Tiô nâ Siu H’Nưn, ối a thôn Plei Chôt, pơlê kân Sa Thầy, tơring Sa Thầy, kong pơlê Kon Tum tối, T^ng hlu\m tuăn cho t^ng ki kal ăm môi ngế ki nếo kot mâ tung rơpo\ng hngêi, xuân cho tơdroăng ki ro rih, xuân cho hnoăng cheăng, tơdroăng pơtroh, pói tơngah dêi kuăn mơngế [ă khu xeăng, pơtối kring vế, [ă hnê tối kuăn ngá, kuăn ‘ne\ng re\ng xông kân, mo le\m châ:

‘’Klêi kơnâi kot mâ kuăn ngá, 3 hâi vâi kô têk drôu xiâm, poh 1 to í, chu, thăm nếo, ai rơpo\ng ki ‘nâ poh 1 to ro, ngăn tiô kơ rơpo\ng hngêi tơná ki mê ai dêi xêh, vâ kô po T^ng hlu\m tuăn [ă dó inâi ngế kuăn ngá. Rơpo\ng ki lâi dah ai xêh kế tơmeăm vâi pro kân, ôu kâ kân, rơpo\ng ki lâi pá puât ki vâ iâ hlái vâi xuân athế ai 1 xiâm drôu, 1 to í ga xuân hiăng. Tuăn mơno pói rơhêng vâ kuăn ngá chiâng tâng, chiâng tơpui [ă hlế rơkê la ngiâ ah. Rơkâu ăm kuăn ngá mo le\m châ, re\ng xông kân, ai ivá rơdêi’’.

T^ng hlu\m tuăn ăm muăn Ksor Kiêm a [on Ling, cheăm Ia Hiao, tơring Phú Thiện, kong pơlê Gia Lai

Hdrối nah, vâi kơdrâi hdroâng Jarai hmâ mơhum kuăn a dêi hngêi tơná, ai vâi krâ kơdrâi ki veăng ngăn. Klêi mơhum, rơpo\ng tơku\m po T^ng hlu\m tuăn hnối dó inâi ăm kuăn ngá, mơnê jâ ki veăng ngăn hâi mơhum, rơkâu mâu tơdroăng ki tơniăn, le\m ro ăm rơpo\ng hngêi, ngế nôu, ngế kuăn ngá. Tung tơdroăng rêh ối nôkố, vâi jâ nôu, vâi nâ o hiăng ‘nâi lăm mơhum a hngêi pơkeăng. Maluâ ti mê, [ă tơdroăng ki le\m tro, hên rơpo\ng hngêi xuân ối rak dêi T^ng hlu\m tuăn.

Tơdroăng ki tơviah akố, mê cho ngăn tiô kơ rơpo\ng hngêi ai xêh kế tơmeăm, rơpo\ng hngêi kô hdró hâi khế ki vâ pro T^ng hlu\m tuăn ăm kuăn ngá, vâi pro kân lơ ku\n ngăn tiô kơ ivá tơná ai. Ai tíu vâi po drêng kuăn ngá pơxiâm châ 1 pơla măng t^ng, lơ kuăn ngá hiăng tơkrí klo, [ă hnối dó inâi ăm vâi ‘ne\g. Tâng tơdroăng rêh kâ ối trâm hên xơpá, tơkôm drêng kuăn ngá hiăng rơkê pung pêng, thăm nếo hiăng chiâng xông prôk, nôu pâ nếo po T^ng hlu\m tuăn, dó inâi.

Jâ Nay H’Tang, ối a thôn Plei Tel A2, cheăm Ia Sol, tơring Phú Thiện, kong pơlê Gia Lai, cho ngế jâ ki hiăng hmâ lăm ngăn vâi kơdrâi mơhum [ă rơkâu xối, hlu\m tuăn ăm hên kuăn ngá, tối ‘na tơdroăng T^ng hlu\m tuăn tiah kố:

‘’Vâi athế hbrâ 1 to í, 1 xiâm drôu; kuăn kơnốu athế hbrâ 1 to í hmong, kuăn kơdrâi athế hbrâ môi to í kăn xuân ai tá 1 xiâm drôu. Klêi kơ’nâi lui xâk, chêh hơ’nêh mâm í, vâi xo mâu tơmeăm ki vâi tối cho kal, môi tiah kliâm, kơkốu, mơheăm, klêa [ă ki ê … tâi tâng tơmeăm mê vâi ‘măn tung d^ng ki ku\n, xâ [ă hlá loăng krúa. Drôu xiâm vâi chuâ tung 1 mo\ng vâ rơkâu xối a hâi T^ng hlu\m tuăn. Jâ krâ ki ngăn mơhum [ă pôa pơchâu lăm troh rơkâu tơdroăng hơniâp ro, rơkâu tơdroăng pon mơhúa; rơkâu pâ xeăng ngăn ‘na mơhúa, châ chăn kring vế kuăn ngá ki nếo kot mâ.

Vâi ôh tá lôi tơdroăng krếo mơhúa jâ pôa, xeăng peăng mâ hâi lo, peăng mâ hâi lâ, xeăng kong kế, xeăng têa, xeăng ngăn vâi nôu mơhum kuăn ngá, kring vế kuăn mơngế. Drêng xối xeăng, vâi pin kuăn ngá, têa chôa ‘lâng a châ kuăn ngá, a rơtá nuih gá, a ro\ng ga, klêi mê, vâi pro tơdroăng hlu\m drăng tuăn kuăn ngá’’.

Jâ Kpă H’Bian, ối thôn Plei Tel A2, cheăm Ia Sol, tơring Phú Thiện, kong pơlê Gia Lai tối ăm ‘nâi tơ’nôm:

‘’Tiô túa tơlá rôh nah, T^ng hlu\m tuăn cho vâ ăm kuăn ngá re\ng hloh klê, ăm ga ‘nâi kơhnâ pêi chiâk pêi deăng drêng hiăng kân, ‘nâi mơnê nhuo#m nôu pâ hiăng mơjiâng kơ gá. Ki vâ tối trâu rơdâ dêi T^ng hlu\m tuăn ga ti mê, vâ kuăn ‘ne\ng ‘nâi klê nhên tơdroăng cheăng tung rêh kâ ối, vâ gá ví hơngế ing tơdroăng ki ôh tá tro, ki pro ga chiâng ôh tá hâu, chiâng kôk rơxok dêi tơná. Tơmeăm hdroăng mê cho í, cho drôu vâ pro tơmeăm ki vâ pleăng ăm khu xeăng, rak tơniăn vâ tơdroăng hlu\n tuăn châ pêi pro.

Pak^ng mê, hlu\m tuăn cho vâ rơkâu ivá châ chăn, hiâm mơno ăm ga re\ng kân hdrah, la ngiâ ah kô ai liăn ngân, kế tơmeăm pro hngêi kân, trâ văng, muih treăm chiâk deăng kân rơdâ, mơdâ pêt tơmeăm châ hên báu alâi…’’.

Kố cho rơkong rơkâu xối xeăng dêi pôa H’Pơnh, krâ pơlê Ling, cheăm Ia Hiao, tơring Phú Thiện, kong pơlê Gia Lai a t^ng hlu\m tuăn:

‘’Ô xeăng, kố ngin ai pleăng ăm khu xeăng [ă drôu xiâm ngeăm, drôu chôu; hơ’nêh mâm chu, mâm í, vâ po t^ng hlu\m tuăn ăm cháu, pói châ khu xeăng kring vế, to\ng veăng, păn roăng, răk ngăn, djâ troăng ăm ga. Ngin ai lếo 3 xiâm, 5 xiâm drôu vâ pleăng ăm xeăng rak ngăn hâi mơhum, xeăng rak ngăn kuăn ngá, vâ xo ah hmôi rơpo\ng lăm chiâk deăng, nôu ga pâ hdréa, xo têa ôh tá ai tơvâ ki kâi; rơkâu ăm kuăn ngá rêh mo rơdêi têi ‘răng tá troh krâ ah.

Ga hiăng kân ah kô châ pâ ga tơngah lăm hnêng têa, nôu ga tơngah chiâk deăng, ivá châ chăn ga đi đo mo rơdêi, ôu drôu, xah ôm hêi [ă rêm ngế ôh tá tro drôu pro pôu ‘mêi, kiâ mơdroh ôh tá khên pơlông mơnhâu kơ gá. Kô me#, cho mâu drôu ki xăng ngeăm, hơ’nêh kơhiâm pleăng ăm khu xeăng vâ la ngiâ, lăm u têa kroăng, têa krông; mot tung kong, to a ngo, maluâ kong tô lơ hơngiú, mơdrăng lơ mêi đi đo ai khu xeăng kring vế, roăng rak ga plâ rơxông…’’

Klêi rơkâu xối tiah mê, pôa pơchâu pơlếo chôa ‘lâng drăng ko, drăng rơtá nuih, a ro\ng, chêng ko\ng kuăn ngá, [ă hlu\m chôa ‘lâng a péa pâ tuăn dêi kuăn ngá.

Klêi pêi pro mâu tơdroăng tiah mê, pôa pơchâu vên triăng drôu ăm jâ krâ ki ngăn vâi kơdrâi mơhum ôu drôu hdrối, klêi mê, troh a nôu pâ, klêi mê troh a hdrôang hdrê, nho\ng o tung pơlê rơtế veăng ôu kâ hơniâp ro [ă on veăng, rơpo\ng hngêi. {ă T^ng hlu\m tuăn kố, mơngế Jarai hmâ loi dêi, kuăn ngá kô đi đo mo rơdêi, loi nguăn, [e\ng [eăn, chiâng mơngế ki le\m dêi rơpo\ng hngêi, dêi pơlê pơla.

Nay Jet - Siu H’Mai chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng