Pơlê kong kơdrâm Gia Nghĩa, kong pơlê Dak Nông mâu hâi mơ’nui khế 8 dế hơniâp ro tung rơnó krí plâi sầu riêng. Vâi krâ nhŏng o kuăn pơlê pêi chiâk rơtế ƀă khu ki lăm roê krí tê mơdró a kơdrum deăng plâi, tơpui châ rơhéa tơdroăng tơkêa bô bố pơrá hơniâp ro. Nếo tơpui klêi ƀă khu ngế ki lăm roê, pôa K’Sung, hdroâng M’Nông, ngế pơkuâ ƀon Ting Wel Đơm (cheăm Dak Nia, pơlê kong kơdrâm Gia Nghĩa) phiu ro ăm ‘nâi, hiăng tê kơdrum plâi sầu riêng lối 1 ha pêt hdrê plâi Dona ƀă yă tê cho 60 rơpâu liăn tung môi kg. Ƀă plâi gá châ dâng 17 tâ̆n, hơnăm kố rơpŏng pôa châ xo liăn lối 1 rơtal. Tiô pôa K’Sung, kơnôm ing chiu pá hriâm ƀối mâu tơdroăng ki rơkê plĕng, pêi tiô mâu rơpŏng mơngế Xuăn mê tơdroăng rêh ối dêi vâi krâ nhŏng o tung pơlê hiăng rế mơdêk, hên rơpŏng hiăng chía niân.

Pơlê ai lối 350 rơpŏng kuăn pơlê, vâ chê 40% cho mơngế M’Nông, u ối cho mơngế Xuăn, tâi tâng pơrá rêh ối tơrŭm, hmâ, tŏng gum dêi rơpó rơtế mơnhông.

“Tơdroăng rêh ối cheăng kâ hdrối nah mê trâm hên xơpá, la a chê kố mê Đảng, Tơnêi têa tơmâng ngăn tŏng gum pakĭng mê cho vâi krâ nhŏng o kơhnâ hriâm tâp ing mâu rơpŏng cho mơngế Xuăn ki rêh ối tâ tá pêt kơphế, pêt tiu, malối a chê kố hriâm tâp tơ’nôm pêt sầu riêng, mơ-eăm vâ rak tơniăn tơdroăng rêh ối. Vâi krâ nhŏng o mâu hdroâng kuăn ngo a thôn pơlê đi đo tơrŭm vâ tơdroăng rêh ối rế hía rế mơdêk, rế hía rế mơnhông”.

Pôa Ksrai, hdroâng M’Nông, Kăn hnê ngăn Vi ƀan Măt trâ̆n Tơnêi têa Việt Nam cheăm Dak Nia ăm ‘nâi, klêi kơ’nâi 20 hơnăm ing rôh ki vêh mơjiâng kong pơlê Dak Nông, mơjiâng pơlê kong kơdrâm Gia Nghĩa, ing môi to cheăm ki hmâ to pêi chiâk pêi deăng cheăm Dak Nia hiăng ai mâu tơdroăng hơ’lêh tơƀrê khât. Mâu troăng hơlâ tŏng kum, troăng hơlâ tŏng gum kơjo dêi Đảng, Tơnêi têa ƀă tơdroăng tơmâng ngăn, ‘no liăn pêi cheăng dêi rêm râ khu kăn ppkuâ hiăng gum pro hngêi trăng troăng klông, on tơhrik, troăng prôk hngêi trung hriâm, hngêi pơkeăng pơlât dêi cheăm rế hía rế hiăng vâ ai tŭm.

Kuăn pơlê châ xúa mâu troăng hơlâ tŏng gum kơjo kơxô̆ liăn mung, hdrê pêt, mơnăn păn mê tơdroăng rêh ối cheăng kâ rế hía rế tơƀrê. Malối, tơdroăng tơrŭm cheăng, môi hiâm mơno dêi kuăn pơlê hiăng gum cheăm pêi klêi tro mâu tơdroăng pơkâ ‘na cheăng kâ, rêh ối. Kơnôm mê, hơnăm 2020, cheăm Dak Nia hiăng châ mơnhên pêi klêi thôn pơlê nếo. Đảng ƀô̆, khu kăn pơkuâ, kuăn pơlê cheăm dế mơ-eăm troh mơ’nui hơnăm 2024 kô pêi klêi thôn pơlê nếo mơdêk ƀă mơ’nui hơnăm 2025 kô pêi klêi thôn pơlê nếo tiô túa pơkâ.

“Đảng, Tơnêi têa, rêm râ khu kăn pơkuâ tơmâng ngăn, ‘no liăn pêi cheăng hên troăng hơlâ ki pơxúa ăm cheăm mơnhông. Rơtế amê, vâi krâ nhŏng o kuăn pơlê mâu hdroâng kuăn ngo tung cheăm đi đo tơrŭm, môi hiâm mơno, kơhnâ, chiu pá pêi cheăng, hriâm ƀối mâu tơdroăng ki rơkê plĕng, túa pêi ki tro ‘ló gum tơdroăng rêh ối, cheăng kâ rế hía rế mơdêk”.

Rơtế ƀă mơnhông cheăng kâ, tung mơjiâng thôn pơlê nếo, mâu cheăm ối tung pơlê kong kơdrâm Gia Nghĩa malối tơtrŏng khât troh tơdroăng ki rak vế, mơdêk mâu tơdroăng ki kơnía git dêi túa lĕm tro khôi hmâ. Tơdroăng túa lĕm tro chêng koăng châ vâi krâ nhŏng o a rêm to pơlê cheăm rak vế, mơjiâng mâu khu ki tŏn chêng koăng tiô hên rơxông, ing khu ki krâ troh vâi hdrêng ối nếo vâ ai ngế ki pơtó, mơdêk. Pơlê kong kơdrâm xuân mơjiâng mâu tơdroăng pơkâ vâ gum vâi krâ nhŏng o tung pơlê mơjiâng mâu pơlê cheăng tĕn ếo pơtâk hdroâng kuăn ngo, pơlê cheăng pế drôu xiâm, mơjiâng pơlê ôm hyô pơlê pơla. Jâ Quản Thị Ngọc, kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan cheăm Dak Nia ăm ‘nâi, mâu kế tơmeăm ki kơnía git ‘na túa lĕm tro khôi hmâ tơrŭm ƀă ôm hyô, tê mơdró hiăng gum mơdêk pêi lo liăn hên ăm kuăn pơlê.

“Cheăm dế pêi pro hnoăng cheăng mơjiâng ôm hyô, xuân hiăng châ tơdroăng tŏng gum dêi Khu ngăn túa lĕm tro tối tơbleăng tơdroăng kal dêi pơlê kong kơdrâm, tŏng gum pro mâu hngêi trăng ăm mâu thôn pơlê. Pakĭng mê, ngin xuân ối rak vế châ 2 to cheăng khôi hmâ cho tĕn ếo pơtâk hdroâng kuăn ngo bă pế drôu xiâm, rêm khế xuân châ xo hên đơn kok roê tơmeăm”.

Pơlê kong kơdrâm Gia Nghĩa ai 2 to cheăm, 6 to bêng, 64 to thôn, pơlê tôh kơphô̆. Pêi pro tơdroăng mơjiâng thôn pơlê nếo, khu râ Đảng, khu kăn pơkuâ pơlê kong kơdrâm Gia Nghĩa đi đo mơnhên, rơtế ƀă liăn ngân dêi Tơnêi têa mê athế mơhnhôk tơlo châ ivá kuăn pơlê, ai tơdroăng ki môi tuăn dêi kuăn pơlê. Tung pơla pêi pro mâu tơdroăng tơkêa, tơdroăng tơkŭm po, khu râ Đảng, khu kăn pơkuâ tơring, cheăm pêi pro tơniăn, tơdrăng, tiô túa pơkâ “kuăn pơlê ‘nâi, kuăn pơlê tơpui, kuăn pơlê pêi, kuăn pơlê séa ngăn”.

Xua mê, hên hĭn mâu rơxông kuăn pơlê hiăng pêi pro tơdroăng kố ƀă mâu tơdroăng pêi ki ai pơxúa, tơtro ƀă ivá chiâng dêi tơná. Pôa Đỗ Tấn Sương, Kăn hnê ngăn Vi ƀan pơlê kong kơdrâm Gia Nghĩa tối nhên, tối ăm hlê, pêi ăm kuăn pơlê loi hiăng mơhnhôk châ ivá kuăn pơlê vâ rế hía rế mơjiâng mâu kơpong thôn pơlê krá rơdêi ‘na cheăng kâ, kro ‘na khôi túa lĕm tro ƀă pơxúa ăm tơdroăng tơrŭm tung pơlê kong kơdrâm.

“Ki hdrối cho thôn pơlê nếo troh thôn pơlê nếo mơdêk, thôn pơlê nếo tiô túa pơkâ mê cho tơná kuăn pơlê pơxúa. Rơhêng vâ môi tiah mê mê apoăng athế hnê tối vâ kuăn pơlê hlo ki pơxúa, on tơhrik, hngêi trung hriâm, hngêi pơkeăng pơlât tro ƀă mâu tơdroăng pơkâ, malối cho troăng prôk, hngêi trăng troăng prôk krúa lĕm, mê cho mâu tơdroăng ki kuăn pơlê châ pơxúa. Nôkố tro ƀă 3 tơdroăng pơkâ dêi tơnêi têa nếo, hiăng gum ăm ngiâ méa thôn pơlê dêi mâu cheăm ối tung pơlê kong kơdrâm ai hên tơdroăng ki hơ’lêh, cheăng kâ thăm mơdêk chía niân, troăng pơkâ cheăng hơ’lêh, pêt mơjiâng, pêi lo liăn châ mơdêk, hlo nhên cho môi tiah mê”.

Troh a mâu pơlê cheăm dêi pơlê kong kơdrâm Gia Nghĩa hâi kố, prôk a troăng prôk châ tôh chhá kơxu, troăng ƀê tong tơdrăng lĕm mơni kô châ hlo hên mâu toăng hngêi ki châ bro lĕm krip. Rơtế a mê cho hên kơdrum loăng kơphế, sầu riêng drêh ngiât lĕm, plâi kơtốu, pro pơxúa ăm mâu rơnó ƀlêi chiâng. Gia Nghĩa dế pơkâ vâ pêi troh hơnăm 2025 tá 2/2 to cheăm pêi klêi thôn pơlê nếo mơdêk, tung mê ai 1 to cheăm pêi klêi thôn pơlê nếo tiô túa pơkâ, cho pêi pro apoăng dêi kong pơlê Dak Nông tung mơjiang thôn pơlê nếo.