Hdrối vâ pơxiâm mot hơnăm hriâm nếo, o Bơ Nah Ria Hồng Ân, 9 hơnăm, a tôh kơphô̆ M’Lọn, pơlê kân Thạnh Mỹ, tơring Đơn Dương, kong pơlê Lâm Đồng châ mâu nôu râng ko troh pôu, diâp ăm hlá mơ-éa chêh, têa tôu ro ƀă hên kế xúa tung hriâm tâp nếo. Nôu hlâ xua tro pơreăng COVID-19, o ối dêi ƀă pâ ƀă jâ peăng nôu. Jâ peăng nôu hiăng hên hơnăm, pâ ôh tá ai cheăng pêi tơniăn, athế lăm pêi cheăng vâi rêm hâi. Jâ La Bouye Năm Thiều, jâ peăng nôu dêi Hồng Ân tối, tơdroăng ki mơhnhôk dêi mâu vâi nôu râng ko hiăng gum á hlo tơdroăng ki pâ nhuô̆m.

 “Kơnôm ai mâu xăng á ai hlá mơéa chêh, xuân gum môi iâ ăm á. Á xuân mơ-eăm mơhnhôk muăn lăm hriâm, hnê khê̆n muăn lăm hriâm loi nguăn, tơmâng rơkong thái cô hnê, kơhnâ hriâm tâp”.

Jâ Phạm Thị Thảo Nguyên, Kăn hnê ngăn vâi kơdrâi pơlê kân Thạnh Mỹ, tơring Đơn Dương ăm ‘nâi, tíu cheăng kố tơdah xo râng ko Hồng Ân tá troh muăn châ 18 hơnăm. Tung 2 hơnăm hdrối, Hô̆i hiăng tơdjêp mâu khu ki ai hiâm mơno hơ-ui diâp ăm roh kơdĭng liăn kơnâ 5 rơtuh, rêm khế pơrá tŏng gum môi iâ liăn ngân ƀă mơhnhôk hiâm mơno.

 “Gum ăm muăn rêm khế 400-500 rơpâu liăn. Ai khế ki ‘nâ hô̆i gum ăm liăn mâ, xuân ai khế gum ƀă mâu kế tơmeăm, têa tôu ro ăm  muăn. Pakĭng mê, mâu rôh leh, Têt, hâi Vâi hdrêng lâp plâi tơnêi, trung thu lơ mot tung hơnăm hriâm nếo hô̆i pơrá troh pôu, hbru tơmeăm. Kô mơ-eăm rak ngăn muăn tŭm mâu tơdroăng môi tiah mâu vâi pú rơtế tung hơnăm vâ tŏng gum ăm muăn troh hngêi trung”.

 Ƀă o Trần Nhân Hòa, a thôn Quỳnh Châu Đông, cheăm Lạc Lâm, tơring Đơn Dương, kong pơlê Lâm Đồng, kuăn tê pâ, môi ngế nôu păn răk 2 nâ o Hòa hriâm tâp. Châ tơdroăng tŏng gum ing khu ngăn vâi kơdrâi tơring Đơn Dương, o ai tơ’nôm ivá vâ pơtối mơ-eăm châ hriâm tâp, pơtối dêi tơdroăng tơchĕng tơmiât tung la ngiâ. Trần Nhân Hòa tối:

“Á mơnê mâu vâi cô hiăng tŏng gum mơhnhôk á. Á rơhêng vâ chiâng youtuber, ƀă á kô mơ-eăm hriâm tâp ăm rơkê vâ châ chiâng tơdroăng púi vâ mê. Xo ah hmôi ƀlêi chiâng á kô pro hngêi ăm jâ ƀă gum mâu vâi pú xơpá ki ê nếo”.

 A tơring Đơn Dương nôkố ai 13 ngế vâi hdrêng kuăn tê châ khu ngăn vâi kơdrâi tơdah xo râng ko. Vâ pêi pro tro tơdroăng ki tŏng gum ăm mâu vâi o, hô̆i hiăng bro khu ki râng liăn ‘Nôu râng ko” ƀă túa ki mơhnhôk ing pơlê pơla veăng tơlo, tơbleăng mâu tơdroăng “Tơdroăng ki pâ nhuô̆m”, “Gô̆m xo mâu kung kếo chhá”, po tơ’noăng “Rơkong mơjo hơ-ui chhâk hơngế” ƀă hên ki ê.

Jâ Trịnh Thị Hằng, kăn phŏ hnê ngăn Khu ngăn vâi kơdrâi tơring Đơn Dương ăm ‘nâi, ing mâu tơdroăng cheăng, Hô̆i hiăng mơhnhôk châ lối hrĭng rơtuh liăn vâ diâp roh kơdĭng liăn, hbru tơmeăm, pôu kơ-êng, tŏng gum rêm khế gum mâu vâi muăn.

“Hô̆i pơtối rak vế tơdroăng cheăng dêi Khu râng liăn Tơdroăng “Nôu râng ko”, mơjiâng pro mâu toăng hngêi mơdrah a mâu cheăm, pơlê kân, gô̆m văng xok chhá tê xo liăn. Pakĭng mê drêng mâu rôh leh tơbâ mơjiâng Hô̆i ƀă hâi vâi hdrêng lâp plâi tơnêi khu ngăn vâi kơdrâi tơkŭm po rôh tơ’noăng “Idrâp hơdruê mơjo pâ” lơ tơkŭm po mâu tơdroăng tŏng gum túa rêh ối vâ tŏng gum vâi kơdrâi ai tơdroăng rêh ối pá puât ƀă mâu vâi muăn kuăn tê a tơring, cheăm”.

Kong pơlê Lâm Đồng nôkố ai vâ chê 1.400 ngế hdrêng kuăn tê, tung mê, ai hên ngế hdrêng kuăn tê nôu pâ hlâ xua COVID-19. Ing mơ’nui hơnăm 2021, pêi pro tơdroăng “Nôu râng ko” xua Tíu xiâm ngăn vâi kơdrâi Việt Nam tơbleăng, rêm râ hô̆i tung kong pơlê hiăng kơhnâ mơhnhôk, tơdjêp râng ko mâu vâi o. Pêi pro tŏng gum phái, rơxế mái, kơmăi tĭnh, ƀaoh hiêm khăm pơlât, hlá mơ-éa chêh, kế xúa tung hriâm tâp, trâm mâ tiah hmâ tiô khế, tiô hneăng, lơ tơrêm hơnăm; tiô hneăng ing 3 troh 5 hơnăm, lơ tŏng kum troh drêng mâu vâi o hiăng châ 18 hơnăm.

Tiô jâ Cil Bri, kăn phŏ hnê ngăn vâi kơdrâi kong pơlê Lâm Đồng, troh nôkố, mâu rêm râ Hô̆i vâi kơdrâi a cheăm tơring hiăng râng ko 167 ngế hdrêng kuăn tê; mơhnhôk vâ chê 1,5 rơtal liăn gum păn roăng mâu vâi o.

“Rêm râ hô̆i pơtối tơbleăng Tơdroăng, mơdêk rơdêi hnê tối mơhnhôk tơdjêp mâu kơxô̆ liăn veăng tơlo, hbrâ rơnáu tơrŭm ƀă rêm râ, khu kăn pơkuâ cheăm tơring, mâu khu râ, kơvâ cheăng tung tơdroăng ki tŏng gum, păn răk vâi hdrêng kuăn tê, vâi hdrêng ai tơdroăng rêh ối pá puât. Khê̆n kơdeăn mâu ngế ki djâ troăng ahdrối, túa pêi ki tro ‘ló dêi râ hô̆i, hô̆i viên vâi kơdrâi, mâu khu ki ai hiâm mơno hơ-ui ƀă hên ki ê dế xo râng ko mâu vâi o, mâu tơdroăng ki hnê tối dêi mâu Nôu đâng a cheăm tơring vâ tơdjâk tơ’nôm tơdroăng ki lĕm ăm tơdroăng kố”.

Ƀă túa pơkâ “Tíu lâi ai hdrêng kuăn tê, tíu mê ai nôu râng ko”, tơdroăng “Nou râng ko” dế tơdjâk rơdêi a Lâm Đồng. Ing mê, veăng kum tơdjuôm ivá păn rak vâi hdrêng ki ai tơdroăng rêh ối malối xơpá, mơhnhôk mâu vâi o ai tơ’nôm ivá pơtối hriâm tâp, mơ-eăm, chiâng ngế kuăn pơlê ai pơxúa.