Mơhé lối 90% kơxô̆ rơpŏng hiăng tê tâi kơphế sap ing tơmeăm kố a kơlo yă pá kơdâm 50.000 rơpâu liăn/1kilô, laga tơdroăng kơchơ mơdró kơphế lâp tơnêi têa ƀă lâp plâi tơnêi đi đo to kơnâ yă nếo tung khế 7, ƀă nôkố yă dế a kơlo 66.000 liăn – 68.000 liăn/kilô, xuân pro hên kuăn pơlê pêi chiâk deăng a tơring Chư Prông, kong pơlê Gia Lai môi tiah rêh tung pốu.

Kuăn pơlê tối, tâng môi tiah kố đi đo, mơhé kơchơ mơdró yă chu, mê mơni yă xuân rak a kơlo lối 50.000 liăn/kilô, cho kơlo yă sap ing tá hâi châ troh. Pôa Lê Quang Điền ối a cheăm Bàu Cạn, tơring Chư Prông, Gia Lai hâk phiu:

‘’Tung cheăm 10 rơpŏng mê bu ai 3 rơpŏng cho ai kơphế tê châ yă kơnâ, ối 7 rơpŏng hiăng tê tâi hdrối nah vâ rôe hên tơmeăm khoăng ƀă vâ vêh mơ’no liăn cheăng. Mơ’nui hơnăm kố, bu kal rak châ 50.000 liăn troh 55.000 liăn/kilô mê ngin hiăng hâk phiu’’.

Tiô kuăn pơlê pêi chiâk deăng Phạm Đình Kiên, kuăn pơlê pêi kơphế a cheăm Đức Mạnh, tơring Dak Mil, kong pơlê Dak Nông ăm ‘nâi, kơlo yă kơphế kơnâ má môi sap ing nah troh nôkố cho rơnó kơphế hơnăm 1995 – 1996, mơhé a kơlo 35.000 troh 40.000 liăn/kilô. Laga tiô rơxông yă, liăn tê môi tâ̆n kơphế drêng mê nah kô châ meăn mơjiâng môi toăng hngêi.Sap ing mê nah troh nôkố, kuăn pơlê pêi chiâk deăng xuân ối kâi trâng tung kơlo yă chu rơpâ troh tơdâng ƀă ôh tá bê tơniăn tơdroăng rêh ối tâng bu kơnôm to a kơphế.

A drêng kố hơnăm 2022, yă kơphế xuân ai drêng troh 53 rơpâu liăn, laga rĕng vêh a kơlo lối 40.000 liăn bu môi măng tĭng kơ’nâi mê.

‘’Mơhé hiăng to lâi xôh tâk rĕng, kơdroh rĕng, pói tơngah klêi mê ôh tá pói tơngah, laga pôa Kiên xuân tối kơphế hơnăm la ngiâ kô ai kơlo lối 50.000 liăn/kilô. Xiâm kối, ƀă kơlo yă kố, tung tơdroăng pêt mơjiâng tơ’lêi hlâu dêi Tây Nguyên, châ liăn rơkâ dêi kuăn pơlê xuân ôh tá hên. Kơphế uâ 50.000 liăn/1 kilô, tâng pơchông ƀă rơxông hdrối nah xuân hiăng hôm. Laga nôkố, kuăn pơlê vâi mơ’no ivá pêi mê kơlo liăn rơkâ xuân cho iâ. Xua nôkố ing hnoăng pêi cheăng, yă phon rơvât, pơkeăng kơdê ôa hdrong, mê pơrá kơnâ’’.

Tiô mâu khu mơnhên, tơdroăng yă kơphế Robusta tâk rĕng mâu khế achê kố, ai xiâm kối ing tơdroăng kơphế Indonesia plâi ôh tá châ hên; Brazil pêt mơjiâng kơphế iâ ƀă ôh tá tơniăn cheăng kâ tung lâp plâi tơnêi pro mơngế rôe xúa ti tăng troh ƀă kơphế Robusta rơpâ liăn tâ xua mê mơdêk yă dêi kơphế ki kố. Laga, Tiên sih Trịnh Đức Minh, Kăn hnê ngăn Khu tơrŭm pêi kơphế Ƀuôn Ma Thuột tối, rơtế ƀă tơdroăng dêi môi khu tơmeăm, kơphế ối cho môi tơmeăm pêi lo liăn, xua mê yă kơphế cho ai hên tơdroăng ki pá vâ ‘nâi.

Tơdroăng ki kố hâi kố to kơnâ kơxo ah chu ƀă to chu troh kơlo ki lâi, pơrá ối tung tơdroăng tơdjâk dêi mâu khu tê mơdró ƀă mơngế pêt kơphế Việt Nam. Kơphế rơnó la ngiâ cho tơxâng vâ pói tơngah, laga châ khât ăm hlo, tơdroăng lối tơngah a môi kơlo yă ki nhên kô pro chiâng vêh ai tơdroăng khu tê mơdró mơdêk chôu ‘măn kơphế tơkôm yă, kuăn pơlê mơdêk pơtroh kơphế tơkôm yă to kơnâ nếo xo liăn. Kố cho tơdroăng nah hiăng ai ing hên hơnăm hdrối ƀă pro hên roh tơdroăng chĕn liăn kân a Tây Nguyên, cho tơdroăng ki ton nah hiăng ai kal thế ví tung la ngiâ.

Tiê̆n sih Trịnh Đức Minh tối, tơdroăng phiu ro kơchơ tê mơdró mơdêk yă đi đo cho tơdroăng ki phiu ro ‘nâng ‘nâi. Bu drêng mơdêk ki dâi lĕm ƀă inâi dêi kơphế Việt Nam, ing mê mơdêk ki kơnâ, tơniăn yă tê, nếo cho tơdroăng phiu ro ton xŏn:

“Ki kal cho pro ti lâi rak ngăn kơdrum ăm lĕm tro, mơjiâng kơphế ai kơnâ liăn, pơtih môi tiah pêi kơphế dâi lĕm, kơphế ki má môi. Ƀă pin pêi adrêng ƀă khu kơ-ốu, laga peăng ki rôe ƀă mâu tơdroăng tơdjêp krá tơniăn. Tiah mê, tơdroăng phiu ro nếo châ ton. Pin ôh tá kơnôm tâi tâng tung tơdroăng to chu yă kơphế tung kơchơ mơdró. Xua kơchơ mơdró kơphế sap ing nah troh nôkố gá cho môi tiah mê’’.

Pêt mơjiâng kơphế ki dâi lĕm, po rơdâ tơdjêp ƀă hía hé, xuân cho troăng ki kơphế Tây Nguyên tối krê, kơphế Việt Nam tối tơdjuôm dế pêi pro. Mơhé trâm hên tơvâ tơvân, laga ƀăng deăng kơphế pêt mơjiâng tiô mâu mơnhên lâp plâi tơnêi ai tơdjêp ƀă khu tê mơdró, hiăng châ vâ chê 200.000ha (châ dâng 27% tâi tâng ƀăng deăng lâp tơnêi têa); yă kơphế ai mơnhên đi đo kơnâ tâ yă kơchơ mơdró sap ing 50 dollars troh 300 dollards rêm tâ̆n. Kơphế Robusta ki xú hŏm dêi Việt Nam xuân hiăng tơbleăng châ tơƀrê pơxiâm châ mâu kơchơ mơdró tơdah ƀă mâu khu kơphế tê ngi kong têa ê tiô troăng kơvâ ki xiâm apoăng.

Tơdroăng phiu ro mê to yă rơdêi ing kơchơ mơdró mơni cho tơdroăng ki mơhnhôk teăm tơdrêng vâ kơphế Việt Nam ai tơ’nôm tơdroăng ki vâ mơdêk ki dâi lĕm, ki kơnâ ƀă inâi, vâ tơdroăng phiu ro ton tâ kô troh ƀă kuăn pơlê.