Dế ối kơ’râu dêi plôi khăng ki chía kân, pôa Y Siêng, ối a thôn Phú Lợi, cheăm Quảng Phú, tơring Krông Nô, kong pơlê Dak Nông, tối ăm ‘nâi, kố cho roh ki apoăng vâ xo ing plôi khăng kố mơjiâng mâu tơmeăm ki ê. Klêi mê, ‘véa môi to tru\m a klo plôi vâ tah lôi pơ’leăng [ă mâu kế ki hơ’nhon tung mê lo pá gong.

‘’Á dế dâi plôi kố vâ pro kế hơ-oh tơxông. Vâ ăm ga krá, á tăng rah xo plôi ki ai rơno\ng xo\n, châ ga, krí ga kân, tơvó, hơngăm mơni châ 3 troh 5 kilô. Á ôh tá xo plôi ki hiăng khăng vâ xúa hlối, mê thế tâm tung trâp chía ton, klêi mê, pong tru\m a ngâ plôi vâ kơ’râu tah lôi tâi tâng pơ’leăng [ă ki hơ’nhon tung dế, klêi mê ah á nếo hơ-oh tơxông. Phu a on 2 troh 3 hdroh tá troh plôi ôh tá tâ xú ki klâi xếo, mê nếo chiâng pro hdro ki vâ hơ-oh pế tơxông’’.

Go hơ-oh tơxông dêi hdroâng M'nông

Pôa Y Siêng xuân tối ăm ‘nâi, plôi khăng xuân chiâng vâ pro hên kế tơmeăm khoăng xúa tung rơpo\ng hngêi, môi tiah plôi trêng têa, tâ hmê kơchâi, pro khie#n mboăt [ă hên ki ê. Roh ki vâ pro apoăng ga cho vâ môi tiah dêi pó. Klêi kơ’nâi krí, vâi hmâ pong tru\m a ngâ plôi, tah lôi pơ’leăng, klêi mê, djâ tâm tung trâp, lơ a têa ki hiu ing ngo dâng 2 khế. Klêi mê, vâi xếo, kơ’râu [ă têa vâ pro krúa, tah lôi mâu pơ’leăng, kế hơ’nhon tung dế plôi.

Vâi xo plôi ki mê kơtúa a drá peăng, xo mâu hlá loăng kong chuât ăm ga i prăng rơmon, jế le\m. Drêng mê, vâi nếo xo plôi vâ pro kế ki xúa, ngăn tiô kơ tơdroăng, môi tiah vâi dâ drôu, tâm pro pơkeăng ki dâi le\m ăm châ chăn ivá, tâ hdrê, trêng têa, tâ hmê vâ djâ ngi chiâk, ga rak ki tô hơ-ol mâu kế ki mê, xuân pro hdro ki vâ pế tơxông, kế kui têa, mâu kế ki vâ trêng têa lơ mâu prôa, rơvo\ng hlu\m  [ă hía hế. La dâ, tâ kế ki lâi xuân bu dâi, xúa to kế ki mê ôh tá tâ, trêng tơvât [ă kế ki ê.

Plôi ki vâ pro tơmeăm tung rơpo\ng hngêi xuân cho hdrê plôi ki chiâng krâ, châ ga kân tơvó, rơno\ng ga xo\n dâng 10 cm, ai kơtôu hbo. Vâ plôi chiâng dâi le\m, vâi krâ-nho\ng o hmâ pêt plôi a tơnêi ki dâi le\m, tơnêi ki nếo muih treăm lơ tơnêi khêi [azan. Pôa Y Siêng tối ăm ‘nâi, ki kal má môi cho athế rah xo hdrê i dâi khât, mơdâ pêt [ă rak ngăn i krâu le\m vâ kơxái ai plâi hên, plâi ga kân [ă le\m:

‘’Tâng pin vâ rak plôi ki dâi le\m, ai um le\m, mê pin athế xo pơ’leăng pro hdrê ing plôi ki le\m, ah mơdâ pêt ga kô chiâng ai plôi ki dâi le\m tiah mê há. Drêng krí plôi vâ pro kế tơmeăm xúa tung rơpo\ng hngêi, mê athế rah mâu hdrê plôi ki kân, kơtôu pá gong athế jế le\m, ôh tá tro mâu oâ hdrong kâ. Vâ pro mâu tơmeăm xúa mê plôi ki mê athế krâ ‘nôi, ôh tá tro prêa, rơheăng [ă chiâng vâ xúa ton la ngiâ’’.

Go hơ-oh pế tơxông dêi hdroâng M'nông

{ă hdroâng mơngế M’nông, rêm ngế tung rơpo\ng sap ing 10 hơnăm tơngi klêng pơrá ai têa plôi pơrá phá dêi pó vâ djâ lăm a chiâk, thăm nếo djâ lăm hriâm. Hngêi ki lâi xuân ai plôi ki kân vâ dâ têa ôu sap ing 3 troh 5 lit vâ ăm tơmối ôu têa, vâi tối dêi kăn plôi. Mâu vâi jâ, vâi nôu ôh tá khoh lôi plôi pá ai têa, mâu plôi kuăn ki ê xuân chiâng vâ hnêng xo ing plôi kăn kố. Pôa Y Quang, ối a thôn Phú Lợi, cheăm Quảng Phú, tơring Krông Nô, kong pơlê Dak Nông tối ăm ‘nâi, plôi kăn ki kân kố cho plôi ki plâi apoăng ga hmâ ối pá kơdâm xiâm loăng:

‘’Plôi a xơkối ga bu rơtăng [ă tơ’lêi tơhneăng, xua mê, mâu plôi ki kơbâng, plâi ki lo kơ’nâi ôh tá chiâng xúa vâ pro kế ki kố ki mê. Plôi ki dâ têa vâi hmâ rah xo plôi ki ối pá kơdâm xiâm loăng, plâi ki apoăng mê ga nếo krá dâi. Rơno\ng plôi ngăn to tơná pin vâ dêi, tăng rơno\ng ki tơdrăng lơ chong hmâng to tơná pin vâ dêi’’.

Vâi krâ M'nông hlu\m dêi khie#n pro [ă plôi

Hâi kố, maluâ tơdroăng rêh ối a mâu pơlê cheăm dêi hdroâng M’nông hiăng ai hên hơ’lêh, ai hên kế tơmeăm xúa ki dâi le\m tâ, la a mâu rơpo\ng hdroâng kuăn ngo xuân ối hmâ xúa dêi plôi vâ dâ têa, tâ hmê, kơchâi lơ mâu tơmeăm ki ê. Drêng lăm ngi chiâk lơ mot tung kong, chu a têa, mơngế M’nông hmâ râng tơvế dêi plôi khăng ki dâ têa [ă kế kâ tếo a rơtếo, lơ tâ tung pong lơ râng a ko\ng. Plôi khăng ga hiăng hmâ [ă kuăn mơngế châ to lâi chât rơxông, tí xê to tơmeăm ki hmâ xúa rêm hâi [ă rêh ối, mê ga hiăng chiâng tơmeăm ki mơhno túa le\m tro dêi mơngế M’nông-mơngế ki chiâng ing plôi.

Thị Đoắt- Y Sưng Phê Ja chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng