T^ng rơkâu ivá dêi hdroâng M’nông bu châ po tung rơpo\ng hngêi, [ă athế pro tung pơla kong hiăng măng. Ki apoăng kăn rơpo\ng athế krếo môi ngế pôa pơchâu ki châ kuăn pơlê nhuo#m loi má môi vâ xối xeăng. Tơmeăm hdroăng athế ai 2 xiâm drôu, môi to chu (kân lơ ku\n xuân hôm), môi to í, môi plôi têa ki pêng, môi mo\ng hmê ki nếo pế, môi mo\ng phái [ă môi to on tr^ng. Jâ U Wit, ối a [uôn Nà Sược, cheăm Ea Huar, tơring {uôn Đôn, kong pơlê Dak Lak tối ‘na tơdroăng rơkâu xối ivá dêi rơpo\ng hngêi tiah kố:

‘’Tâng pin châi tamo hiăng ton, klêi kơ’nâi hiăng chía tâ iâ mê pin athế pro t^ng, ai chu ku\n, í ku\n xuân hôm. Pro tiah mê, pin tơniăn tung hiâm mơno, lăm pôu têa, pâ hdréa têi môi tiah ton, pêi cheăng hên tâ, châ hluăn ing tơdroăng ki ôh tá mơhúa’’.

T^ng rơkâu xối ivá dêi mơngế M’nông ai 2 tíu ki xối, môi tíu pro a plông, môi tíu pro tung hngêi. Drêng xối a plông, athế ai môi xiâm drôu ki ku\n [ă hơ’nêh chu, kăn rơpo\ng hngêi athế hbrâ mâu tơmeăm ki vâ mơhno ăm kế tơmeăm dêi rơpo\ng vâ pleăng ăm jâ pôa. Mê cho rui kuăn, kơpôu, ro [ă ki ê hía châ pro ing châu priât [ă hlá priât. Kơtum chêng ai 6 kơtâ châ pro ing plôi ki khăng ki pôe ku ku\n; drôu xiâm châ pro [ă kơtôu kơtâ í [ă ki ê hía.

Tâng xối a plông bu ai kăn rơpo\ng hngêi [ă pôa pơchâu ki rơkâu xối. Mâu ngế ki ê, malối cho mơngế ki châ rơkâu ivá pơrá athế ối tung hngêi. Pôa pơchâu kô rơkâu xối tối tiah kố, rơpo\ng hngêi hiăng hbrâ mâu tơmeăm hdroăng vâ pleăng ăm mơhúa jâ pôa xo kâ mâu tơmeăm mê, ing kố pá ngiâ, pôi tá la lâi tro khu kiâ, khu xeăng prố, xêa, ‘nêk pro ‘mêi kơ kăn rơpo\ng hngêi. Klêi mê, mâu tơmeăm ki xối a plông kô ôh tá khoh ‘mot tung hngêi. Pôa Bơ\ Mlưl, ối a cheăm Ea Huar, tơring Buôn Đôn, kong pơlê Dak Lak, tối ăm ‘nâi tơdroăng ki xối xeăng a plông:

‘’T^ng rơkâu xối kố cho vâ pâ mâu khu xeăng, ki rơhêng vâ tối cho mơhúa  dêi mơngế ki hiăng hlâ kum ăm ngế ki nếo prêi ing tamo lơ ngế ki trâm tơdroăng pá chiâng hơniâp ro, mo têi, lo\n kâ hmê, ôu têa hên, pói rơhêng vâ ăm ngế ki châ xối mê ôh tá tro kiâ ‘nêk xếo’’.

Klêi kơ’nâi rơkâu xối a plông, kăn rơpo\ng hngêi [ă pôa pơchâu kô mot tung hngêi vâ xối nếo. Akố, ngế ki châ rơkâu ivá dế tơkôm a drôu xiâm ki hiăng kât ‘măn a trăng tơdế leăn hngêi. Tâ tá drôu xiâm mê ai ‘măn hơ’nêh mâm í [ă mâu klêa í ki hiăng âp chên, môi mo\ng phái, môi to on tr^ng, môi mơnge\n hmê, môi mo\ng mơheăm chu, môi to mâ xâng ko\ng [ă môi iâ kơpê. Pôa pơchâu ôi ‘nâi vêh ngiâ [ă mơngế ki châ xối rơkâu [ă pơxiâm rơkâu tiah kố:

‘’Hâi kố, kăn rơpo\ng hngêi ngin ai xối rơkâu vâ ăm ngế ki tamo châ prêi le\m, ing kố pá ngiâ ah kô lo\n kâ hmê, koi hlâk, ôh tá ai tô tuăn, pêi chiâk pêi deăng rơdêi môi tiah hdrối, môi tiah ton, ngah khu xeăng kô to\ng kum, kring vế ăm ivá mo le\m’’.

Klêi rơkâu tiah mê, pôa pơchâu xo môi iâ kơpê [á a mâ xâng ko\ng, kơ’nhâm iâ a mơheăm chu, râng pá ngiâ rơtá nuih ngế ki châ rơkâu xối mê, ki xiâm dêi tơdroăng kố cho vâ kum ăm ngế ki mê hmiân tuăn, ivá mo le\m. Klêi mê, pôa pơchâu xâng mâ ăm ngế ki châ rơkâu. Pơtối mê nếo, ngế ki châ xối cho ngế ki a poăng vên triăng drôu vâ ôu hdrối. Klêi mê, nếo ăm kăn rơpo\ng hngêi [ă mâu ngế tung rơpo\ng hngêi pơtối ôu drôu ki mê.

Tung pơla rêm ngế ôu drôu mê pôa pơchâu kô xo mo\ng tâ mơheăm chu tơvât [ă drôu xiâm chu lăm xối xeăng a hơpiâp on, vâ xeăng đi đo rak ngăn on, rak ăm tơdroăng tơtô le\m ăm rơpo\ng hngêi. Tơdroăng ki rơkâu xối hiăng klêi, rêm ngế rơtế ôu kâ sôk ro, phiu niu.

Hdrối nah, tung pơlê pơla dêi hdroâng M’nông, drêng kuăn pơlê tro châi tamo athế krếo pôa pơchâu troh a hngêi vâ tah, klêi kơ’nâi hiăng prêi mê vâi athế rơkâu xối ăm ivá. Nôkố, mâu hngêi pơkeăng hiăng ai tung lâp luô pơlê pơla. Vâi krâ, nho\ng o châi tamo athế lăm khăm pơlât a hngêi pơkeăng cheăm. Xua mê, tơdroăng ki rơkâu xối ivá dêi hdroâng mơngế M’nông bu ối iâ tê mơngế ki rak vế. Maluâ ti mê, ngăn tiô kơ tơdroăng cheăng kâ, rêh ối mê rơpo\ng hngêi kô rơkâu xối xeăng, ngăn môi tiah tơdroăng ki vâ hơlêm, mơhnhôk hiâm mơno dêi rêm ngế rơtế rak vế ivá i mo le\m, kơdo pêi cheăng kâ.

H’Thi chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng