Kố cho tơdroăng pêi pro dêi tơdroăng tơkêa bro kơxô̆ 8 “Pôi ta pơrah pơla kơdrâi ƀă kơnốu ƀă tơleăng mơnhên mâu tơdroăng ki kal dêi vâi kơdrâi ƀă vâi hdrêng” tung tơdroăng pơkâ dêi tơnêi têa ‘na mơnhông cheăng kâ - rêh ối dêi kơpong hdroâng kuăn ngo ƀă kong ngo pơla sap hơnăm 2021-2030’’, pơla  rôh má 1 sap hơnăm 2021-2025.

Mơngế Mông a kơpong kong ngo Tây Bắc sap ing ton nah ai môi khôi túa mê cho ngế hlâ ôh tá tâ tung poăng mê lôi châ ngế hlâ ‘măn pêng xơkôa a tung dế hngêi. Kố cho môi vêa vong ôh tá tro, ôh tá xê to pro ‘mêi kong prâi mê ối pro tô tưan ăm mơngế tung hngêi [a\ pơlê pơla. Hdroâng hdrê Thào mơngế Mông a Suối Chín Ván, cheăm Lũng Phìn, tơring Đồng Văn, kong pơlê Hà Giang hên hơnăm kố hiăng djâ troăng tung tơdroăng pơhlêh vêa vong mơdâm kiâ, ‘măn châ mơngế hiăng hlâ tung poăng. Kố cho tơdroăng pêi ki châ tơ-[rê tung tơdroăng rak vế ivá pơlê pơla [a\ mơhno tơdroăng ki nhuo#m [a\ mơngế hiăng hlâ. Pôa Thào Mí Sò, ngế ki ‘nâi nhên luât kơjôi Thào Mí ối a thôn Suối Chín Ván tối ăm ‘nâi, kơjôi pôa hiăng vâ xêh tah lôi vêa vong lôi châ mơngế hlâ ‘măn pêng xơkôa tung dế hngêi hên hâi. Leh ‘mé xuân tơku\m po tu\m tiô khôi vâi krâ nah dêi hdroâng kuăn ngo Mông:

Tơdroăng pơhlêh kố cho tơdroăng châ tơ-[rê dêi tơdroăng mơ-eăm tơru\m pơla khu râ kăn pơkuâ cheăm [a\ tơdroăng pơhlêh hlê ple\ng tro ing mâu ngế hơnăm hiăng krâ tung hdroâng hdrê. Ki rơhêng vâ tối, tơdroăng ki vâ xêh pơtê lôi khôi túa vêa vong ton [a\ pơhlêh po tiô troăng ki nếo dêi kơjôi Thào Mí, ối tung hdroâng hdrê Thào hiăng mơjiâng môi tơdroăng ki le\m tro ăm pơlê pơla. Nâ Hoàng Thị Xiêm, KĂn hnê ngăn Khu pơkuâ vâi kơdrâi cheăm Lũng Phìn tối ăm ‘nâi:

‘’Kơjôi Thào a Suối Chín Ván mê, mê nôkố ai ngế hlâ mê vâi hiăng tâ tung poăng. {a\ mâu kơjôi hdroâng hdrê ki ê mơhé hiăng pơtâng tối hên laga vâi tá hâi pêi pro, nôkố mâu tôh pơtâng tối xuân dế mơhnhôk [a\ pơtâng tối tơdrêng.’’

Ing kơxo# liăn mơ’no cheăng dêi Tơdroăng tơkêa bro 8, Tơdroăng pơkâ xiâm tơnêi têa mơnhông cheăng kâ – rêh ối pơlê pơla kơpong kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo [a\ kong ngo xua mê Khu pơkuâ vâi kơdrâi hiăng mơjiâng mâu tôh pơtâng tối pơlê pơla a tâi tâng mâu thôn, pơlê; ing mê hiăng kum mơdêk hlê  ple\ng [a\ pơhlêh troăng pêi dêi kuăn pơlê. Nâ Hoàng Thị Xiâm tối ăm ‘nâi tơ’nôm:

’Sap ing khu á mơjiâng mâu tôh pơtâng tối mê nah, mê xuân lăm pơtâng tối hlối pêi pro a mâu roh hôp thôn, pơtih a thôn ai mâu tơdroăng ki klâi kuăn pơlê tô tuăn, lơ mâu mơ-éa hnê mơhno dêi cheăm mê á kô troh tơru\m [a\ mâu tôh pơtâng tối vâ tơku\m po hôp thôn vâ pơtâng tối ăm kuăn pơlê’’.

A tung thôn ai ngế hlâ mê khu ngin o mê pơrá troh vâ pơtâng tối kuăn pơlê tâ châ mơngế hlâ tung poăng [a\ ôh tá mơdâm kiâ ton hâi, ôh tá kơdê hên kơpôu ro chu drêng mơdâm kiâ.

Tơdroăng mâu tơdroăng xiâm mơhnhôk pơtâng tối achê [a\ tơdroăng rêh ối kuăn pơlê tâ [a\ châ tơ-[rê hên tâ cho môi tơdroăng ki phiu ro. Tơdroăng kố ăm hlo mâu tôh pơtâng tối hiăng ple\ng khât [a\ ‘nâi tơdroăng kal vâ, pói vâ xuân môi tiah pá puât, pơloăng mơnúa ki kuăn pơlê dế trâm. Ing mê, tơdroăng châ pơtâng tối tơ’lêi hlâu, achê [a\ kal khât tâ, kum kuăn pơlê tơ’lêi ‘nâi [a\ xúa tung tơdroăng rêh ối rêm hâi. Pôa Thào Và, Kăn pho\ pơkuâ hnê ngăn cheăng Đảng cheăm Lũng Phìn mơnhên tối:

‘’{a\ Khu pơkuâ vâi kơdrâi mê ‘na tơdroăng pơtâng tối mê, mê nôkố [a\ tung cheăm xuân dế pêi pro tiô pơkâ 27 dêi Khu pơkuâ Đảng [o# kong pơlê Hà Giang, mê Khu pơkuâ vâi kơdrâi xiân pêi pro tro [a\ hnoăng cheăng ki kal tung xut tah lôi vêa  vong ôh tá tro xo on veăng tá hâi tro hơnăm, mơgrúa kong prâi, klêi mê kal má môi cho tơdroăng mơdâm kiâ tâ mơngế ki hlâ tung poăng. Tơdroăng ki mê [a\ vâi kơdrâi ai hnoăng kal khât tung tơdroăng pơtâng tối’’.

Vêh [a\ thôn Suối Chín Ván, tâi tâng thôn nôkố ai 6 hdroâng hdrê kơjôi mơngế Mông cho Thào, Sùng, Ly, Vàng, Mua [a\ kơjôi Giàng. Tơdroăng pơhlêh vêa  vong dêi hdroâng hdrê kơjôi Thào a thôn ôh tá xê môi péa hâi kô chiâng mê cho tơdroăng mơ-eăm kân dêi đảng [o# [a\ khu râ kăn pơkuâ a pơlê, cheăm; ing hên roh hôp vâi vâ mơhnhôk, tối ăm [a\ mơjiâng tơdroăng môi tuăn pơlê pơla. Tơdroăng kố mơhno nhên tơdroăng ki mơ-eăm [a\ tá hiêm mơno dêi khu râ kăn pơkuâ cheăm tung xut tah lôi vêa vong ôh tá tro, djâ mâu tơdroăng ki rơkê troh [a\ kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo. Tơdrêng amê, xuân mơhno tơdroăng ki kal [a\ hbrâ tơmâng xo tơdroăng ki nếo dêi kuăn pơlê hdroâng hdrê kơjôi Thào. Pôa Thào Và tối ăm ‘nâi tơ’nôm:

‘’Vâi xuân pơtâng tối, á xuân pêi tiô. Tiô á mê tâ tung poăng cho le\m tâ. Tâ tung păng mê cho krúa le\m. Hdroâng hdrê kơjôi Thào kơbố xuân vâ pêi pro tê. Hdroâng hdrê kơjôi ki ê mê ôh tá tâ tung poăng ôh. Vâi tối nah jâ pôa ôh tá ăm, mê cho ôh tá ăm. Xuân pói vâ mâu hdroâng hdrê kơjôi mê la ngiâ tâ mâu ngế hlâ tung poăng, mê nếo rak krúa le\m’’.

{a\ hdroâng hdrê kơjôi Thào Mí a thôn Suối Chín Ván, tơdroăng tâi tâng mâu rơpo\ng tung hdroâng hdrê kơjôi pơras môi tuăn pơhlêh vêa  ving cho môi tơdroăng mơnhên ki nhên ăm ivá ó rơdêi dêi tơdroăng ru\m môi tuăn [a\ tiô pơlê pơla. Kố cho môi [ai hriâm ki kơnâ ăm mâu tơdroăng mơ-eăm pơhlêh vêa voing ki ôh tá tro a mâu kơpong ki ê. Pói vâ mâu tôh pơtâng tối pơlê  pơla kô pơtối mơnhông hnoăng dêi tơná, chiâng kông tơdjêp krá tơniăn pơla khu râ kăn pơkuâ [a\ kuăn pơlê, veăng kum mơdêk tơdroăng mơnhông cheăng kâ – rêh ối pơlê pơla dêi kơpong kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo [a\ kong ngo. Tơdroăng tơku\m po ‘mé tu\m tiô tơdroăng pêi hdroâng kuăn ngo klêi kơ’nâi tâp chế a châ mơngế hlâ tâ tung poăng ăm hlo tơdroăng pơhlêh vêa vong ôh tá xê tah lôi khôi túa le\m. Tơrôu mê,ối kum rak vế [a\ mơnhông ki kơnâ khôi túa le\m dêi hdroâng kuăn ngo./.