A troăng kân lối 10km dêi troăng kân tơnêi têa 26 sap ing cheăm Ea Kênh tơkâ hluâ cheăm Ea Yông, troh pơlê kân Phước An, tơring Krông Pač, kong pơlê Dak Lak, rơnó kố tơdroăng pêi cheăng thâ dêi môi tíu pêi cheăng ki kân, ƀă hên hnôu ‘măn sầu riêng đi đo châ mơjiâng; hlối ai tơdroăng kơdrâm phiu ro dêi môi tíu xiâm tê mơdró tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng ki kân ƀă hrĭng toăng rơxế container tơkôm pơto plâi sầu riêng vâ tê ngi kong têa ê.

Mâu ngế tê mơdró ing hên kong pơlê, pơlê kong kơdrâm ƀă tá ing kong têa Sinuâ, ối a kố plâ khế vâ ti tăng rôe plâi sầu riêng, pro mâu hngêi ăm tơmối kâ koi ối pơtê, hngêi pơtê ôh tá ai tíu xếo. Ngoh Nguyễn Văn Thắng, kăn pơkuâ môi khu tê mơdró a pơlê kân Phước An tối ăm ‘nâi, mâu tíu pêt mơjiâng tê mơdró mâu kơvâ ki phá xuân hiăng châ pơxúa kơnôm kơchơ mơdró kơdrâm hên, ivá rôe tâk hên.

“Kơdrâm mơngế phiu ro ‘nâng ngoh. Ai tá mơngế Sinuâ, ai mơngế peăng mâ hâi luô pá hdroh tơnêi têa troh a kố. Sầu riêng châ yă kơnâ, pêi lo liăn dêi kuăn pơlê cho hên xua mê tê xuân tơ’lêi hlâu. Kơlo tê nôkố cho châ péa xôh tâng pơchông ƀă mâu khế ki iâ’’.

Hơnăm ki lâi xuân tiah mê, sap ing mơ’nui rơnó tô troh rơnó khía rơxăm, mơngế pêt plâi sầu riêng a Tây Nguyên pơtối mot hâi kơdrâm phiu ro krí plâi sầu riêng. Tâng môi tiah kuăn pơlê Dak Lak nôkố nếo mot rơnó krí plâi mê Gia Lai, Dak Nông, Lâm Đồng hiăng klêi krí plâi. Ƀă a kong pơlê ki lâi xuân môi tiah mê, roh plâi sầu riêng yă kơnâ châ péa xôh hơnăm 2023 hiăng chiâng tơdroăng ki mơdêk cheăng kâ ó rơdêi. Dế xôh pơkeăng xếo kơdrum plâi sầu riêng nếo klêi krí, ngoh Nguyễn Như Trường, a cheăm Ia Ka, tơring Chư Pảh, kong pơlê Gia Lai tối ăm ‘nâi, mơhé rơnó pêt mơjiâng trâm pá xua tơdroăng kong mêi hên, plâi sầu riêng tơruih plâi kơbâng, laga mơgêi rơnó krí, rơpŏng hiăng châ pêi lo hên tơxâng ivá ki hiăng mơ’no pêi:

“Tơ’nôm klêng tê klêng hía mê hơnăm kố xuân hôm tâ hơnăm nah. Môi xiâm loăng sầu riêng, riân tâi tâng kơxô̆ liăn mơ’no xuân ối châ liăn rơkâ 4 troh 5 rơtuh liăn’’.

Ƀă pôa Nguyễn Huy Thiện, Kăn hnê ngăn Vi ƀan cheăm Nghiã Hòa, tơring Chư Pảh tối ăm ‘nâi, tơdroăng phiu ro châ hên plâi sầu riêng 2023 ối ro tâ drêng hlo ki rơkê pêt mơjiâng tơmeăm dêi kuăn pơlê châ mơdêk. Drêng kong prâi ôh tá tơ’lêi hlâu, kuăn pơlê pêi chiâk deăng xuân ối châ plâi hên ƀă châ tơƀrê cheăng kâ tơxâng.

“Apoăng hơnăm trâm khía peăng kơnhŏng xua mê sầu riêng tơruih hên. Laga plâi xuân ối châ hên. Ki rơhêng hơnăm kố yă kơnâ, 75 troh 80 rơpâu liăn 1 kilô xua mê kuăn pơlê hâk phiu’’.

Rơtế ƀă plâi sầu riêng, kơphế xuân cho tơmeăm ki má môi dêi Tây Nguyên xuân ai hơnăm tâk rơdêi kơnâ ‘nâng, a kơlo 64 rơtuh liăn troh 68 rơtuh liăn rêm tâ̆n, tâk dâng 25 rơtuh liăn rêm tâ̆n tâng pơchông ƀă hơnăm nah. Tiô mâu khu tê mơdró tê tơmeăm ngi kong têa ê, tơdroăng pêi lo kơphế iâ a hên kong têa, yă kơphế rơnó la ngiâ mơni kô tâk a kơlo lối 50 rơtuh liăn/1 tâ̆n.

Pakĭng kơphế, tiu, sầu riêng tơmeăm ki xiâm, pêi lo liăn tê ngi kong têa ê châ 1 rơtal dollars tơngi klêng, mâu kong pơlê Tây Nguyên, laga mâu kong pơlê tung kơpong xuân hiăng pêt mơjiâng mâu tơmeăm ki kơnâ  ki ê, ai kơnâ  châ hrĭng rơtal liăn rêm hơnăm, môi tiah mâu kơpong pêt plâi treăng kêt dro, plâi treăng trí, kơtếo, báu, pôm ló, tơdrêng amê dế mơjiâng mah kơxô̆ kơpong pêt rơtế inâi ăm mâu tơmeăm kố.

A mâu tơring tá hâi ai mâu tơmeăm pêi lo ki kơnâ, kuăn pơlê xuân ai roh mơnhông cheăng kâ kơnôm mâu troăng hơlâ tŏng kum dêi tơnêi têa ‘na tăng cheăng pêi, kơdroh kơtiê krá tơniăn. Môi tiah nâ Pí Ngãi, ối a ƀuôn Tà Ngầu, cheăm Ea Hiu, tơring Krông Pač, kong pơlê Dak Lak, kơxô̆ liăn kuăn kơdrâi lăm pêi cheăng a kong têa Nhuk pơtroh ăm, hiăng kum on veăng nâ ai liăn mơ’no păn mơnăn mơnôa, pro loăng pê, tơdrêng amê chêl tâi kơxô̆ liăn ki mung apoăng:

“Troh nốkô kuăn á xuân hiăng pơtroh vêh a hngêi 3 xôh, rêm roh xuân châ pái pŭn chât rơtuh. Rơpŏng xuân hiăng chêl chĕn Tơnêi têa hiăng vâ tâi. Drêng prôk nah châ mung tơchên chât to lâi rơtuh liăn, nôkố bu u ối môi iâ’’.

Hơnăm 2023 cho hơnăm trâm hên pá puât ƀă lâp tơnêi têa tối tơdjuôm ƀă Tây Nguyên tối krê, ƀă mâu tơdroăng tơkêa bro rơpâu rơtal hrá mơ’no liăn cheăng. Môi tiah sap ing rơnó khía rơxăm kố, cheăng kâ Tây Nguyên ai tơtêk ó rơdêi, ai tơ’nôm rơpâu ngế kuăn pơlê pêi chiâk deăng kơnôm plâi sầu riêng, kơphế mê pêi lo châ rơtuh liăn, rơtal liăn; ai tơ’nôm hên rơpŏng hluăn ing kơtiê kơnôm mâu kơjo ‘na kơxô̆ liăn mung ƀă roh tơ’lêi pêi cheăng kâ.

Ôh tá xê to tơbâ khôi túa kăch măng ƀlêi trâng, ƀă leh tơbâ Kăch măng Khế Tơheăm châ tơƀrê ƀă hâi Mơjiâng tơnêi têa lơ 2/9, rơnó khía rơxăm 2023 kố, kuăn pơlê Tây Nguyên dế kâ plâi ngeăm cheăng kâ ing ivá pêi cheăng dêi tơná.