Ing kơxo má, tâng ối a ngiâ hngêi ki nếo meăn pro mơjiâng kân rơdâ, rơpo\ng ngoh Bơ Trường, ối a [uon Jang Pông, cheăm Ea Huar, tơring {uôn Đôn, kong pơlê Dak Lak hơniâp ro, sôk suâ poh kâ chu, poh kâ í vâ rơkâu xối xeăng to dêi hngêi nếo. Ngoh tối ăm ‘nâi, kố cho roh ki hơniâp ro dêi rơpo\ng, ngoh krếo tâi tâng vâi krâ-nho\ng o hdroâng hdrê lăm rơkâu vâ rơpo\ng pơtối pêi cheăng kâ chía tơniăn tâ tung hơnăm nếo:

Hâi kố, rơpo\ng á po leh rơkâu xối xeăng to dêi hngêi nếo, tiô khôi túa hdroâng kuăn ngo ngin, klêi kơ’nâi pro hngêi mê athế xối xeăng. A rơkâu xeăng drêng to hngêi nếo kố [ă môi to chu ki kân, pá môi to chu ki ê nếo rơkâu ivá ăm rơpo\ng hngêi [ă poh môi to í vâ xối ăm khu xeăng. Rơkâu xối xeăng, vâ pin to dêi hngêi nếo trâm tơdroăng pon mơhúa, ai ivá rơdêi tâ. Ivá mo le\m mê la ngiâ kô pêi lo hên kế tơmeăm, rơpo\ng hngêi rế hía rế châ tơtêk hên tâ nếo.

Ing bo mot tung hngêi, ngoh Bơ Trường hiăng kât dêi 5 xiâm drôu chiâng môi troăng ki xo\n. Tiô khôi túa, ngoh xuân hiăng krếo môi ngế krâ pơlê ki châ kuăn pơlê loi tơngah vâ xối rơkâu xeăng tung hâi ki kân krip kố. Pôa Bơ Huyn, ối a [uôn Ea Rông, cheăm Krông Ana, tơring {uôn Đôn tối nhên: Xiâm drôu ki apoăng kât a trăng achê bo ki mot lo vâ rơkâu xối ăm mơhúa jâ noâ, vó ki mê kân lơ ku\n xuân hôm, poh môi to í ku\n tê xuân hôm.

Vó ki má péa mê cho vâ xối ăm hngêi nếo, athế xúa xiâm drôu ki kân, poh kâ môi to chu ki kân. Xiâm drôu má pái rơkâu ăm kăn rơpo\ng hngêi [ă mâu ngế tung rơpo\ng, xiâm drôu má pu\n cho ăm nôu pâ peăng kơdrâi, xiâm drôu má 5 ăm nôu pâ peăng hngêi kơnốu. Pôa Bơ Huyn tối ăm ‘nâi:

Ki kal má môi cho rơkâu xối ăm mơhúa jâ nôa, pơtối mê cho xối ăm xeăng hngêi nếo, pơtối mê, cho rơkâu xối ăm ivá dêi kăn rơpo\ng hngêi, kơ’nâi mê, nếo xối ăm nôu pâ péa pâ, tơkéa vâ tối jâ pôa peăng pâ, jâ pôa peăng nôu, péa pâ mê ôh tá păng lôi. Pơklât thế rơkâu xối [ă chu ki kân, vó drôu ki kân, tơdroăng mê athế rơkâu xối i tu\m mê nếo chiâng.

Xuân tiô pôa Bơ Huyn tối, khôi túa dêi mơngế M’nông drêng hiăng mơdâng pro klêi hngêi trăng, kăn rơpo\ng hngêi athế rơkâu xối vâ châ ai tơdroăng pon mơhúa, tâng ôh, mê mơhúa nôu pâ jâ nôa kô hôu, rơpo\ng hngêi pêi cheăng kâ ôh tá rơhéa.

Drêng lo ing hngêi trăng ton vâi xuân athế rơkâu xối xeăng vâ tối tơbleăng ăm khu xeăng ‘nâi, xối ăm mơhúa dêi hngêi trăng ki mê. Ai ti mê ‘nôi mê mơhúa  dêi hngêi ton nếo ôh tá tăng, ôh tá xêa. Tơdroăng ki ‘’Tơklâ’’ [ă hngêi trăng ki ton xuân chiâng xối [ă xiâm drôu [ă môi to chu lơ í, ngăn tiô kơ tơdroăng ki tơná âi. Klêi kơ’nâi rơkâu xối, mơngế M’nông ngăn tiô kô tơdroăng kô pơtối xúa hngêi ton lơ vâ ‘măn kế tơmeăm ki ê lơ ‘nhiê tah lôi, ngăn tiô kô tơná kăn rơpo\ng tơmiât.

Klêi kơ’nâi pro kêi hngêi nếo, rơpo\ng xuân chiâng to ối pơtân. La vâi ôh tá khoh djâ dêi hdro go\, mơnge\n uâng mot tung hngêi nếo, xua tá hâi teăm rơkâu xối. Tiô pôa Bơ Huyn, krâ pơlê tối, hdroâng M’nông hmâ loi dêi, tâng tá hâi teăm tối tơbleăng ăm khu xeăng la hiăng ‘mêng on tung hngêi nếo mê kăn rơpo\ng kô ôh tá trâm tơdroăng pon mơhúa.

Drêng hiăng pro klêi hngêi trăng tơná pin xuân chiâng vâ to ối hlối, la drêng tá hâi teăm rơkâu xối mê kô ôh tá chiâng djâ hdro go\, mơnge\n uâng, hmâ ôu kâ lơ tơdroăng hơdruê xuâng xuân ôh tá khoh, pro ti mê kô ôh tá le\m tro. Vâ kâ hmê a hngêi nếo xuân athế pế pơchên a hngêi ton, la kâ xuân athế kâ a hngêi ton, tá hâi teăm tối tơbleăng ăm khu xeăng mê ôh tá khoh pro mâu tơdroăng tiah mê. Pin athế t^ng ‘nôi mê nếo châ hluăn ing tơdroăng tá mơhúa ăm rơpo\ng hngêi.

Tung pơla rơkâu xối xeăng to hngêi nếo, ai môi tơdroăng leh ki kal mê cho rơkâu ivá ăm tâi tâng mâu ngế tung rơpo\ng hngêi (tơ’mô [ă drôu xiâm má 3, xuân chiâng kât tơ’nôm mâu xiâm drôu ki ê ăm rêm pơ’leăng mâ mơngế tung rơpo\ng tâng lơ dah chía ai). Kăn rơpo\ng hngêi kô hbrâ kơpê, mâ xâng ko\ng ăm tu\m pơ’leăng mâ mơngế tung hngêi.

Kơpê ki mê kô [á a mâ xâng ko\ng, klêi kơ’nâi rơkâu xối, pôa pơchâu kô tâm mâ xâng ko\ng ki [á kơpê mê tung mâu drôu ki chuâ  a mơnge\n mo\ng tơvât [ă moheăm chu ối drêh, pik a rơtá nuih dêi rêm ngế tung rơpo\ng, ki ahdrối pik a vâi kơdrâi, klêi mê, troh a ngế kơnốu, pơtối mê nếo troh a mâu vâi kuăn. Klêi mê, rêm to mâ kô pơxâng ăm a ko\ng dêi rêm ngế. Drôu xiâm ki mê rơkâu ăm ngế ki lâi ngế ki mê kô râng triăng ôu drôu hdrối, pơtối mê cho ngế kơdrâi lơ kơnốu, mơ’nui cho kuăn vâi.

Rơkâu xối to hngêi nếo, kăn rơpo\ng hngêi athế krếo tâi tâng dêi kơdrá (jâ pôa), [ă nôu pâ xiâm dêi tơná (tơdâng [ă xiâm drôu má 4 má 5). Tâng nôu pâ hiăng hlâ, mê athế ai ngế ki teăng mâ cho nâ lơ ngoh vâ pro ngế xiâm rơkâu xối. Vâi rơkâu tiah mê, cho vâ tối tơbleăng ăm khu xeăng, vâ mơhno tối koh nhuo#m kơ mâu ngế vâi krâ, rơkâu vâ ăm ivá vâi ki mê la lâi xuân mo dâi, pêi cheăng kâ rế hía rế kro mơdro\ng tâ nếo.

Rơkâu xối to hngêi nếo dêi hdroâng mơngế M’nông ki kal tâ mê tâng dah lơ ai xêh kế tơmeăm mê athế krếo tâi tâng hdroâng hdrê [ă pú hmâ achê, hơngế. Vâi krâ-nho\nkg o hmâ loi tơngah dêi, to hngêi nếo kal athế ai hên ngế veăng troh hơniâp ro, rơkâu xối mê nếo pơtroh ăm tơdroăng ki mơhúa. Thăm rế ai hên ngế troh veăng xah hêi mê kăn rơpo\ng hngêi  thăm rế châ hên rơkong rơkâu tơdroăng ki le\m tro, drêng mê, rơpo\ng hngêi rế hía thăm rế krá tơniăn tâ, mơnhông tơtêk tâ.

H’Thi Rơya chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng