Tiô pôa Lý Quốc Bảo, ối a thôn 16, cheăm Ea Đar, tơring Ea Kar, kong pơlê Dak Lak ai tối, pôa nếo châ krí xo dêi plâi ca cao rơnó hơnăm 2023-2024. Tung roh ki krí ƀă kơxô̆ liăn ki tê tung plâ rơnó mê, pôa hiăng chêh tối dêi nhên, rơhí rơhó tung kơxop hlá mơ-eá. Tâi tâng tơdroăng ki chêh tối mê ai lối 2 kơtâ hlá mơ-eá, pôa Bảo tối ăm ‘nâi, ƀă vâ chê 1 ha deăng ca cao, rơnó ki kố rơpŏng pô hiăng châ krí xo dêi 5 tâ̆n môi pôe plâi ki hiăng tum, apoăng rơnó nah tê châ 30 rơtuh liăn 1 tâ̆n. Kơ’nâi mê, yă pơtối to kơnâ tâk troh a 35 rơtuh, klêi mê troh a 50 rơtuh liăn a tâ̆n. Troh mơ’nui rơnó, yă tâk kơnâ troh a 60 rơtuh liăn 1 tâ̆n. Tâng vâ pơhlêh chiâng pơ’leăng khăng, mê yă tê a mơ’nui rơnó châ 180 rơtuh liăn 1 tâ̆n. Tơdroăng ki tơniăn lĕm tung tê mơdró ca cao, tê châ lo tơniăn, prô pôa Lý Quốc Bảo phiu hơniâp ro păng ‘nâng:

“Loăng plâi ca cao ga ôh tá xê môi tiah mâu hdrê loăng plâi ki ê, ga lo reăng ai plâi hên roh, tuâm xuân hên, mê rêm măng tĭng pin athế tôu pâm vâ xo pơ’leăng ga ki ối kơchoh, pin athế tơrŭm ƀă Khu pêi cheăng tơrŭm rĕng mot troh vâ rôe, klêi kơ’nâi pin kâng hiăng klêi pin ăm vâi liăn hlối drêng pơla pơ’leăng ca cao tê châ yă sap ing 35 troh 40 rơpâu  liăn 1 kilô, maluâ ti mê, kuăn pơlê xuân hiăng phiu hâk, xua ga hiăng tâk troh 55 rơpâu liăn nốkố hiăng tâk troh 60 rơpâu liăn 1 kg, vâi krâ-nhŏng o phiu niu, sôk suâ păng ‘nâng”.

Tiô jâ Nguyễn Hồng Thương, Kăn pơkuâ ngăn Khu pêi cheăng tơrŭm ngăn ‘na pêt loăng ca cao Nhất Tâm, tơring Ea Kar tối, kơvâ ngăn ‘na plâi ca cao a Dak Lak dế trâm hên tơdroăng ki vâ vêh pơtối mơnhông nếo ƀă ó rơdêi. Tơdroăng kố ti xê to kô trâm tơdroăng ki mơhúa xua hiăng hlo ki tơƀrê tung tê mơdró kế tơmăm lo ing chiâk deăng troh a mâu hngêi kơchơ lâp plâi tơnêi, mê ối kơnôm mâu khu mơdró kâ, Khu pê cheăng tơrŭm dêi kong pơlê hiăng pêi pro tơdroăng ki ton xŏn tung mơjiâng pro hên túa, hên tơmeăm ki dâi lĕm; tí tăng khu ki vâ tơrŭm tê mơdró kâ. Tâng môi tiah hdrối nah, plâi ca cao Dak Lak kuăn pơlê bu châ krí xo dêi dâng 1 tâ̆n 300 tăn pơ’leăng khăng tung 1 ha, nôkố a kơdrum ki mê hiăng châ lối 2 tâ̆n, ai drêng ‘nâng, tâk troh a 3 tâ̆n. Hdrối nah, tơmeăm ki pêi lo ing ca cao, ki hên vâi têng khăng, la ga hmâ xông pló, mê nôkố hên khu mơdró hiăng chiâng vâ tah lôi têa rơmâ ca cao ƀă chiâng mơjiâng pro chocolate. Tung pơluăn ca cao châ 30% tung pơ’leăng ki ối kơchoh, hdrối nah, tơkéa vâ tối vâi hmâ hvât lôi, la nôkố vâi hiăng chiâng pro têa ăm ga xông pló, pro pơnguân ăm kuăn pơlê ki rơhêng vâ rôe, yă tê ai drêng ‘na tâk troh 200 rơpâu lit.

Ki dâi lĕm, tơmeăm pêi lo hên túa hiăng gum ăm khu mơdró kâ, khu pêi cheăng tơrŭm tơ’lêi hlâu, ai ivá cheăng vâ mơ’no pêi ăm i tơtro tâ, gum tơdroăng tơrŭm pơla khu pêi chiâk deăng-khu mơdró-khu pê cheăng tơrŭm pêi cheăng thăm rế krá tơniăn, tơtro khât tâ. Jâ Nguyễn Hồng Thương tối ăm ‘nâi:

“Khu pêi cheăng tơrŭm hiăng tŏng gum ăm vâi krâ-nhŏng a tâi tâng mâu tơdroăng cheăng ki apoăng, mê cho rak ngăn kơdrum deăng, kơdê oâ hdrong, mơdêk tơdroăng ki pêi lo plâi ki dâi lĕm. Troh mơ’nui hơnăm ai liăn vâ mơhá ăm vâi krâ-nhŏng o ki kơhnâ rơkê. Troh hiăng tâi rơnó krí plâi ah, mê Khu pêi cheăng tơrŭm kô rơtế lăm troh tơrêm rơpŏng, maluâ cho mâu rơpŏng ki pêi lo kế tơmeăm ôh tá dâi vâ pêi pro tro tiô kih thuât, ăm vâi krâ-nhŏng o mung liăn rôe phon, mung liăn rôe pokeăng vâ pêi cheăng kâ teăm todrêng ƀă châ plâi kơtóu hên”.

Ing môi xiâm loăng ki ton hơnăm ôh tá ai châ yă kơnâ, ối pá kơdâm tung inâi khu plâi ki châ kơjo gum dêi kuăn pơlê, mê hdrê loăng ca cao a Dak lak hiăng vêh tâng ối nếo a tíu ki tơniăn. Tiô pôa Trương Ngọc Quang, Kăn pơkuâ ngăn Kŏng ti pêi cheăng tiô rơnó môi tung Khu pêt mơjiâng ca cao Nam Trưởng Sơn, tơring Krông Ana, kong pơlê Dak Lak tối, ki dâi lĕm dêi plâi thăm rế châ dâi hiăng gum ăm ca cao pơ’leăng khăng a Dak Lak đi đo châ tê ƀă yă ki kơnâ, ki gâ iâ ai 30% tâng vâ pơchông ngăn ƀă tơdroăng tê mơdró tung lâp plâi tơnêi. Kong pơlê Dak lak xuân hiăng ai troăng prôk ki nếo ‘na mơnhông pêt mơjiâng hdrê loăng ki kố, mê kô tơ’mot tơ’nôm hên khu mơdró kâ ai kro, ki ai liăn ngân, po rơdâ tơdroăng tơrŭm cheăng:

“Dak Lak dế mơjiâng troăng hơlâ ki nếo ăm ‘na loăng plâi ca cao. Nghin pói tơngah vâ ƀă troăng prôk ki nếo kố, kô ai tơ’nôm khu mơdró kâ troh a kong pơlê Dak Lak vâ tơkuăm mơjiâng tơdroăng cheăng kâ tro tiô luât pơkâ dêi plâi tơnêi ‘na mơ’no tê plâi ca cao, ing mê, vêh gum ăm kuă pơlê pơtối pêi cheăng kâ krá tơniăn, gum ăm mâu kuăn pơlê ki mơdâ pêt hmiân tuăn pêi cheăng”.

Dak Lak hiăng ai lối 2.000 ha loăng ca cao, a mâu kơpong tơnêi ki ôh pá tơtro ƀă kơphế, a tâi tâng mâu tơring, pơlê kong kơdrâm tung kong pơlê ƀă xuân cho ki ki bâ êăng dêi kơpong ki pêt plâi ca cao peăng mâ hâi lo, tiô tơdroăng pơkâ a hơnăm 2025/2021 dêi Khu xiâm ngăn ‘na Chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê. Maluâ tơkâ luâ hên roh plâi ôh tá dâi, xua drêng mê nah bu ai 1.000ha troh a hơnăm 2020, la Dak Lak xuân cho kong pơlê ki djâ troăng ahdrối ‘na tơnêi tíu, ki dâi lĕm ƀă ki kơnía. Troh nôkô, ƀă xiâm rêi ki dâi lĕm khât, dâi lĕm ki châ mơjiâng ing roh pá puât ó khât, kơnôm ing ivá mơdêk rơdêi dêi kơchơ lâp plâi tơnêi, ca cao Dak Lak hiăng ai toh tơ’lêi hlâu vâ vêh mơnhông ƀă po rơdâ luâ tâ kơ mê nếo.