Mơdĭng mơnê  hnoăng nôu pâ dêi kuăn ngo Cơ Tu
Chủ nhật, 07:00, 19/11/2023 Tơplôu: Gương/VOV5 Tơplôu: Gương/VOV5
VOV4.Xơ Đăng - Cho môi tung 54 hdroâng kuăn ngo Việt Nam, kuăn ngo Cơ Tu ai hên tơdroăng pro mơdĭng, túa lem tro, tơviah, tung mê ai tơdroăng pro mơdĭng ‘’Mơnê kơ nôu pâ peăng kơdrâi’’. Mơdĭng ‘’Mơnê kơ nôu pâ peăng kơdrâi ‘’ ai pơxúa kân ‘na hnê hriâm hnê tơpui kâ, hnê tơdroăng thế ai hiâm mơno lĕm tung rêm rơpŏng hngêi, pơlê pơla  ƀă kuăn pơlê, mơhno hiâm mơno ki lĕm kơhnâ dêi  tơná kuăn nĕng  cho  ngế droh ƀă rơpŏng hngêi peăng kơdrâi.

Mơngế Cơ Tu pơxá dêi mơdĭng mơnê hnoăng cho pa ‘đăh. Pa‘đah tơkéa vâ tối cho môi hâi ôu kâ ki vâ tơbâ  mơnê hnoăn ng dêi doh ƀă nôu pâ ƀă ngế nhŏng o peăng kơdrâi. Kố châ ngăn môi tiah “ Mơdĭng pơkoăng rôh má 2’’, hmâ po klêi kơ’nâi pái piŭn hơnăm prếi on veăng hiăng lo ối krê ƀă xuân ôh tá ai kơ bố pơ klât thế pro. Drêng hlo tơdroăng rêh ối dêi on veăng hơnăm ối nếo hiăng tơniăn, mâu rơtăm Cơ Tu pơxiâm pơkâ mâu tơdroăng vâ mơnê hnoăng ăm nôu pâ peăng kơdrâi, mơhno hnoăng hiăng chê̆m mơ’rêh  hlối xông kân ƀă hnoăng nôu pâ hnê ngăn păn roăng  kơ  mơngế ki pin xo pro dêi kơdrâi. Xua drêng châi kê̆n peăng hngêi kơnốu, ngế mé iâ châ lăm pôu veăng cheăng ăm dêi nôu pâ xiâm tơná, teăng a mê, hiăng ‘măn ăm hên tơdroăng pâ,  pêi cheăng kum hên ăm peăng hngêi kơnốu.

Mơdĭng mơnê kơ nôu pâ dêi hdroâng kuăn ngo Cơ Tu vâi pro kân krip. Ngăn tiô kơ ivá tơná ai pêi cheăng kâ châ lơ ôh mê ngế dôh vâ pơkâ po mơdĭng lơ rôe tơmeăm vâ xối, tơmeăm vâ ăm mơnê hnoăng nôu pâm peăng kơdrâi. Pôa Bríu Pố, krâ pơlê, rêh ối a cheăm  Lăng, tơring Tây Gian, kong pơlê Quảng Nam, ăm ‘nâi:

 "Ngế kuăn pơnốu hiăng xo kơdrâi drêng hiăng ai môi ngế kuăn klêi mê  kô pro mơdĭng mơnê kơ nôu pâ peăng kơdrâi hiănng ai ăm pin môi ngế kuăn kơdrâi nguăn loi hlối têm, rơkê ki pin hiăng xo pro dêi kơdrâi. Mơnê ƀă tơdroăng ăm môi pŭm kơpôu ăm peăng hngêi kơdrâi ƀă hlối tơkum ôu kâ, tôu hơkâ, tŏn chêng plâ măng. Peăng hngêi kơdrâi xuân hbrâ tơmeăm kâ,, têa ôu  rơtế ƀă peăng hngêi  kơnốu pro mơdĭng tŏn chêng tung plâ  3 hâi hlối. Tung tơdroăng pro mơdĭng mơnê vâi ôh tá la lâi piu xối xeăng, púi vâ xeăng veăng kum ăm péa rơpŏng hngêi peăng kơdrâi ƀă peăng kơnốu trâm hên tơdroănng pon mơhúa, kuăn pơlê pêi cheăng kâ châ xo hên báu prá alâi, ivá  mo xêi, ôh tá tro châi ta mo’’.

Hmâ hlo, hâi apoăng pro mơdĭng cho mơdĭng tung rơpŏng hngêi kô ai mâu nhŏng o xiâm veăng. Hâi kơ’nâi ah, nếo pro rơdâ tơdroăng pro mơdĭng, krếo nhŏng o hdrông hdrê tung pơlê, nhŏng o tung pơlê ki hmâ achê  ki ối hơngế troh rơtế veăng xah hêi ro xôk xuâ. Ƀă tâng ai ivá kô tơkŭm po xuang tung tung, da dá tiô khôi hmâ  ton nah dêi kuăn ngo Cơ Tu. Tung tơdroăng po mơdĭng pa ‘đăh, tânng poh chu, mâu ki pin krếo mê bú krếo iâ ngế tê, to mâu nhŏng o xiâm tung hdrông hdrê péa hngêi peăng kơdrâi ƀă peăng kơnốu  bú pô ôu kâ tung môi hâi măng tê.  Tâng pro mơdĭng ai poh kơpôu lơ ro mê nôu pâ peăng ngế mé hmâ krếo lâp pơlê troh veăng ôu kâ xôh ro tung péa pái hâi. NâBhling Thị Trơu, ốii a kong pơlê Quảng Nam, ăm ‘nâi:

"Peăng kơnối pro mơdĭng mơnê hnoăng ăm nôu pâ peăng kơdrâi môi pŭm kơpôu, ro, lơ chu, í, pêap, chêng, vó xiâm, priê pâ rơnŏng, mâ xâng kŏng… Lơ tơmeăm ki kơnía peăng kơnốu ai vâi kô djâ ăm vâ mơnê hnoăng. Vâi  mơdĭng mơnê hnoăng xua châ xo kơdrâi, boăng amê hnoăng ki nôu pâ peăng kơdrâi hiăng păn roăng chê̆m mơ’rêh dei kuăn kơdrâi ta troh kân droh. Ki xiâm mơnê  hnoăng nôu pâ peăng kơdrâi cho mơjiâng rơpŏng hngêi rêh ối hơniâp ro ƀă dêi rơpó’’.

Ki lĕm tơviah tung tơdroăng pro mơdĭng pa ‘đah cho pakĭng ôu kâ, ối ai drênng krếo kâ hơ’nêh dêi peăng hngêi kơnốụ ăm peăng hngêi kơdrâi, vâ mơhno tơdroăng pâ dêi rơpó, nhoăm pâ dêi hngêi peăng kơnốu ăm peăng hngêi kơdrâi. Mâu hơ’nêh kơhiâm má môi châ ngế doh rah ‘măn hdrối, rơtế têk kơ’lo pêng drôu kơnôm mâu nhŏng o lăm ăm tơrêm ngế tung rơpŏng hngêi ngế mế ôu. Drêng kơ’lo drôu châ ôu hiăng tâi, hơ’nêh hiăng kâ tâi há, mơngế Cơ Tu hmâ loi dêi tơdroăng pâ dêi rơpó hiăng tơtro khâp ƀă hlối rơtế hmâ khât. Pôa Abing Lâm ối a tơring Tây Giang, kong pơlê Quảng Nam, ăm ‘nâi:

" Vâi krếo vâi pú ki ối achê hơngế, ngế ki lâi hmâ vâi krếo, krếo tâi tung pơlê troh veăng mơdĭng. Ai 300 troh 400 ngế pêi kơpôu, ro, chu vâ ôu kâ. Ai krâm mơngế troh veăng kum pêi cheăng tung rơpŏng hngêi pế pơchên hmê kơchâi. Mơngế  Cơ Tu mơnê kơ hnoăng nôu pâ peăng kơdrâi ăm hên tơmeăm, mê cho: Chênng, koăng, xtâu, kơpôu, ro, chu, í, drôu, mêa, liăn  ƀă hên ki ê’’.

Mơdĭng mơnê kơ hnoăng nôu pâ peăng kơdrâi dêi hdroâng kuăn ngo Cơ Tu cho môi túa tơlá ki lĕm sap ton tí nah, hiăng mot tung tuăn ngôa túa ki lem tro gá. Túa tơlá mê vâ nôu pâ rêh ối ton troh krâ, hơniâp ro [ă dêi kơdrâi kuăn xuân môi tiah  hâk tơngăm  ƀă kuăn pơlê tung pơlê. Kố xuân xo rôh vâ péa rơpŏng hngêi peăng yâ pôa kơdrâi ai rôh trâm dêi rơpó, thăm tơrŭm krá khât [ă dêi rơpó péa rơpŏng hngêi.  

 

Tơplôu: Gương/VOV5

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC