Pơlê Yang Lố Hai, cheăm tíu tơkăng kong Sa Loong, tơring Ngọc Hồi, kong pơlê Kon Tum, tíu ki ối rak vế mâu tơdrá hơniâp ro dêi hdroâng kuăn ngo Rơteăng, môi tiah ting ting, tơngếi, rơngê [ă mâu ngế ki rơkê ting ting, môi tiah A Ju\, A Jar, Y Tin [ă hía hế, pơto pơtih, tơcho, tơdjếi, êng tiâ rơkê, phiu ro tung hiâm mơno. Malối cho ting ting, cho tơdroăng ki êng tiâ, môi tơdrá ki hmâ tâng, hmâ ‘nâi, hên ngế Rơteăng rơkê ting ting.

Ing tơdrá ki le\m ro, idrâp chuât tơniâ, rơ-eăng ro mê ting ting hiăng pro hên mâu vâi droh rơtăm hâk git drêng êng tiâ, chiâng o\ng mế. Mâu rơkong pơto pơtih, mơhno tối tung hiâm mơno dêi vâi droh rơtăm hiăng mơhno tối tung tơdrá ting ting, môi tiah hyôh khía mot tung hiâm mơno dêi mâu vâi droh rơtăm dế ối hâk git vâ dêi pó khât:

Kơdró chêng ngoh xuân ối hlo a tíu kố

Têa mâ o hiăng lo rơdjêk a tíu kố, dế tơkôm ngoh

Kơdró chêng ngoh xuân ối a tíu kố

O lo têa mâ khíu pâ ngoh pá kâi tối      

Pa hiăng vâ dêi pó păng ‘nâng

Tơdroăng hiâm mơno á o hiăng tơpo tơhnhâ môi tiah reăng …

A Ju\ (peăng hơ-ếo) [ă khu vâi krâ rơngêi ting ting, rêi prôa dêi cheăm Sa Loong

Ting ting dêi Rơteăng xuân chiâng vâ hơdruê a chôu phut ki lâi, a hên tíu. Mâu vâi droh rơtăm xuân chiâng hơdruê [ă dêi pó drêng ối a hngêi, drêng lăm a chiâk deăng, lơ a mâu kơmăng po mơd^ng dêi pơlê pơla … kum mơjiâng ăm tơdroăng rêh kâ ối thăm rế hơniâp ro, sôk suâ. Mâu ngế ki ting ting rơkê má môi a pơlê Yang Lố cho A Ju\. To lâi hơnăm hdrối mê hía nah, pôa xuân ối hâk git tơdroăng ting ting môi tiah ối rơxông nah há:

‘’Á ôh tá la lâi kâi piu tơdrá ting ting. Xua ga hiăng ối trâu tung hiâm mơno á sap ing tơx^n nah, ga cho tơmeăm khoăng mơhno túa le\m tro ki kơnía git. Tung pơla ối a hngêi lơ lăm a chiâk deăng á xuân hmâ ting ting vâ ăm vâi krâ-nho\ng o ki ê tơmâng tơdrá ki le\m ro, rơkong hơdruê ki hơniâp xua pâ pôa hiăng ‘măn ăm’’.

A kong pơlê Gia Lai, tíu ki ai hên hdroâng kuăn ngo Jarai, Bơhnéa [ă hên mâu hdroâng kuăn ngo ki ê, mê rơngêi ting ting xuân cho tơdrá, rơkong pơto pơtih, hnê tối, pơchân khe\n ôh tá păng lôi tung tơdroăng rêh kâ ối rêm hâi dêi kuăn pơlê akố. Tung pơla ai hên mâu tơdrá chal nếo nôkố, tơdrá kong vâi peăng mâ hâi Luô, tơdrá Hàn Quốc [ă hên h^n mâu tơdroăng hơdruê ki ro ê dêi kong vâi pro ăm khu rơxông nôkố hâk git, hriăn hriâm, la a cheăm Glar, tơring Đăk Đoa, kong pơlê Gia Lai xuân u ối mâu tơdrá ki rơmuăn, rơ-eăng ro dêi mâu tơdroăng êng tiâ, pơto pơtih, tơdjếi.

Vâi krâ-nho\ng o hâk tơngăm xua a kơpong ki kố ai kơdrâm kuăn pơlê ki rơkê rơngêi ting ting dêi tơring Đăk Đoa, ai hên mâu ngế ki rơkê, môi tiah: Hlăi, Hlưp, Amlem, Yăm, Nhớ [ă hên mâu ki ê, rêm hdroh rơngêi ting ting pro hên ngế rơhêng vâ hmâng. Nâ Amlem, ối a pơlê Tuơh Ktu, cheăm Glar tối, rơngêi ting ting cho hiâm, cho tơdroăng hâk mơnâ, cho têa mo\ng ki rơngiâp vâ tôh ăm hiâm mơno:

‘’Rêm hdroh ai tơdroăng lăm troh a kơpong ki ê xah hơdruê, rêm ngế hmâ krếo thế a hơdruê. Maluâ rơkong á hơdruê ôh tá ‘nhó ro to lâi, la ga, la lâi á xuân hâk vâ hơdruê xua á mơjo pâ dêi tơdroăng hơdruê. Thăm nếo, rêm hdroh ối pơtê, lơ lăm pêi cheăng á xuân hmâ hơdruê tối ‘na tơdroăng hnho dêi châ, hâk kơdeăn tơdroăng rêh kâ ối tăng tơdroăng hơniâp ro ăm tơná á’’.

Troh a pơlê Sô Bah Leng, cheăm Ia Amron, tơring Ia Pa, kong pơlê Gia Lai, trâm nâ Siu H’Đur, môi tung mâu ngế ki rơngêi ting ting tơdrá Jarai ki ro má môi kơpong Ayun Pa dế nôkố. Tá xê to rơngêi ting ting ki tơniâ, mê nâ Siu H’Đur ối rơkê rêi kơđơn há. A mâu kơmăng ôu drôu xiâm tung rơpo\ng hngêi, mâu hâi mơd^ng dêi pơlê, drêng ai tơdroăng ki hâk phiu, nâ Siu H’Đur xo râng dêi kơđơn hơdruê, pro hơniâp ro ăm rêm ngế, pro hên ngế phiu ro tung hiâm mơno. Nâ tối: ‘’Vâ chiâng rơngêi ting ting i ro, mê tung hiâm mơno athế phiu ro. Tâng ôh tá mơjo pâ [ă hơdruê ôh tá mot tung hiâm mơno ga kô ôh tá châ mơhno tối tơdroăng ki le\m ro dêi tơdroăng rêh kâ ối:

‘’Tơná á hơdruê dêi xêh, pơto pơtih mâu rơkong ki tơná á hơdruê vâ rơtế veăng pro pơro ăm rêm ngế tung pơlê pơla, tiô tơdrá dêi hdroâng kuăn ngo tơná. Ing mâu tơdroăng rơngêi ting ting kố, á vâ hnê tối, mơhnhôk khe\n ôh tá ai tơdroăng tơhôu tơkeăng, ôh tá tơklâ nho\ng o. Ai drêng ‘nâ on veăng vâi tơpeăng tơtu\ng dêi pó, la ôh tá kâi chiâng vâ tơpui tối, mê á rơngêi ting ting vâ pơto pơtih. Ai drêng ‘nâ kơnôm ing [ai rơngêi, ting ting dêi á hiăng kum ăm rơpo\ng hngêi, on veăng vâi klêi kơ’nâi ai tơdroăng tơtu\ng tơpeăng, la vâi hiăng pơle\m dêi pó nếo’’.

Siu HJ'Đur rêi kơđơn ăm môi ngế nâ ki ê rơngêi

Mâu hdroâng kuăn ngo M’nông a Dak Nông, Rơđế a Dak Lak lơ K’ho, Chil, Mạ [ă hên mâu ngế ki ê a kong pơlê Lâm Đồng pơrá ai hên h^n mâu tơdrá rơngêi,  ting ting [ă túa ki hơdruê pơrá phá dêi pó. Ki hên cho tơdroăng ki hno dêi châ, êng tiâ ki pơto pơtih dêi rêm ngế tung pơla ai tơdroăng kal vâ tơmiât nhên pơrá phá dêi pó, xua mê, rêm hdroh mâu vâi krâ-nho\ng o hơdruê, rơngêi, ting ting, mơngế tomâng đi đo hâk mơnê châ tâng mâu tơdroăng ki rơ-eăng ro tung rêh ối, cheăng  kâ dêi pơlê cheăm.

{ă tơdroăng rơngêi, ting ting dêi hdroâng Rơđế, ai 2 tơdrá hơdruê ki xiâm cho eirei (ối tối cho hơdruê êng tiâ) [ă hơdruê kưt (túa hơdruê ki hơ’muăn tối, lơ vâ hnê tối ăm dêi kuăn cháu) đi đo châ vâi krâ-nho\ng o hâk mơnê, rak vế. Idrâp hơdruê ai drêng pro\ng drêng prông dêi tơdrá kưt; ai drêng ‘nâ rơmuăn, chôa ‘lâng, hơniâp ro dêi tơdrá eirei, rêm hdroh hơdruê, rơngêi ting ting môi tiah vâ pro ăm rêm ngế châ tơmâng, châ ‘nâi, kơ’râu xuâng tiô tơdrá hơhdruê. Tung dế pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak, tung tơdroăng rêh ối ki krâm kre\ng kuăn mơngế a pơlê kong kơdrâm, mê tơdrá eirei, tơdrá Kưt xuân ối tâng đi đo tung tơdroăng rêh kâ ối rêm hâi. Pơlê Ko\ Siêr, bêng Tân Lập, pơlê kong kơdrâm Buôn Ma Thuột cho môi tơdroăng ki vâ pơto pơtih. Pôa Pâ H’De\, ối a pơlê Ko\ Siêr hâk tơngăm tối:

‘’Ngin xuân ối rak vế, pơtối mơnhông ‘na mơhno túa le\m tro dêi hdroâng kuăn ngo tơná, ki rơhêng vâ tối cho tơdrá kưt, eirei. Khu rơxông nôkố xuân môi tiah mê, vâi hâk vâ păng ‘nâng tơdroăng ki hriâm [ă rak vế kơ gá. {ă vâi krâ-nho\ng o hdroâng Rơđế ngin, tơdrá kưt, eirei ôh tá păng lôi tung tơdroăng rêh kâ ối rêm hâi. Ngin ôh tá lôi xua kố cho tơmeăm khoăng dêi jâ pôa hiăng ‘măn ăm, kô pơtối rak vế ăm hdroâng hdrê chal kơ’nâi ah’’.

Tơkâ luâ to lâi rơxông, rơngêi ting ting dêi mâu hdroâng kuăn ngo a Tây Nguyên xuân ai ivá ki kâi vâ rak vế tiô túa ki hnê mơhno dêi pó sap chal hdrối troh chal kơ’nâi mê. Mâu ngế ki rơngêi, ting ting ki hâk git păng ‘nâng dêi tơdrá roh vâi krâ nah, môi tiah A Ju\, Siu H’Đur, Amlem lơ Pâ H’De\ [ă hên mâu vâi ki ê, rơkong hơdruê cho hâk mơjo dêi tơdroăng rêh kâ ối, vâ pơtối mơhno tơbleăng, pơtroh ‘măn ăm khu rơxông nếo pơtối rak vế, vâ ing mê, mâu tơdroăng rơngêi ting ting dêi Tây Nguyên đi đo ối [ă chal la ngiâ.

Dơng chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng