T^ng xối rơkâu tơdroăng tơniăn, tiô nâl Bơhnéa (kơvâ Rơngao) tối cho Puh Hơdr^. Akố, nâl ‘’puh’’ tơkéa vâ tối ‘’troh tah’’, ‘’hơdr^’’ nâl pin tối hdrâi, ga ai hên tơdroăng ‘’khu kiâ’’, ‘’pơreăng’’, tơdroăng ‘mêi rơtoh’’ [ă hên tơdroăng ki ê. Puh Hơdr^ cho vâ troh mơ’no ta tâi tâng khu kiâ ‘mêi, pơreăng, tơdroăng ki rơtôh lo hơngế ing pơlê, vâ rơkâu pâ ăm kuăn pơlê plâ hơnăm mo sêi le\m, phâi tơtô, rêh ối niân hơniâp, tơru\m tơrôa.

T^ng rơkâu xối tơdroăng tơniăn dêi mơngế Bơhnéa châ tơku\m po a pơlê mơhno túa le\m tro mâu hdroâng kuăn ngo Việt Nam, Hà Nội

Pôa A Thut, Ngế nhân ưu tú, cho Kăn pơkuâ ngăn khu to\n chêng tơgôu koăng pơlê Đăk Wơt, cheăm Hmoong, tơring Sa Thầy, kong pơlê Kon Tum tối ăm ‘nâi: T^ng xối rơkâu tơdroăng tơniăn hiăng ai sap ing chal vâi krâ roh nah. T^ng ki kố ki xiâm ga, sap ing pơlê dêi mơngế Bơhnéa tro tâ pơreăng tâ tú kân. Ai hên ngế hlâ, xua mê, kuăn pơlê khoh chiâng tơku\m po t^ng rơkâu xối xeăng, pói rơhêng vâ khu xeăng veăng kum kuăn pơlê troh mơ’no khu kiâ ‘mêi. Pôa A Thut tối ăm ‘nâi:

‘’T^ng xối rơkâu pâ tơdroăng tơniăn cho pâ phep mâu khu xeăng pơtroh ăm kuăn pơlê pin mo le\m châ, troh mơ’no tah tâi tâng tơdroăng ki châi tamo, tơngê rơ-ốu, tơdroăng ki hgốu lo hơngế ing pơlê. Kuăn pơlê pin mo sêi le\m châ, pêi châ hên chiâk deăng, pêi lo hên báu prá, alâi, pôm plâi, păn hên mơnăn mơnôa, kơpôu ro vâ pơlê ai tơdroăng rêh ối phâi tơtô, mơjiâng pơlê tơná mơnhông le\m tro, tơniăn luâ tâ’’.

T^ng xối rơkâu tơdroăng tơniăn hmâ tơku\m po drêng pơlê hiăng klêi pêi xo dêi báu, đôu dêi alâi, lâk xo dêi pôm a chiâk deăng. Ngăn tiô kơ tơdroăng pêi cheăng kâ mê kuăn pơlê xối rơkâu Xeăng, pleăng kế hdroăng ăm i tơtro, tung mê, vâi hmâ pleăng kơpôu, ro, chu, pupái, í [ă mâu kuăn mơnăn ki ê. Mâu hơnăm achê pơla kố, vâi krâ hdroâng Bơhnéa hmâ pôh kâ pupái vâ pleăng ăm khu xeăng. Tiô tơdroăng ki loi dêi kuăn pơlê, pupái cho tơmeăm hdroăng ki t^ng, cho kuăn mơnăn ki xiâm dêi mâu mơnăn ki ê tung pơlê.

T^ng rơkâu xối tơdroăng tơniăn dêi mơngế Bơhnéa a pơlê Đăk Wơt, cheăm Hmoong, tơring Sa Thầy, kong pơlê Kon Tum

Hdrối vâ tơku\m po t^ng xối rơkâu tơdroăng tơniăn, kuăn pơlê athế lo lăm văng troăng prôk, ‘mâi rơnêu kuât, kơno têa, kơpuih văng troăng prôk tung thôn pơlê krúa le\m, veăng ‘no hnoăng cheăng, kế tơmeăm vâ rôe mâu tơmeăm hdroăng pleăng ăm Xeăng, mơjiâng pro mâu tơmeăm ki vâ xúa, môi tiah ki hvo ngiâ, hmân ếo kiâ, pro rơneăm mâu kuăn kiâ [ă hên mâu tơdroăng ki ê.

Tung hâi rơkâu xối mê, krâ pơlê hiăng rah xo vâi droh rơtăm le\m rơdêi vâ pêi pro mâu hnoăng cheăng xiâm drêng po t^ng, môi tiah: rah xo môi ngế rơtăm ki ai ivá mo sêi, têi ‘răng xâp hmân ếo xâk chêm, truâ kế ki hvo ngiâ [ă râng têa; môi ngế rơtăm ki ê kơxon bung a châ, klup ko kleăng vông; péa ngế kơdrâi râng hlá hdro\ng prôk tiô pá ro\ng.

Drêng mot tung chôu phut ki xối rơkâu mê, krâ pơlê ai rơkâu tiah kố: Ô xeăng têa, Xeăng Ngo! Xeăng tơro a kong plêng! Hâi kố, tâi tâng vâi krâ, vâi ‘ne\ng, droh rơtăm tung pơlê ngin pơrá tơku\m tu\m a tơdế plông dêi kuât ki kân xo\n krip krih kố. Ngin hiăng hbrâ rơnáu tu\m têk mâu tơmeăm khoăng tiô kơ xeăng hiăng hnê tối. Mơjiâng pro um kiâ, chăng, têa, khiâ, mơne\ng [ă mâu kuăn kiâ ki vâ pleăng, kơdê môi to chu kriếo ki hiăng kêi hiăng păn châ 10 hơnăm [ă í chêng prăng vâ pleăng ăm xeăng. Tiah tơdroăng hmâ pro rêm hơnăm, kuăn pơlê ngin rơkâu pâ khu xeăng ăm tơdroăng ki rơkâu xối tơdroăng tơniăn kố châ xêt khât, vâ troh tah tâi khu kiâ ‘mêi, kiâ rơtôh, kiâ pơreăng châi tamo [ă tơdroăng hdrâi ki ối tung pơlê kố re\ng châ hdâ lo pá kong pơlê.

Drêng hiăng klêi rơkâu xối tiah mê, kuăn pơlê pơxiâm pro tơdroăng ki vâ troh kiâ ‘mêi, pơreăng châi tamo. Krâ pơlê cho ngế ki djâ troăng ahdrối. Rơkong ki tríu tơkêk [ă hvêa chêng prôk kơ’râu xuâng hiăng mơhno tối túa ki vâ troh tah tơdroăng ki hgốu, ki ‘mêi rơtôh, khu kiâ ’mêi. Klêi kơ’nâi rơkong tríu tơkêk mê ai mâu tơdroăng ki chi biâm, idrâp hơkâ, idrâp chêng koăng chuât xơtó [ă ai tá mâu tơdroăng ki kơhnhon xuâng rơmuăn le\m dêi mâu vâi droh, mơhno tối tơdroăng ki hơniâp ro, sôk suâ, tơdroăng ki phiu niu xua mâu pơreăng, kiâ ‘mêi, ki hgốu hiăng châ lo hơngế ing tíu mê.

Tơdroăng ki troh mơ’no kiâ rơtôh, pơreăng [ă tu\m mâu tơdroăng ki ‘mêi pơtối pro tung lâp troăng pơlê, [ă mâu hngêi ối dêi kuăn pơlê, châ pơtối pro đi đo tiah mê; klêi kơ’nâi rơkong tríu tơkêk troh tah kiâ ‘mêi ‘’huih, huih, huih’’ cho idrâp hơkâ ki tô ai 3 hdroh, klêi mê, idrâp chêng koăng môi drêng [ă tơdroăng kơhnhon xuâng ki rơmuăn dêi mâu vâi droh Bơhnéa.

Hiăng klêi pro t^ng troh mơ’no khu kiâ ‘mêi, pơreăng, kuăn pơlê tơku\m a kuât vâ pơtối xah ôm hêi, ôu kâ, hơdruê xuâng. Drêng vâi krâ hiăng têk mâu drôu xiâm [ă mâu kế kâ hiăng tu\m, krâ pơlê pơtối pro t^ng, xối rơkâu khe\n khu xeăng veăng chu amê, rơtế ôu, rơtế kâ, rơtế xah ôm hêi [ă kuăn pơlê.

Rơkong ki vâ rơkâu xối tiah kố: ‘’Ô Xeăng! Kuăn pơlê ngin mơnê kô khu xeăng hiăng kum ăm ngin châ tơniăn tung hơnăm kố nah. Ngin pâ phêp khe\n khu xeăng veăng chu akố rơtế kâ mâm, ôu drôu xiâm rơtế hơniâp ro tung hâi T^ng rơkâu tơdroăng tơniăn hâi kố. Pói rơhêng vâ tung mâu hơnăm pơtối, kuăn pơlê ngin kô châ trâm hên tơdroăng pon mơhúa, ăm mêi tro tô ‘ló, pêi chiâk châ hên báu, alâi, pôm chôu ‘măn pêng hnôu, pêng hneăm; kơ’nêi kơpôu ro, chu í, pu pái xuân pêng plông lâp pơlê, hâ lâp kong. Kuăn pơlê ngin châ tơniăn tu\m tơdroăng, ai kế kâ kế kơd^ng vâ ai tơdroăng rêh ối kro mơdro\ng, tơru\m môi hiâm tuăn, hơ-ui pâ dêi pó tung mâu hâi ki trâm pá lơ hâi sôk suâ, môi hiâm tuăn ki mơjiâng mơnhông thôn pơlê [ă ôh tá la lâi ai tơdroăng tơhôu tơhêng tung pơlê cheăm’’.

Klêi kơ’nâi krâ pơlê hiăng rơkâu xối tiah mê, kuăn pơlê pơrá brôk dêi rơpó ôu drôu. Klêi mê, tâng to rơkong hâk suâ, tríu mơdêi, krếo khe\n, rơkâu dêi pó hnối ai tá tơdroăng kơhnhon xuâng ki rơmuăn le\m dêi mâu vâi droh Bơhnéa tơdrêng [ă rơ-rêk chêng koăng ki pu hung pu hung dêi mâu vâi rơtăm to\n, thăm rế pro ăm hâi ki rơkâu xối mê rế hơniâp ro, phiu niu.

{ă túa tơlá ki mơhno túa le\m tro krip krê xêh dêi T^ng rơkâu xối tơdroăng tơniăn, mơngế Bơhnéa a pơlê Đăk Wơt, cheăm Hmoong, tơring Sa Thầy, kong pơlê Kon Tum đi đo rak vế, chôu ‘măn [ă pơtối mơdêk tơdroăng ki le\m tro; khu rơxông hdrối pơtối tơdjâ ăm khu rơxông kơ’nâi. Pôa A Hliuh, 70 hơnăm tối tiah kố: Tơdroăng to\n chêng tơgôu koăng, kơhnhon xuâng ôh tá păng lôi tung mâu roh kuăn pơlê tơku\m xối rơkâu tơdroăng tơniăn le\m, hâk suâ a hâi kleăng kơneăng têa, t^ng kâ báu nếo [ă hên mâu t^ng ki ê hía. Á hriâm to\n chêng sap ing á hiăng luâ 10 hơnăm nah, nôkó á pơtối hnê mơhno ăm mâu vâi muăn, vâi cháu tung pơlê.

O Y Sương, 15 hơnăm hâk phiu tối tiah kố: Ngin vâi muăn nôkố kơhnâ khât tung tơdroăng veăng hriâm to\n chêng tơgôu koăng, kơhnhon xuâng. Kơnôm ai tơdroăng veăng kum pơtối rak vế t^ng xối rơkâu tơdroăng tơniăn, mê khu to\n chêng tơgôu koăng pơlê Đăk Wơt đi đo pơtroh ăm tơmối tung tơnêi têa [ă kong têa ê mâu tơdroăng ki le\m ro, krip suâ ki ôh tá la lâi kâi piu, tơdroăng mê hiăng pro ăm ngin muăn hâk nâ sôk suâ [ă hâk tơngăm ‘na mơhno túa le\m tro dêi hdroâng kuăn ngo tơná.

Hâi kố, mâu t^ng rơkâu xối tơdroăng tơniăn, t^ng rơkâu xối rơnó pêi kâ dêi mơngế Bơhnéa ti xê to tơdroăng loi t^ng vâ kôh mơnê to khu xeăng ăm rơnó pêi kâ châ hên tơmeăm khoăng, mê ối cho roh ki vâi krâ-nho\ng o châ hơniâp ro, sôk suâ, to\n chêng tơgôu koăng, ôu drôu xiâm. T^ng rơkâu xối xeăng kố xuân cho roh mơngế Bơhnéa vâ mơhno tối tơdroăng tơru\m tơrôa, veăng hnê ‘măn ăm kuăn muăn cháu cháu pơtối rak vế mơhno túa le\m tro hdroâng kuăn ngo, pro kro tơ’nôm ‘na tơdroăng ki le\m tro dêi vâi krâ-nho\ng o hdroâng Bơhnéa tung chal rêh kâ ối nếo.

Minh Huệ rah chêh hlá tơbeăng Kon Tum + vovworld

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng