Klêi kơ’nâi mơhum ‘’prế kuăn nôu mo le\m’’, mê prế kuăn nôu, kuăn ai inâi Hara, ối a pơlê Kto, cheăm Kon Gang, tơring Đăk Đoa, kong pơlê Gia Lai hiăng  châ jâ Siu Hdrong, cho jâ dêi Hara troh lăm rak ngăn. Tiô tơlá dêi mơngế Jarai, nếo achê kố, nôu dêi muăn Hara hiăng pro Mơd^ng rơkâu mơnê vâ tơbâ hnoăng păn roăng, rak ngăn dêi jâ Siu Hdrong, ối krếo cho nôu Luy. Apoăng rơpo\ng xuân tá tí ‘nâi pro ki klâi, xua ki ‘ló ga tu\m tơdroăng pro mơd^ng athế pêi pro tiô túa dêi mơngế Jarai, la rơpo\ng nôu Hara dế rêh ối a pơlê dêi hdroâng Bơhnéa, xua tơlá dêi péa hdroâng mơngế ga ai pơrá phá dêi pó iâ há.

Klêi kơ’nâi tơpui tơno, rêm ngế hiăng vâ môi tuăn pro tiô tơlá dêi hdroâng Bơhnéa. Tơmeăm hdroăng ai 1 xiâm drôu, 1 to í, 2 mo\ng mơheăm í [ă chu; kliâm, ngôa chu hiăng châ kơxuô tung hlá priât kâm tung pló on vâ ăm ga i chên. Ai tơ’nôm 1 kơ’lo reăng ki kal tâ cho athế ai môi tơkâng loăng Pngal (tiô nâl dêi hdroâng Bơhnéa) lơ Pnu (tiô nâl tối dêi mơngế Jarai). Kố cho mâu hdrê loăng ki hmâ huăn tung kong ilâng, tíu ki ai têa krúa, vâi hmâ loi dêi cho loăng xeăng, loăng ki pơtroh ăm tơdroăng mơhúa.

Mơd^ng rơkâu mơnê dêi rơpo\ng muăn Hara

A mâu tơdroăng mơd^ng ki ê, pôa pơchâu cho ngế kơnốu; ngế ki mê xuân ai drêng ‘nâ cho krâ pơlê, kăn thôn lơ mâu ngế ki châ kuăn pơlê loi nhuo#m tung pơlê. La krê Mơd^ng rơkâu mơnê kố pơchâu cho ngế kơdrâi, xua ga hiăng ‘nâi ple\ng hên tung tơdroăng ki rak ngăn mơngế mơhum, păn rak kuăn ngá, châ kuăn pơlê loi nhuo#m. Klêi mê, nôu Hara hiăng krếo jâ Tan troh lăm pro mơd^ng ăm.

Hdrối vâ rơkâu xeăng, jâ Tan chuâ drôu xiâm tung môi to hdro ki ku\n, pro [ă hlá priât hiăng châ têng a tô ăm ga i krá; klêi mê, chiê môi iâ hlá vâ xối xeăng, ok iâ mơheăm dêi chu [ă í tơvât, klêi mê pik môi iâ a tuăn vó, a kl^ng, a tơpo, kơxah dêi jâ Siu Hdrong (nôu Luy-cho ngế ki châ Rơkâu mơnê).

Mâu tơdroăng hiăng châ pêi pro klêi, jâ pơchâu râng loăng Pngal rơkâu xối klêi mê râng loăng tit a drôu xiâm ki hiăng pơkrá, klêi mê, chuih tit iâ kơpêng ko dêi jâ Siu HDrong, klêi mê, râng loăng tit a drôu nếo, chuih tit a péa pâ tơpo, péa pâ kơxah, 2 kơpeăng ko\ng klêi mê chuih tit chôa ‘lâng a plâu, a krâng [ă a chêng.

Rế pro tí mê jâ Tan rế rơkâu xối [ă nâl Bơhnéa, ai rơkâu tiah kố ‘’Ô Xeăng plêng, ô Xeăng tơnêi …. Mâu Xeăng hơngế, Xeăng achê, a ‘ngêi, tung kơdâm châ re\ng troh a kố vâ mơnhên ngăn ăm jâ Siu HDrong hiăng châ pro mơd^ng tah lôi tơdroăng ki ‘mêi rơtôh, sap ing chôu phut kố kô trâm pon mơhúa ai ivá mo dâi le\m, rêh ton, ôh tá châi ko, ôh tá châi kơxah, châi kơpeăng ko\ng [ă péa pâ chêng xếo. Kố cho mâu tơmeăm hdroăng pói châ mâu Khu Xeăng veăng kring vế ăm ga, ăm rơpo\ng hngêi ga [ă pơlê pơla. Ô Xeăng’’.

Klêi mê, jâ pơchâu xo mâu tơmeăm hdroăng, rêm tơmeăm môi iâ môi tiah kliâm, mơheăm, hơ’nêh í, 1 kơ’lo drôu lo a gong tối tơbleăng ăm khu Xeăng. Peăng mơ’nui, maluâ pro iâ tê la xuân kal há, mê cho jâ pơchâu pôe xo hơpê í ngăn ga hôm tơdrăng [ă le\m há. Mơngế Bơhnéa hmâ loi dêi tiah kố, tâng hơpê í tơdrăng le\m mê rêm tơdroăng cheăng kô pon mơhúa. Tâng hơpê í chong kơ’ve\ng kơ’vo\ng, ‘mêi, mê rơpo\ng hngêi kô hbrâ trâm mâu tơdroăng ki xía vâ, xahpá. La tâng hơpê í hâi ki rơkâu xối mê ga le\m, kô thăm ai tơdroăng hơniâp ro ăm tâi tâng rêm ngế.

Drêng kố, jâ pơchâu xo môi iâ tơmeăm hdroăng râng [ă ko\ng ăm rêm ngế châ kâ [ă hiâm tuăn pói châ tơkâ luâ mâu tơdroăng ki xâu xía, pơloăng mơnúa, ôh pá ai tơdroăng ki ‘mêi rơtoh, sap ing chôu phut ki mê kô ai ivá mo sêi têi ‘răng, rêh ro kro niân [ă trâm tơdroăng pon mơhúa. Ngế ki châ rơkâu mê kô hơniâp ro [ă sôk suâ; ngế pơchâu xuân hôi tung hiâm tuăn xua tơdroăng rơkâu xối châ troh a ngế ki kal vâ châ rơkâu mơnê.

Châ ‘nâi a mơd^ng rơkâu xối kố, mơnhên tối peăng khu kơdrâi cho ki xiâm. Ki apoăng, ngế pơchâu rơkâu mơnê mê cho ngế kơdrâi. Ki má péa nếo, tung plâ rơkâu xối mê, ing tơdroăng hbrâ pêi pro mơd^ng tá troh pêi pro tu\m têk mâu tơdroăng ki ê, vâi kơnốu cho mơngế ki veăng cheăng tê, ki klâi ôh tá ai lơ kal vâ ki kố ki mê vâi kơnốu kô veăng kum. Drêng rêm túa pêi pro hiăng klêi, mâu vâi kơdrâi tung rơpo\ng ối ‘nân a’nâi vâ ôu drôu, châ kâ mâu tơmeăm hdroăng, tơpui tơno tó nâ, tơno tơnêng ‘na tơdroăng cheăng, rơpo\ng hngêi, păn roăng kuăn ‘ne\ng, túa pêi chiâk deăng, klêi kơ’nâi mê mâu ngế kơnốu nếo chiâng phep ối a’nâi, ôu drôu xiâm.

Ngoh Siu Na, pâ dêi muăn Hara tối: ‘’Tiô nâl Jarai, Hara tơkéa vâ tối cho Po. Xua tơdroăng nôu pâ vâ châ trâm chiâng [ă dêi pó trâm hên tơdroăng ki pá, xua nôu pâ peăng kơdrâi ôh tá ăm, xua kơdrâi ngoh cho mơngế Xuăn, kơnốu cho ngế Jarai. Rơpo\ng peăng kơdrâi tơtrâ, tô tuăn xâu dôh ki mê ôh tá chiâng pêi cheăng kâ păn roăng, rak ngăn dêi kơdrâi kuăn. Pin pơlông dêi kuăn Hara, ngoh Siu Na tối, kuăn ki kố vâ mơhno tối cho ‘’po ki xăng, kía hăng’’, tơkâ luâ hên tơdroăng ki pá puât la má xuân ối achê dêi pó’’. Dế nôkố, ngoh Siu Na cho môi ngế ko\ng nhân kơxu ki pêi cheăng kâ rơkê, rêm khế pêi châ 10 rơtuh liăn, bê vâ păn roăng, rak ngăn dêi kơdrâi kuăn ai tơdroăng rêh tơniăn.

Klêi kơ’nâi Mơd^ng rơkâu mơnê mê, klêi kơ’nâi jâ pơchâu prếo vêh, ngoh ôh tá piu ăm jâ môi iâ liăn [ă tơmeăm hdroăng, mê cho 1 to plâu í, 1 to plâu chu ai tá tơdroăng mơnê [ă hiâm mơno ki tơdrăng.

 Mơd^ng rơkâu mơnê maluâ bu pro ku\n tê, ối tung tơdroăng pro dêi rơpo\ng hngêi [ă hdroâng hdrê la vâ tối cho vâ hnê mơhno ăm rơxông kơ’nâi hlê ple\ng ki le\m tro dêi mơngế Jarai [ă Bơhnéa. Túa mơd^ng kố xuân cho túa ki vâ hnê mơhno ăm rơxông kơ’nâi ‘na túa ki rơkê hlế, hriâm túa ki vâ mơnê mâu ngế hiăng kum veăng tơná drêng trâm xahpá.

Tơdroăng ki tơru\m tơvât ‘na khôi túa kố xuân cho roh ki apoăng hlo ai ki tơru\m tơrôa pơla mâu hdroâng mơngế, maluâ tơlá dêi rêm hdroâng mơngế ga ai phá tơ-ê, la [ă tơdroăng ki hơ-ui pâ dêi pó, ‘nâi hơ-ui kum, ‘nâi mơjo pâ, mê vâi kô chiâng ai túa rêh ối nếo.

Y Phương chêh (Hlá tơbeăng Gia Lai)

Nhat Lisa tơplôu