{ă hdroâng mơngế Rơteăng, rơngêi ting ting cho tơdroăng ki vâ tơpui tối dêi ing hiâm mơno tơná. Xua mê, mâu tơdroăng rơngêi ting ting châ chuât idrâp a tơrêm tíu, rơkong rơngêi ting ting kum ăm kuăn mơngế piu lôi mâu tơdroăng ki tơbrêi tơbrêh tung pêi cheăng, rơkong rơngêi ting ting hiăng chiâng tíu ki xêt khât vâ pơto ăm hiâm mơno ki hâk mơnâ.

Xua ti mê, mâu [ai rơngêi ting ting đi đo chôu ‘măn tung hiâm mơno rêm ngế mâu tơdroăng chôu vế ki le\m tro. Pôa A {lôih, ngế ki hmâ rơngêi tơdroăng roh vâi krâ ton nah a pơlê Kuăn Hrêng, cheăm Ea H’Đing, tơring }ư Mgăr, kong pơlê Dak Lak ối chôu vế dêi rơxông ối ku\n nah drêng rêh ối a pơlê xiâm cho a tơring Đăk Tô, kong pơlê Kon Tum, drêng hmâng vâi droh rơtăm rơngêi ting ting êng tiâ dêi pó…

‘’Drêng ối tơx^n nah, á hiăng hmâ tâng vâi jâ pôa, droh rơtăm tung pơlê rơngêi ting ting ai hên túa cho rơngêi, ting ting… Á hmâ tâng vâi hơdruê tung mâu roh leh mơd^ng, môi tiah: T^ng kleăng kơneăng êa, T^ng kâ báu nếo, mâu vâi krâ hmâ êng tiâ dêi pó, vâi droh rơtăm xuân rơngêi ting ting, vâi êng tiâ dêi pó, ai drêng ‘nâ lăm a chiâk deăng, lăm kêi kơchâi kong vâi xuân rơngêi ting ting’’.

Tro môi tiah rơkong tối dêi pôa A {lôih hiăng mơnhên, mâu [ai rơngêi ki pro tơhmâ dêi pó pơla droh rơtăm, êng tiâ mê hiăng veăng kum hiâm mơno chiâng [riê phoih mơjo pâ dêi pó. Tơdroăng ki pro tơhmâ mê hiăng kum ăm vâi hên tơdroăng ki tơmiât, tơche\ng, ai drêng ‘nâ ro rih, drêng ‘nâ khéa kho, ai drêng ‘nâ mơ-eăm, hâk mơnâ dêi tơdroăng rêh tá troh a mâu tơdroăng ki mơhó khéa tơdroăng kố tơdroăng mê, tăm nâ dêi pó [ă hên h^n tơdroăng ki ê.

Xua ti mê, maluâ ai xúa hên rơkong rơngêi ting ting tiô túa ki pơto pơtih, tơdjếi, tơpui hv^ng ki kố ki mê cho vâ mơnhên tối tơdroăng mơjo pâ dêi pó. Tiô pôa A Phơng, ối a thôn Yă Tun, cheăm Đăk Ang, tơring Ngọc Hồi, kong pơlê Kon Tum tối, rơngêi ting ting Rơteăng, ki má môi cho rơngêi tối ‘na tơdroăng ki tiah hmâ, [ă tơdrá ki ro rih, chuât pơ’lâng, rơmuăn, mơjiâng chiâng túa rơngêi, tơpui tơdjếi pơrá phá dêi pó, mê bu kal ai to lâi túa tơdrá ki châ rơngêi ting ting, mê kô chiâng ai tơdroăng pro hmâ ki le\m tro:

‘’Mâu vâi krâ ki rơngêi ting ting vâi rơkê ‘nâng, xua drêng rơngêi vâi hmâ pơto pơtih tiô túa ki ‘’krê xêh’’, tơkéa vâ tối vâi xúa mâu tơdroăng rơngêi ting ting tiô tơdroăng vâi krâ roh nah lơ mâu rơkong pơto pơtih cho vâ tối tung trâu hiâm mơno tơná, môi tiah rơngêi ting ting ‘na tơdroăng tơhmâ, tơpui tơno [ă pú hmâ, nho\ng o hdroâng hdrê, [ă xuân ing tơdroăng rơkê rơngêi ting ting hên khu vâi droh rơtăm khoh chiâng on veăng, chiâng kơdrâi kơnốu dêi pó, mơjiâng tơdroăng rêh ối hơniâp ro’’.

Tung pơkoăng o\ng mế a mâu rơpo\ng hngêi hâi kố dêi hdroâng Rơteăng, maluâ ôh tá ai tơdroăng ki hngăm môi tiah vâi krâ rôh nah ‘’Nôu pâ ăm xo dôh, xo mế ulâi, kuăn athế xo amê’’, la vâi krâ xuân pói rơhêng châ dêi kuăn châ xo ngế dôh, ngế mế ki nôu pâ hiăng tơmiât hdrối. Nôu pâ bu pôu râng hnoăng cheăng po ăm troăng prôk, hnê mơhnhôk dêi kuăn tơná pro hmâ, châ xo ngế ki tơná vâi hiăng git vâ tung hiâm mơno, la ôh tá ai pơklât ki klâi kơ kuăn tơná. Mê cho túa ki le\m tro tung túa pơkoăng dêi hdroâng Rơteăng, veăng kum mơjiâng chiâng môi rơpo\ng hngêi ki krá tơniăn tung tơru\m pơla hdroâng hdrê, nho\ng o [ă tung pơlê pơla.

Pôa A {lôih, ối a pơlê Kuăn Hrêng, cheăm Ea H’Đing, tơring }ư\ Mgar, kong pơlê Dak Lak ai hơ’muăn tối, tơdroăng pơkoăng o\ng mế cho vâ mơhno tối tung rơkong pơto pơtih, idrâp chuât drêng rơngêi ting ting dêi mâu nôu pâ, jâ pôa:

‘’Tiô túa tơlá dêi mơngế Rơteăng, tâng rơhêng vâ dêi kuăn tơná vâ pro dôh lơ pro mế dêi môi rơpo\ng ki ê, mê nôu pâ athế ngăn hâi khế ki tơtro, tăng roh ki vâ châ trâm rơpo\ng peăng pá tâ vâ êng tiâ. Drêng pơlê ai po mơd^ng, ối tâ tá drôu xiâm nôu lơ pâ peăng rơpo\ng ki kố kô rơngêi ting ting ahdrối, pơto pơtih rế hên, rơngêi tơdjếi rế ‘ló ro mê kô thăm pro nôu pâ peăng rơpo\ng pá tá rế hơniâp ro vâ tơmâng xo, vâ mơhnhôk dêi kuăn tơná rơtế pro hmâ [ă kuăn dêi tơná’’.

Mâu rơkong rơngêi ting ting ki pro tơhmâ dêi hdroâng Rơteăng [ă rơkong rơngêi ki hmâ tâng, hmâ hlo, tơdrá xuân rơmuăn, rơnguâ iâ vâ pro chiâng thăm rế tơ’ló ăm mơngế ki rơngêi ting ting tá mơngế ki hmâng. Jâ Y Mon, môi ngế ayo\ ting ting a cheăm Đăk Ang, tơring Ngọc Hồi, kong pơlê Kon Tum ai tối:

‘’Á hmâ rơngêi ting ting tiô kơ tơdroăng ki pro tơhmâ pơla khu droh rơtăm. Tung khu pú hmâ ai mâu vâi rơtăm vâi rơngêi ting ting vâ pro hmâ, á xuân tiâ hnó kơ vâi. Tâng peăng pá lâi pá ai ‘nâi pơto pơtih, pá chiâng rơngêi ting ting xếo tơkéa vâ tối cho hiăng thu, pá kâi [lêi, ôh pá kâi vâ pro tơhmâ khu nâ o ngin. Ing tơdroăng ki pro tơhmâ pơla droh rơtăm [ă dêi pó tiah mê, hiăng pro ăm á chôu vế đi đo, xua mê khoh chiâng hâk git rơngêi ting ting dêi kuăn ngo tơná’’.

Tơdroăng ki tơdâng tơ’mô tung on veăng [ă pro tơhmâ dêi hdroâng Rơteăng hiăng châ mơhno tối nhên ing mâu rơkong pơto pơtih. Ma luâ ngăn dêi pó xuân môi tiah, tơ’mô mê mơngế Rơteăng hmâng vâ xo kơbố xuân chiâng. Xua hiăng hâk vâ păng ‘nâng, mê mơngế Rơteăng xuân tơmâng nhuo#m tơdroăng ăm phêp dêi nôu pâ.

Xua mê, hdrối vâ chiâng môi on veăng, mơngế Rơteăng pơrá ôh tá păng piu lôi tơdroăng ki êng dêi nôu pâ. {ă tơdroăng kố hiăng châ mơhno tối tung tơdroăng ki rơngêi ting ting tung tơdroăng mơjo pâ: ‘’Tâng ai vâ á o păng ‘nâng mê á o kơ-êng ngoh hiăng tâng á o tơpui tơdroăng klâi, ngoh hôm ôi pâ?/Tâng ngoh hiăng vâ o, mê athế êng ngăn nôu hiăng ăm phêp há, êng pâ hiăng ăm hêp há?’’

(‘’Bài ‘’Ing de bă hôm am’’)

Mâu tơdrá rơngêi ting ting Rơteăng ‘na tơdroăng pro tơhmâ ki vâi krâ-nho\ng o nếo tâng mê cho tơdroăng ki trâu rơdâ păng ‘nâng, ai pơxúa vâ mơ’no tối dêi mâu ngế ki chêh tối, tơpui pơchuât vâ pơtroh ăm mâu vâi ngoh nâ o ki dế pro hmâ, hiăng hmâ [ă kô hmâ. Rơkâu pó vâi krâ-nho\ng o đi đo hơniâp ro tung tơdroăng ki rêh ối mơjo pâ dêi pó ki tơná pó hiăng rah dêi troăng prôk.

A Sa Ly rah chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng