Xâng mâ rơkâu ivá cho mơd^ng ki kal dêi môi rơxông mơngế Rơđế. Xua ti mê, hdrối vâ po mơd^ng kố, rơpo\ng hngêi tơpui tơno nhên ‘nâng, rah xo hâi khế ki le\m tro, lăm khe\n pôa pơchâu [ă kuăn pơlê achê, hơngế vâ veăng ai mâ châ ngăn mơd^ng ki mê. Tơmeăm hdroăng ai drôu xiâm, kuăn kiâ ki vâ xối [ă mâu mâ xâng [ă ôh tá chiâng lôi chêng koăng.

Rơpo\ng athế hbrâ rơnáu dêi xêh ‘na tơdroăng pế drôu xiâm, mâu kuăn kiâ ki vâ xối rơkâu ivá, la ôh tá chiâng xo tơmeăm ki to\ng kum dêi pơlê pơla. Mâu ngế ki kro mơdro\ng, vâi krếo tâi tâng vâi krâ-nho\ng o pơlê achê vâ veăng mơd^ng.

Pôa Nhất, krâ pơlê Klat A, cheăm Ea Drông, pơlê kong krâm {uôn Hồ, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi, tung môi rơxông mơngế, rêm ngế kô châ rơkâu ivá a hên rơnó phá tơ-ê dêi pó, xua mê, ngăn tiô kơ hơnăm dêi ngế ki vâ rơkâu ivá, ing mê, kô hbrâ rơnáu mâu tơmeăm hdroăng [ă drôu xiâm i tơtro há:

‘’Rơkâu ivá roh ki apoăng cho drêng xiâm kot mâ, ối tối cho mơd^ng hlu\m tuăn ăm kuăn ngá, dó inâi, drêng mê athế xối ai 1 mo\ng drôu [ă 1 to í; drêng kuăn ngá hiăng xông kân, hiăng chiâng kâ rơhé mê kô rơkâu ivá ăm ga 3 to í, 3 xiâm drôu; drêng hiăng châ 5 troh 6 hơnăm athế rơkâu ăm ivá ga ai 1 to chu, 3 xiâm drôu, 10 hơnăm rơkâu ivá ai 1 to chu, 5 xiâm drôu, drêng troh 15-16 hơnăm athế rơkâu ăm ga 1 to chu kriếo [ă 5 xiâm drôu; sap ing 20 troh 22 hơnăm athế rơkâu ivá ga ai 1 to chu kriếo kân [ă 7 xiâm drôu; drêng hiăng ai 2 troh 3 ngế kuăn athế rơkâu ivá ga 1 to ro, 5 xiâm drôu; tâng ai sap ing 5-6 ngế muăn athế rơkâu ivá ga ai 1 to ro [ă 7 xiâm drôu; drêng hiăng ai cháu mê athế rơkâu ivá ăm ga 1 to kơpôu [ă 7 xiâm drôu.

Mê cho mâu tơmeăm hdroăng [ă xiâm drôu ki vâ xối. Pa k^ng mê, ối ai tơ’nôm mâu tơmeăm hdroăng [ă xiâm drôu ki ê, kăn rơpo\ng hngêi kô têk ‘no ăm rêm ngế tung pơlê châ ôu kâ’’.

Drêng hiăng troh chôu ki rơkâu ivá, ngế ki vâ pơxâng mâ rơkâu ivá kô xâp hmân ếo kuăn ngo, ‘nân ối i tơdrăng pá ngiâ tơmeăm hdroăng. Pôa pơchâu pơxiâm xối xeăng, krếo thế xeăng ngo, xeăng têa kroăng, nôu pâ, jâ pôa vêh troh amê vâ veăng châ ngăn, châ hlo. Pôa pơchâu rơkâu khu xeăng í to\ng kum, pơtroh ăm mâu tơdroăng ki le\m tơniăn má môi ăm ngế ki châ rơkâu ivá, ki rơhêng vâ tối, kô kum ăm ngế ki châ rơkâu mê ai ivá mo sêi-têi ‘răng vâ pêi cheăng kâ, pêi lo hên kế tơmeăm. Pôa Kol, krâ pơlê Tơng Ju, cheăm Ea Kao, pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột, tối ăm ‘nâi:

‘’Drêng xối xeăng athế krếo tâi tâng khu xeăng veăng troh ngăn a hâi mơd^ng rơkâu ivá, pơtroh mâu tơdroăng ki le\m tro, ivá châ chăn ăm kăn rơpo\ng hngêi, pêt mơjiâng hên báu prá alâi pêng hnôu pêng hneăm. Klêi mê, ngế ki châ rơkâu mê, râng triăng drôu, kô châ pôa pơchâu bliu mơheăm a chêng’’.

Klêi kơ’nâi mê hlối, kô ai idrâp vâi krâ-nho\ng o to\n chêng tơgôu koăng dri drih dri drih. Pôa pơchâu râng mâ xâng ăm a ko\ng ngế ki châ rơkâu ivá. Klêi mê, mâu ngế tung rơpo\ng hngêi tiô kơ tơ môi ngế kô xiêm achê vâ rơkâu ivá ăm ga. Ngế jâ ki hên hơnăm má môi tung rơpo\ng hngêi ki chiâng lăm rơkâu, klêi mê, troh a mâu xăng, miê, nâ o tung hngêi.

Klêi kơ’nâi mâu ngế kơdrâi tung rơpo\ng hngêi rơkâu ti mê, peăng khu vâi kơnốu nếo, ngế ki hên hơnăm má môi kô xiâm achê rơkâu ivá kơ ga hdrối, vâi xuân tơpui rơkâu ivá, pơxâng mâ ăm kơ ga. Rêm ngế kô râng djâ mâu tơmeăm, môi tiah mâ, ếo, bung, drôu xiâm, í [ă hên h^n tơmeăm ki ê.

Pôa Nhất tối ăm ‘nâi, tơdroăng ki pơxâng mâ kố ga tơtro păng ‘nâng:

‘’Vâi nâ o tung rơpo\ng hngêi cho ngế ki pơxâng mâ ăm ngế ki châ rơkâu ivá. Klêi kơ’nâi 3 hâi 3 măng nếo chiâng blui tah mâ. Drêng lêi tah mâ xuân athế xối xeăng môi hdroh nếo. Tơdroăng ki pơxâng mâ rơkâu ivá ăm kuăn mơngế cho vâ rơkâu ivá mo rơdêi, ai tơdroăng rêh ối hơniâp ro, tơniăn [ă kro mơdro\ng môi tiah vâi há. La bu ai to khu vâi kơdrâi tê ki chiâng blui tah lôi mâ ki hiăng xâng mê’’.

Klêi kơ’nâi pơxâng mâ [ă hbruô kế tơmeăm mê kô troh tơdroăng ôu drôu xiâm. Túa ôu drôu xiâm xuân pêi pro tiô ‘ló kơ tơdroăng ga vâ rơkâu. Klêi mê, kăn rơpo\ng hngêi krếo tâi tâng rêm ngế tung rơpo\ng hngêi rơtế veăng ôu kâ. Mâu vâi krâ-nho\ng o to\n chêng, hlu\m khie#n đing năm, rêm ngế pơrá hơdruê eirei, hơdruê k’ưt [ă hên tơdroăng ki ê hía.

Mơd^ng pơxâng mâ rơkâu ivá cho vâ mơhno tối tơdroăng ki nhuo#m mơnê dêi kuăn cháu [ă nôu pâ, jâ pôa. Lơ nôu pâ tơku\m po mơd^ng rơkâu ivá ăm kuăn cháu cho vâ pơtroh ăm kuăn cháu ai ivá mo le\m, trâm pon mơhúa [ă [lêi chiâng tung tơdroăng rêh ối-cheăng kâ rêm hâi. Tơdroăng ki tơviah akố, mơd^ng rơkâu ivá kố kô chiâng pro krê to tung rơpo\ng hngêi, lơ pêi pro tơdjuôm tung pơlê chiâng mơd^ng ki kân.

Pôa Y Kô Niê, Kăn pho\ [ơrô ngăn ‘na Mơhno túa le\m tro dêi kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi:

‘’Mơd^ng rơkâu ivá cho môi tung hên mâu mơd^ng ki ê. Mâu mơd^ng kân ki ê, môi tiah mơd^ng kơno têa mê vâi xuân ai xối rơkâu ăm ivá kơ ngế kăn rơpo\ng [ă ăm hdroâng hdrê peăng ngế kơdrâi. Mâu mơd^ng ki ê vâi xuân po rơkâu ivá ăm mâu ngế krâ má môi tung rơpo\ng hngêi.

Môi tiah mơd^ng kơ kuăn ngá nếo mơhum mâ, rơkâu kơ ngế hiăng xông kân hdrah, xuân ai rơkâu kơ ga ai ivá, hnối mơnê kơ mâu ngế ki păn roăng, rak ngăn kuăn ‘ne\ng hiăng xông kân hdrah, klêi mê, rơkâu vâi hiăng chiâng mơngế nôu, mơngế pâ.

Tung pơkoăng o\ng mế xuân ai po mơd^ng rơkâu ivá ăm ngế ki hiăng ai hnoăng păn roăng kơ prế ki chiâng on veăng mê. Mâu tơdroăng xối rơkâu máluâ ga iâ tê, la mâu tơdroăng ki xối mơd^ng mê hmâ hlo châ po tung mâu hâi mơd^ng ki kân tung pơlê’’.

Nôkố, maluâ mâu tơmeăm hdroăng [ă túa pêi pro ga ôh tá xê pro kân môi tiah hdrối nah, ngăn tiô kơ ivá dah ai xêh kế tơmeăm, rêm rơpo\ng hngêi dêi hdroâng Rơđế pơrá ối rak vế dêi túa tơlá xối rơkâu ivá ăm kuăn mơngế, [ă ngăn mê cho mơhno túa le\m tro ôh tá păng lôi ăm rêm ngế.

H’Zawut {yă chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng