On veăng ối hdrông mơngế Bơhnéa, drêng nếo pơkoăng, xo dêi pó mê athế ối [a\ rơpo\ng peăng kơdrâi lơ rơpo\ng peăng kơnốu. Vâ klâ ối phá xêh prếi athế pêi tu\m hnoăng dêi mơngế dôh, ngế mế [a\ peăng nôu pâ kơnốu lơ peăng kơdrâi, vâ mơnê nôu pâ hiăng ai, păn prế tá troh kân. On veăng prế thế ối peăng kơnốu há, peăng kơdrâi há, rêm pâ dâng pái hơnăm.

Tung pơla ối peăng kơnốu lơ peăng kơdrâi, on veăng nếo xuân rế pêi chiâk deăng tơchuâm [a\ nôu pâ, tơdrêng amê rế ti tăng tơnêi nếo vâ pro chiâk deăng ăm dêi tơná. Maluâ ti mê, kế tơmeăm châ xo ing tơnêi ki nếo xuân cho kế tơmeăm tơchuâm. Bu lâ lâi báu, phái kâ hiăng rơlối mê chiâng tê, hơ’lêh ro, chu í vâ kơd^ng ‘măn ăm dêi tơná.

Pôa Greng, krâ pơlê Đăk Jă, cheăm Đăk Jă, tơring ‘Mang Yang, kong pơlê Gia Lai, tối ăm ‘nâi:

‘’Klêi kơ’nâi pơkoăng, on veăng thế ối peăng rơpo\ng nôu pâ peăng kơdrâi péa, pái hơnăm klêi mê ối peăng rơpo\ng nôu pâ peăng kơnốu xuân péa, pái hơnăm. Tâng on veăng nếo pêi cheăng ôh tá chiâng mê kô chiâng vêh ối rơpo\ng nôu pâ kơdrâi lơ rơpo\ng nôu pâ kơnốu. La lâi on veăng hiăng kơd^ng châ môi péa to ro, ai chiâk deăng phá xêh, pêi châ báu phái mê pâ phep nôu pâ ối phá xêh’’.

Drêng pêi pro kêi hnoăng cheăng [a\ péa pâ rơpo\ng, ai iâ liăn, on veăng tơpui tơno pơkâ pâ ối phá xêh. Vâi rah ‘’hâi le\m, rơpo\ng sôk ro’’ (mê cho rơpo\ng rêh ối môi tuăn sôk ro, ôh tá tơhôu tơhêng dêi pó, ôh tá ai kơbố châi tamo, ôh tá ôu drôu pôu [rut), ngế kơnốu tơpui [a\ dêi kơdrá (nôu pâ kơdrâi) tâng ối peăng rơpo\ng hngêi kơdrâi, lơ tơpui [a\ nôu pâ xiâm tâng vâ pâ ối phá xêh.

Pôa Greng hơ’muăn tối:

‘’Tâng ối peăng rơpo\ng nôu pâ kơdrâi mê kơ-êng pâ kơdrâi tối má kuăn vâ pro kêt chu ối a têa kroăng, long têa ki xiâ (vâ ối phá xêh) ôh tá ‘nâi hôm kâi klê lơ ôh, laga má kuăn kô mơ-eăm môi tiah vâi pú. Tâng ôh tá mơhúa tamo châi, rak ngăn dêi pó ôh tá kâi mê kô vêh rêh ối [a\ nôu pâ, pói tơngah nôu pâ pôi tá ‘nhó’’.

Châ nôu pâ ăm phêp, on veăng prế pơtối troh rơpo\ng nôu pâ kơnốu vâ pâ phep nếo. Tâng châ nôu pâ tu\m péa pâ ăm phêp, mê ngế kơnốu tơbleăng tối ăm nho\ng o, hdroâng hdrê tơdroăng vâ ối phá xêh [a\ kơnôm vâi kum mơjiâng pro hơpăm a tơnêi ki tơná vâ mơjiâng pro hngêi lơ xua rơpo\ng hngêi kơdrâi, hngêi kơnốu ăm. Kơxê măng, on veăng kô tơku\m po ôu kâ pơ’lâng on veăng nôu pâ kơdrâi [a\ môi xiâm drôu [a\ môi to í.

Klêi kơ’nâi xối xeăng,  mơngế dôh kheăn jâ pôa ôu drôu xiâm. Tiô khôi vâi krâ, nôu kơdrâi cho ngế ôu drôu apoăng, klêi mê troh pâ kơdrâi, pơtối mê cho kơdrâi, kơnốu, kuăn ‘ne\ng…pơtối mê troh mơngế krâ, troh mơngế ối nếo. Rêm ngế ôu môi iâ. Drêng krếo ôu drôu, ngế dôh mơnê tơdroăng rak ngăn păn roăng, hnê pât, to\ng kum dêi kơdrá, mê nếo ai hâi kố. Kơ’nâi mê, nôu pâ peăng kơdrâi xo têa lếo a xiâm drôu, ăm dêi dôh ôu [a\ pơchân tiah kố:

‘’Tâng tơdroăng rêh ối trâm pá puât, châi tamo mê vêh [a\ jâ, pôa, [a\ rơpo\ng kố. Kuăn pôi tá kơmêi, rơpo\ng má đi đo tơdah rơpo\ng prế dôh kuăn’’.

Pôa Greng, krâ pơlê Đăk Jă, cheăm Đăk Jă, tơring ‘Mang Yang, kong pơlê Gia Lai tối nhên tâ:

‘’Tung kơmăng mê on veăng nếo vêh ối dêi a hơpăm nếo klêi mơjiâng pro. {a\ kế tơmeăm khoăng tâng rơpo\ng peăng kơnốu, kơdrâi ai mê to lâi hâi kơ’nâi vâi nếo x^ng xoăng ăm, môi tiah vó, tơnêi klâng chiâk ki ê. {a\ chiâk deăng mê on veăng thế muih xêh kong kế pro chiâk deăng, xua nah pơ’leăng mơngế iâ, tơnêi ối hên. Nôkố tơnêi thế x^ng xoa\ng tơ’mô ăm kuăn ‘ne\ng tung rơpo\ng, kơnốu, kơdrâi tơ’mô tâi tâng’’.

Tơdroăng ối rêh ối tơchuâm, lơ ối phá xêh tối nhên tơdroăng rêh ối dêi mơngế Bơhnéa. On veăng nếo pơkoăng thế ối tơchuôm [a\ nôu pâ dêi péa pâ vâi krâ vâ rơtế tơchuôm ivá pêi cheăng mơnhông mơdêk cheăng kâ, mơnê hnoăng rơnêh păn roăng dêi nôu pâ.

Tơdroăng ối tơchuôm, pêi tơchuôm cho vâ vâi hriâm túa ki rơkê tơtro tung pêi chiâk, pêi deăng ing vâi krâ, hriâm tơdroăng ôu kâ, rêh ối, tơpui tơno, [a\ chôa ‘lâng kơd^ng xêh liăn ngân. Bu la lâi ai liăn, on veăng mơngế Bơhnéa nếo klâ ối phá xêh, mơjiâng ăm dêi tơná tơdroăng rêh ối nếo. Kố xuân cho túa hnê hriâm, túa pơkuâ pơlê pơla rơkê tơtro dêi vâi krâ hdroâng kuăn ngo Bơhnéa a Tây Nguyên.

Amazưt chêh

A Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng