Pong dêi hdroâng mơngế Rơteăng ai 6 túa pơrá phá, mê cho dum, pong, châng, chêa, kơno\ng, kơchoi [ă deâp. Ki mơhno tối um méa tơchuâm dêi pong mê pơrá cho ai châ pu\m, xông ngi ‘ngêi, pơrá ai kơlâp lơ kơxái pôu. Pong ki kân má môi ai ‘nhông dâng 90cm, ngâ pong kân dâng 50cm. Pong ki ku\n má môi ai ‘nhông dâng 30cm, ngâ pong xâ châ 15cm. Rêm to pong pơrá ai kih thuât te\n, pro rơneăm, ai um méa [ă vâ xúa phá tơ-ê dêi pó.

Pong ki kân má môi cho ‘’dum’’ vâi krâ hmâ te\n [ă rái, ai kơlâp tơbăng lơ kơlâp ‘nhíu, ngăn tiô kơ tơdroăng ki vâ pro rơnuâ dêi ngế ki te\n. Dum cho xúa vâ tâ mâu tơmeăm ki kơnía git, khoăng kơnâ dêi rơpo\ng, môi tiah, hmôu, jêa, rơmoăng, kơpe\n, ếo, pơtâk lơ mâu mo\ng, mơnge\n, xơtâu ki kơnâ liăn. Vâi krâ hmâ ‘măn dêi dum tung tíu ki kí má môi tung hngêi.

Pong cho vâ pôu djiân báu, alâi, tơ-uâ, póu, mâu tơmeăm ing chiâk deăng châi vêh troh a hngêi.

Chêa cho xúa vâ tâ báu drêng xuâ báu, lơ lăm hnêi kơxêt, kơchâi kong.

Châng ối tối ró, cho vâ tâ tơpăng, kơchâi kong, plâi pôm lơ hdréa on.

Krê kơchoi [ă deâp bú cho ăm vâi rơtăm, vâi kơnốu tê ki chiâng pôu, vâi hmâ xúa lăm lúa mâm chăm tung kong. Kơchoi [ă deâp ai um kơđêp, ai ‘nhông xo\n dâng 50 cm, krê deâp ai 2 to kơtong ki ku\n péa pâ.

Kơno\ng ga ku\n má môi, bú vâ xúa ăm to vâi kuăn kơdrâi, kuăn drôh, vâi ‘nái, xah pôu lăm a chiâk a deăng, vâi tâ dêi mâu tơmeăm ki kal, xuân ai drêng ‘nâ kơno\ng cho vâ xúa tung mâu hâi leh mơd^ng. Kơno\ng ga xuân ai um pu\m, ngâ gá tơvó le\m vâ pơtih cho ki le\m dêi vâi drôh, drêng tâ hên mâu báu phái  tung mê cho vâ mơhno tối cho tơdroăng ki phâi tơtô [ă ai tơdroăng niân hơniâp.

Pôa A Nuă dế klêa tơlêa vâ teăn tơmeăm

Vâ khoh ai mâu pong ki lế le\m [ă krá kâk, ngế ki te\n pong ti xê to rơkê, kơhnâ mê ối cho ai tuăn tơmiât ki trâu hơngế mê khoh chiâng rơnuâ pro ăm pong le\m krip. Mâu tơlêa, mâu trăng vâ te\n bro kal athế rah xo i nhê nhên. Tiô pôa A Nuă, ối a [uôn Ea Mao, cheăm Ea Yiêng, tơring Krông Păch, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi, yâu dâng khế 7 [ă khế 8, riân tiô hâi mâ hâi, mơngế Rơteăng mot tung kong tăng ko hơblôh, pơ-ó, rơchiâ, phêa, rái, tăng rah mâu xiâm ki hiăng chía krâ, tơdrăng, kân tơ’mô [ă ai pâng xo\n ko djâ vêh a hngêi. Mâu tơmeăm ki mê châ ‘măn a tíu ki x^ng vâ pôi tá tro mâu oâ hdrong, kơmuâ, kơmú châ mot, ah lơ pro tơ’nhê tâi tâng. Ai mâu pơlê ki ‘nâ, vâi krâ-nho\ng o ối tâm mâu klo\ng hơblôh, pơ-ó, rơchiâ, phêa, rái tung trâp, tung têa vâ pro ga i krá [ă chut. Pôa A Nuă tối ăm ‘nâi:

‘’Pak^ng kơlo, phêa mê rái xuân cho tơmeăm ki kal vâ xúa [á, kât râng châ pong, ngâ pong, pơtâk [ă kơpeăng pong, hnối vâ pro ăm ga i le\m mâ ngăn. Ngế ki te\n pong athế xo hơkê ku\n pâ, chiê rái ăm ga i jế hơ’lêk, ‘nhuăn peăng ko athế kân tâ peăng krí vâ tơ’lê tâ ‘mot drêng teăn tơdrăng lơ mơgăn.

Châng hmâ xúa trăng, tơlêa pro [ă hơblôh, pro rơneăm a tơdế [ă rơt^ng, athế te\n tê, têk môi hnâp môi, ối tối chúa tê. Drêng te\n troh a tơdế châng mê vâi krâ te\n pro um môi tiah xi-rô tâk ngi klêng, troh a hdrêa ga tâi, vâi te\n tê nếo. Dum vâi krâ nah hmâ te\n [ă rái, kơlâp ki klâp mê vâi hmâ te\n ‘nhíu ngi klêng. Pong ki tâ báu, a châ pong vâi krâ hmâ rơnuâ hên um tơneăm, vâi te\n chúa péa, têk péa hnâp péa, a tơdế châ pong vâi hmâ xúa tơlêa ki ai tá kơtôu, lơ klêa ga ki hbo dêi rơt^ng ki hiăng phu a on, ai mơngiơk prăng vâ pro rơnuâ ăm i le\m mâ’’.

Pôa A Bâ [ă mâu pong ki nếo klêi te\n

Túa te\n pong dêi hdroâng Rơteăng ga ton [ă pêi rơhí rơhó a tơrêm tơdroăng. Mâu pong ki hmâ pôu, môi tiah pong hruân, lơ chêa vâi krâ hmâ te\n tê, têk môi hnâp môi, xuân ai drêng ‘nâ vâi krâ te\n chúa péa, têk péa hnâp péa, ngăn um ga môi tiah ché ki ai rơneăm ki-kiăng hía. Tiô pôa A Bâ, ối a [uôn Ea Mao, cheăm Ea Yiêng, tơring Krông Păch, kong pơlê Dak Lak tối, tơdroăng ki pá tung te\n tơmeăm, mê cho dum, châ pong kân, hmâ te\n [ă rái, xua mê, athế cho ngế ki rơkê păng ‘nâng, vâi te\n ga nếo le\m [ă krá, hmâ ki kơlâp vâ klâp ga xuân pá:

‘’Kơlâp dum ai péa to, kơlâp ki tơbăng [ă kơlâp ki ‘nhíu, môi tiah kơđo. Vâ te\n kơlâp dum mê athế vê ngăn ngâ pong hdrối ‘nôi, pro loăng ki tơveâng ăm ga i tro khâp, vâi hmâ pro ki tơvêang mê [ă loăng. Klêi kơ’nâi hiăng kâ tâ tá, vê dâng 1 to pât, vê xo ing k^ng kơdró tơveâng mê athế te\n troh a peăng pá tâ ga kô chiâng um tơdâng tơ’mô, tơbăng. Tâng vâ pro kơlâp um kơđo, mê athế te\n ngi ‘ngêi dâng 5 to pât, lơ a’ngêi luâ tâ kơ mê, klêi mê, toi choâ ‘lâng tơlêa peăng kối ga, pơtối te\n chu ngi ‘nâi, ga kô chiâng um tiah kơđo ki ‘nhíu’’.

Pơtâk pong vâi hmâ xúa loăng kơchố ki phu a on, vâi pât ăm ga tơvó vâ râng châ pong i krá. Kơpeăng pong vâi hmâ pro [ă loăng kơcháo lơ loăng xăng, vâi krâ rơgiê ăm ga i jế le\m. Tâng lơ vâ pro rơnuâ rơneăm ai hên mơngiơk mê vâi hmâ xo tơlêa ki ối tá kơtôu phêa, lơ kơlo vâi phu a on klêi mê vâi xut [ă hlá hât hên xoh, phu a on rế ton a tơlêa ki ối kơtôu mê ga kô rế jế le\m, prăng jế hơ’lêk há. Tâng vâ ai mơngiơk tum khêi, vâi athế xúa chhá loăng rơnâng, xo kơleăm tâm a chhá ki mê, klêi mê, kú kơleăm tâ tá a tơlêa toi râng hên xoh, mê tơlêa ki ai kơtôu kô chiâng khêi’’.

Pong cho tơmeăm vâ pôu djiân kế ing chiâk deăng troh a hngêi

Pôa A {lôih, mơngế ki rơkê ‘na teăn tơmeăm, ối a [uôn Hring, cheăm Ea HĐing, tơring }ư\ Mgar, kong pơlê Dak Lak ai tối dêi tơdroăng ki tơná hlo pá tung te\n pong tiah kố:

‘’Te\n pong ki kân tiô á hlo chía pá ‘nâng, malối drêng vâ mơdâng sap ing krí troh a châ pong. Krí pong athế te\n tiô túa ki rơneăm pơrá phá dêi pó, te\n [ă tơlêa ki ai tá kơtôu, lơ tơlêa ki chía hbo vâ ga chía krá kâk. La troh a châ pong te\n chía tơ’lêi. La tâng ôh tá pro túa ga hdrối kô pá vâ ăm châ pong châ tơdâng, tơvó, tơ’mô le\m’’.

Pôa A {lôih pơxiâm te\n môi to pong ki nếo

Dế nôkố, khu dum, pong, châng, chêa cho tơmeăm ki ôh tá păng lôi tung tơdroăng rêh kâ ối rêm hâi dêi vâi krâ-nho\ng o hdroâng Rơteăng a mâu kong pơlê Kon Tum, Dak Lak. Hên rơpo\ng hngêi xuân ối rak vế tơdroăng teăn rơneăm dêi mâu tơmeăm tiô túa tơlá chal vâi krâ rôh nah. Rơpo\ng ki lâi te\n [ă rak vế hên pong, chêa mê kô châ vâi krâ-nho\ng o tung pơlê ngăn rơpo\ng ki mê đi đo phâi tơtô [ă ai tơdroăng ki hơniâp ro.

Pôa A Nul dế te\n môi to pong 

Pôa A Nul, ối a [uôn Hring, cheăm Ea Hđing, tơring }ư\ Mgar, kong pơlê Dak Lak ai tối tiah kố:

‘’Rế krâ á rế hâk git ‘na tơdroăng te\n tơmeăm. Á hmâ te\n hên mâu khu pong, chêa, kân xuân ai, ku\n xuân ai. Dế kố, tung pơlê ngin kố xuân ối hên ngế ki ‘nâi rơkê te\n pong. Pak^ng mê, ối hên ngế ki hmâ lăm trâm á vâ tăng rôe pong chêa vâ xúa drêng lăm pêi chiâk pêi deăng’’.

Môi to pong ki hmâ hlo dêi hdroâng Rơteăng

Tung pơla tơru\m cheăng kâ tiah dế nôkố, hên túa, tơmeăm khoăng ki nếo hiăng châ vâi krâ-nho\ng o rôe xúa vâ ‘măn rak dêi tơmeăm, lơ pơto chôu mâu tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng ga chía tơ’lêi hlâu tâ.

Khu pong, chêa tiô khôi hmâ dêi mơngế Rơteăng

Maluâ ti mê, [ă hdroâng Rơteăng, pong, chêa ti xê to kế tơmeăm vâ xúa rêm hâi drêng pêi cheăng, rêh ối, mê ối cho vâ mơhno tối túa tơlá ki le\m tro, ki kal tơviah dêi hdroâng mơngế Rơteăng kal athế châ rak vế.

Nhat Lisa-A Sa Ly chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng