlống hlối, xúa tung tơdroăng po mơd^ng pêi chiâk pêi deăng lơ rơkâu tung hâi to hngêi nếo’’.

Vó kơnía xúa vâ tâ, dâ pông drôu ki rơkâu xối, pleăng [ă xúa tung mâu roh xah ôm hêi dêi mơngế Rơđế

Vâ khoh ai môi xiâm drôu ki xăng le\m ‘mr^t vâ tơdah tơmối lơ vâ rơkâu xối xeăng mê cho tơdroăng ki pêi pro hên tơdroăng, ai hên túa pro ki rơhí rơhó. Rêm to vó ki vâ tâ pông drôu vâi hmâ xúa tung pơla ai mâu tơdroăng ki pơrá dêi pó. Tiô pôa Y Bhiâo Mlô tối, vó rế kơnâ mê kô xúa vâ pế drôu ăm mâu roh leh ki kal, vâ ăm tơmối ôu.

‘’Mơngế Rơđế sap ing rơxông vâi krâ nah, vâi hmâ pế dêi drôu vâ xúa, vó ki mê ki xiâm cho vâ pế drôu tê. Vó ga ai hên túa, ôh tá chiâng tối tu\m têk tâi tâng, tâng vâ tối, môi tiah vó Ba, vó Ba Theng, vó Duê, vó Tang, vó Bô [ă hên mâu túa vó ki ê ga hên ‘nâng, rêm túa vó mê pơrá vâ xúa tơtro [ă tơdroăng phá dêi pó, vó kơnía vâi hmâ xúa vâ ôu tung mâu hâi ki kal kân, vó ku\n, kơniâ to lâi ôh vâi hmâ xúa tung mâu hâi ki xah hêi ku ku\n tung rơpo\ng hngêi tê’’.

Vó kơnía châ rak ngăn [ă rak vế krâu khât

Nôkố, xua ai tơdroăng ki tơdjâk tơru\m [ă hên khu hdroâng ki ê, túa le\m tro dêi kuăn ngo xuân vâ hơ’lêh, rế vâ hía lôi, tơdroăng tê rôe, hơ’lêh kế tơmeăm [ă xúa vo xiâm tung tơdroăng rêh ối dêi mơngế Rơđế ga ôh tá xê môi tiah hdrối nah. Maluâ ti mê, tung mâu hâi leh mơd^ng [ă tơdroăng ki rêh kâ ối dêi vâi krâ nho\ng o, ôh tá păng lôi drôu xiâm, cho drôu ki châ tâ tung khu vó kơnía. Mê cho ki xiâm vâ pơtối rak vế, ‘măn chôu, râng vế mơhno túa le\m tro dêi mơngế Rơđế tối krê, mâu hdroâng kuăn ngo a Tây Nguyên tối tơdjuôm.

H’Xíu Hmok chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng