Xúa kŏng ngê chal nếo tung kơdrum chiâk deăng plâi sầu riêng, pôa Lê Văn Thành ối a cheăm Ea Yông, tơring Krông Pač, kong pơlê Dak Lak ôh tá tô tuăn tôh têa to lâi vâ ga bê, choi, rơvât phon a khế lâi, rơnó ki lâi ăm tơtro, lơ mâu hâi ki tơvâ tơdroăng cheăng ki ê ôh tá châ lăm ngăn dêi chiâk deăng. Chôu phut kố, pôa hiăng hmiân tuăn xua tâi tâng ‘na têa ki hngiâm kơchoh tung tơnêi, tơdroăng ki kal vâ tôh têa, hâi khế ki vâ pêi pêt ƀă hên tơdroăng ki ê pơrá hiăng pơkrâ kơmăi ki séa mơnhên ngăn ki rơkê hlâu vâ xup xo, mơnhên tối, tơ’mot tiô hyôh internet tung phôn râng kŏng.

Pôa Lê Văn Thành ai tối, chiâng vâ mơnhên ‘na ki tôu hngíu ƀă tôh têa ing hơngế, kơdrum sầu riêng lối 3 ha dêi pôa đi đo drêh ngiât lĕm, maluâ tôu mêi ôh tá tro tơdroăng:

“Hiăng ai kơmăi, ai kŏng ngê̆ kố, kuăn pơlê pêi chiâk deăng xuân tơ’lêi tâ, ai kơmăi séa ngăn kố pin châ ‘nâi tung tơnêi mê ôh tá ai ki klâi, ai ki klâi ki dâi lĕm, môi tiah: têa hôm bê hngiâm kơchoh tung tơnêi lơ ôh, ing tơdroăng ki pin ‘nâi nhên tiah mê, pin kô tơ’lêi vâ tôh têa ăm xiâm loăng tung kơdrum”.

Jâ Hroda Ayun, ối a cheăm Ea Kênh, tơring Krông Pač, tối ăm ngin ‘nâi, drêng kal vâ plâi kơtóu hên ƀă plâi chiâng dâi lĕm, mơngế ki pêi chiâk athế pơhlêh túa pêi. Rơpŏng jâ hiăng pơhlêh ing tơdroăng ki pêt loăng kơphế tiô chal hdrối nah, chiâng túa pêt chal nếo nôkố, rĕng tâ, tơ’lêi tâ, dâi lĕm tâ, plâi kơtốu hên tâ. Mâu tơdroăng pêi pêt, rak ngăn kơdrum deăng, klâng chiâk pơrá hiăng xúa kơmăi kơmok tâi tâng, môi tiah: klŏng têa ki tôh hbri hbríu, lo ia iâ, rơvât phon tiô túa ki xúa kơmăi ga chiâng rơvât xêh, khu pul on ki trâ bâ eăng xúa ing hyôh tô mâ hâi ƀă hên hĕng tơmeăm ki ê hiăng gum kuăn pơlê ôh tá tơbrê ivá rak ngăn, kơdroh têa ki tôh lối hên, phon rơvât, mâu pơkeăng ki ê.

Tiô jâ Hroda Ayun tối,  maluâ kơxô̆ liăn ki ‘no vâ pơkrâ roh apoăng ga tâi liăn hên, la ki pro pơxúa mê ga cho tơxâng păng ‘nâng, maluâ cho tung roh ki kal athế pơhlêh tiô chal nếo tung pêi chiâk deăng, tơdroăng ki tê rôe tơmeăm dâi lĕm, krúa tiah chal nêó nôkố.

“Tơdroăng pêi pêt kơphế ki hlế rơkê ôh tá xê to gum kơdroh hyôh ngôi ‘mêi lo ing hngêi nhĕng mê ối rak vế ngăn tơnêi, xiâm kơnhŏng têa ƀă tíu ki rak vế hyôh kong prâi, ngo ngối. Kuăn pơlê xuân pói rơhêng vâ châ xo hên dêi kế tơmeăm pêi pêt mơjiâng, hnối châ kring vế dêi ivá châ chăn ƀă pơlê pơla”.

A túa pêi pro ki kân ó tâ, Khu pêi cheăng tơrŭm ngăn ‘na pêi chiâk deăng tê mơdró kâ dêi tơring Krông Pač, kong pơlê Dak Lak hiăng xúa kŏng ngê̆ kơxô̆ ‘mot tung lối 200 ha chiâk sầu riêng ki châ dó inâi VietGAP. Pôa Mai Đình Thọ, Kăn hnê ngăn Hô̆i đong pơkuâ ngăn khu pêi cheăng tơrŭm tối ăm ‘nâi, tơdroăng ki tơrŭm tung pêi pêt mơjiâng, xúa kŏng ngê̆ kơxô̆ ôh tá xê to mơdêk ki kơnía dêi kế tơmeăm mê, ối mơjiâng tơmeăm khoăng chiâng dâi lĕm, moi tiah plâi sầu riêng pro ti lâi pro ăm ga kơtốu hên, plâi kân rơ’mok, dâi lĕm, ngeăm kơhiâm, vâ khoh châ ai tiah mê, cho ing tơdroăng ki pêi pro rơhí rơhó ing tơdroăng mơdâ pêt, po văng nhâ, tôh têa, choi phon, rak ngăn krâu. La ngiâ kố ah, Khu pêi cheăng tơrŭm kô athế ai hnoăng pơkrâ mah QR ăm tơrêm kơdrum deăng vâ pơkuâ ngăn tơrêm túa cheăng kơxô̆, gum mơnhên xiâm kối, pơkâ hdró tơnêi tíu ƀă rêm ngế athế pêi pro tơdroăng cheăng ăm tơrêm loăng plâi sầu riêng. Ing mê, vâ pro tuăn loi mơngế rôe thăm rế loi ngah, thăm rế vâ pro dâi lĕm ăm plâi sầu riêng. Pôa Mai Đình Thọ tối ăm ngin ‘nâi:

“Kih thuât kơxô̆ gum ăm tơrêm tơdroăng cheăng mê khoh châ ‘nâi nhên. Rêm kơdrum, rêm xiâm loăng pơrá ai inâi krê, châ hlo nhên tơdroăng ki po nhâ, tôh têa, choi phon, hâi khế hơnăm pơxiâm mơdâ pêt. Mơngế ki pêt mê kô tơ’lêi châ ‘nâi tơmeăm khoăng ki châ tơniăn dâi lĕm. Mâu kơ koan pơkuâ ngăn xuân tơ’lêi châ séa ngăn nhên vâ hnê tối tơdroăng rak ngăn”.

Chiâk deăng dế nôkố xuân cho kơvâ ki xiâm, châ dâng 1/3 tơdroăng pêi cheăng kâ dêi Dak Lak. Xua ti mê, kơvâ ngăn ‘na chiâk deăng dêi kong pơlê hiăng kơhnâ khât tung tơdroăng hnê tối, veăng gum kuăn pơlê ƀă khu mơdró châ hlê plĕng túa ki mơdâ pêt, rak ngăn, tôh têa, choi phon ăm i tơtro, thăm mơdêk hnoăng pơkuâ, hnoăng rak ngăn ƀă séa mơnhên, êng mơnhên, tơpui nhên tung túa pêi chiâk pêi deăng. Ƀă kơvâ tê mơdró kâ, hên kế tơmeăm ki châ mơnhên OCOP ƀă mâu tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng ki ê hiăng châ mơ’no tung tíu ki tơrŭm mơdró kâ điê̆n tưh lơ a mâu zalo, facebook vâ mơđah, mơhno, tơbleăng, tối mơhno, tê rôe tung online.

Vâ pơtối mơdêk luâ tâ kơ mê nếo tung pơhlêh kơxô̆ ăm kơvâ chiâk deăng, pôa Nguyễn Thiên Văn, Phŏ Kăn hnê ngăn Vi ƀan kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi:

“Kong pơlê dế pơkâ pêi pro vâ tơdroăng tơkêa bro tŏng gum, tung mê, ai xúa kŏng ngê̆ chal nếo, cheăng ƀă hyôh internet túa kơxô̆ tung mơjiâng mark, mơjiâng inâi, mơjiâng mah kơxô̆ kơpong ki pêt hnối pơkrâ ƀă kơlo grât ki hiăng mơnhên, ing tơmeăm kŏng ngê̆ kơxô̆. Ing mê nếo, gum ăm inâi plâi kâ, tơmeăm ki pêi mơjiâng a kong pơlê Dak Lak rế hía thăm rế châ mơdêk hên tâ, ing mê, xuân athế pêi pro ki kơnía, gum pro pơxúa ăm mơngế kuăn pơlê pêi chiâk babw khu mơdró kâ”.

Cheăng xúa hyôh internet, xúa kŏng ngê̆ kơxô̆ vêh mơnhên hnoăng cheăng ki xiâm tung tơdroăng ki thăm mơnhông ki kơnía dêi tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng, po rơdâ tíu tê mơdró ki vâ tê rôe ƀă hnối thăm mơdêk tung mơnhông pêi cheăng kâ a thôn pơlê dêi Dak Lak. Tơdroăng ki tơrŭm cheăng krá tơniăn pơla khu kăn pơkuâ, khu mơdró kâ ƀă kuăn pơlê xuân cho ki xiâm pơkâ vâ mơjiâng môi túa cheăng chiâk deăng tiô chal nếo, krá ton, tơniăn ƀă tơrŭm hên ƀă kong têa vâi ê tung lâp plâi tơnêi.