Têa kroăng Pa ki tơkâ luâ tơring Krông Pa dêi kong pơlê Gia Lai châ mơngế Jarai ngăn dêi cho têa kroăng Xeăng, ga kô chiâng vâ xếo krúa tâi tâng tơdroăng s^ng khéa, hơ’nêng hơ’no, hgốu, trâm tơdroăng ôh tá pon mơhúa.

Nay H’Sương klêi kơ’nâi hum tah tơdroăng hgốu châ krâ pơlê rơkâu xối, ôu drôu tah lôi ki hgốu

Tung roh lăm troh a Gia Lai pêi cheăng, troh a cheăm Ia Rmok, tơring Krông Pa, ngin kơdrâ trâm hlo ai kơdrâm mơngế dế tơku\m hum a têa kroăng Pa. Dó xêh lơ ai tơdroăng ki mơngế klâk têa, ngin xiêm troh achê lăm êng ngăn, nếo ‘nâi, kuăn pơlê dế hbrâ vâ hum têa kroăng Xeăng, tah lôi tơdroăng ki hgốu.

Ối hum tung têa kroăng cho môi ngế kơdrâi, ối tá hmân ếo, ối tơdế 2 to loăng ki tâp tung dế têa ki mơ’nok mơngiơk tơnêi prăng i iâ. A k^ng mê, ai môi kơtâ hlá priât ki ối drêh, pá pêng mê ai môi to í ki hiăng âp, achê mê cho môi xiâm drôu. Ối achê [ă môi ngế kơdrâi tung têa kroăng cho môi ngế kơnốu hơnăm hiăng krâ, pôa rế há rơkong mơhê xối xeăng, ko\ng rế kơxế têa a châ ngế kơdrâi ki mê.

Ngoh Ksor Y The prế kuăn kơdrâi hum tah tơdroăng hgốu [ă pro mơd^ng

Yâu dâng 15 phut kơ’nâi mê, vâi hiăng pro klêi mơd^ng xếo tah tơdroăng hgốu. Vâi pơrá lo a k^ng têa. Pôa ki hơnăm hiăng krâ mê, inâi cho Nay Be\, hơnăm kố hiăng 84 hơnăm, krâ pơlê H’Nga, cheăm Ia Rmok, tơring Krông Pa. Pôa nếo po mơd^ng tah tơdroăng hgốu ăm nâ Nay H’Sương, 31 hơnăm, mơngế tung pơlê mê.

Pôa Nay Be\ hlo ngin hâk [ă túa tơlá hum têa kroăng kố, pôa tó [ă tối: ‘’Xeăng têa kroăng hêng klêa xua mê po mơd^ng kố kô pro đi đo, pôi tá tô tuăn’’. Nâ Nay H’Sương tó tối mơnhên: ‘’Pôa tối têa kroăng nôkố ôh tá môi tiah têa kroăng rơxông vâi krâ nah. Têa iâ, ká iâ, ki klâi xuân iâ, xua pin pro hngêi kơmăi on tơhrik. Tâng xeăng têa kroăng ôh tá ro, kô krếo thế pin đi đo. Pá iâ ah á kô pro mơd^ng ăm mơngế ki ê nếo’’.

Klêi kơ’nâi hum tah hgốu

Tối ‘na ki xiâm kối khoh athế hum têa kroăng, po mơd^ng tah lôi tơdroanưg hgốu, nâ Nay H’Sương tối, mâu hâi chê pơla kố, nâ hmâ châ tamo đi đo, tơdroăng pêi cheăng kâ tung rơpo\ng hngêi xuân ôh tá tơniăn. Nâ tối: ‘’Á hiăng mơ-êa la ôh tá kâi mơhum kuăn ‘ne\ng, [ok thái pơkeăng athế xo chăng po klêa, pôe tah ki klâi ki mê tung klêa mê nếo chía kơdroh tơdroăng châi. La mơheăm lo hên ‘nâng’’.

Ki xiâm ga, kơtăn ing kố ai lối 1 hơnăm, nâ mơ-êa roh má 2, xua trâm pá tung mơhum mê khoh chiâng po klêa. Drêng hbáu tá hâi teăm xêt, mê nâ châi klêa lui nếo. Xua mê thế po roh má péa nếo. Tơdroăng pêi cheăng kâ tung rơpo\ng nâ xuân trâm hên xahpá, mâu kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng, ing kơphế, pôm loăng pơrá ôh tá châ hên, tê [ă yă ki rơpâ há thâp. Pêi lo kế tơmeăm ôh tá rơhéa klâi, ôh tá tơ’mô [ă hơnăm nah, tung pơla mê, on veăng nâ ai kuăn ‘ne\ng, la trâm hên pá puât tung rêh kâ ối.

Kuăn pơlê [ă mâu ngế tung rơpo\ng hngêi veăng pro mơd^ng a têa kroăng

‘’Po mơd^ng tah tơdroăng hgốu hôm tâi liăn hên há?, á êng. ‘’Ôh, iâ tê. Bú ai môi to bip, môi xiâm drôu djâ troh a k^ng têa kroăng vâ xối ăm xeăng têa, bu kal ai hơ’nêh bip, í, drôu xiâm ăm vâi krâ-nho\ng o ôu kâ tê ga hiăng’’, nâ tiâ tiah mê.

Á pơtối êng nếo: ‘’Klêi po tơdroăng mơd^ng tah tơdroăng hgốu mê nâ hôm tâ ro tung hiâm mơno há?’’. Nâ tiâ tơdrăng: ‘’Ai ‘nâng. Ôh pá ai trâm hgốu xếo’’.

Ngế ki má péa châ pôa Nay Be\, Krâ pơlê po mơd^h tah lôi tơdroăng hgốu mê cho kuăn prế pâ Ksor Y The, 48 hơnăm. Ngoh tối ăm ‘nâi, ki xiâm khoh chiâng lăm hum tah tơdroăng hgốu xua tung pơla to lâi khế kố nah, ngoh ai 2 hdroh trâm xía vâ drêng kơto rơxế kơtâu drô troăng. Môi hdroh kơtong rơxế tơđôu kơxêng ko\ng. Pân xơmong a hngêi pơkeăng tá hâi teăm xêt, ngoh kơtong roh má péa nếo, tơđôu 2 to hơne\ng.

Klêi kơ’nâi hum tah lôi hgốu [ă po mơd^ng a têa kroăng, pơtối xối rơkâu mơhúa jâ pôa a hngêi nếo

Kuăn kơdrâi dêi ngoh 6 hơnăm xuân hmâ tro châi tamo đi đo, klêi kơ-ôk ah tơngê nếo. Prế mâi ngoh tơmiât thâo rơpo\ng ki kố ai tơdroăng xôi ki klâi mê khoh tro xeăng pơxâu phak. ‘’Lăm pơlât a [ok thái pơkeăng tâi liăn hên. La nốkố, rơpo\ng hngêi ngoh pá u ai liăn xếo, athế mung ki vâi mơdrếo che\n bê châ troh chât rơtuh liăn. Liăn chu, drôu hâi kố cho xua vâi nho\ng o tung hngêi [ă tung pơlê veăng kum’’, ngoh tối tiah mê.

Hbrâ rơnáu tu\m mâu tơmeăm hdroăng, pôa Nay Be\ xo 2 to tơkâng loăng ki ê tâp tung têa ki dế hiu mê, klêi mê, [á môi pro kơxái rơbông. Klêi mê, pôa hnhó ko\ng thế ngoh Ksor Y The rơtế lâ a têa.

Ngoh Ksor Y The xâp ếo ki tơchiê klêi mê lâ tung têa, klê tung pơla dế péa pâ loăng ki tâp tung têa kroăng xua krâ pơlê tâp hdrối mê. Ngoh klê tơkâ luâ kơxái rơbông, klê vêh ngi pá kơnho\ng. Drêng klê tơkâ luâ tơdế péa pâ loăng ki tâp, ngoh lêi dêi ếo, klêi mê, mơhiu ếo tung têa.

Pa iâ ing mê, ếo hiăng hía tung têa. Klêi mê nếo, krâ pơlê rế xối rơkâu xeăng, rế kơxo\ng têa xế a châ ngoh.

Klêi kơ’nâi lo a k^ng têa, krâ pơlê to\ng xo môi kơ’lo drôu ăm ngoh Ksor Y The ôu, klêi mê, hnối rơkâu xối xeăng. Klêi po mâu tơdroăng tiah mê, pôa tối mơdêi: ‘’Xeăng hiăng châ hlo, tu\m tơdroăng ki hgốu kô châ xeăng tah lôi tâi tâng. Kơxo ah, athế lăm a chiâk, vâ báu châ pêng hnôu, kơdrâi kuăn phâi tơtô, kuăn pơlê mơjo pâ’’. Ngoh Ksor Y The kon dêi ko tơmâng, athế hmái i l^ng, tơmâng i nhên. Klêi kơ’nâi mê, ngoh athế ôu tâi môi kơ’lo drôu.

Pôa Nay Be\ tối tơbleăng: ‘’2 tơkâng loăng mê cho vâ mơhno tối ăm 2 khu xeăng, châ hlo, châ mơnhên tơdroăng ki rơkâu xối xeăng. Loăng athế lăm ko xo tung kong hơngế, loăng rế xo\n rế ‘ló. Amê, loăng kong ga krúa le\m, rơkâu xối xeăng nếo xêt. Tâng xo loăng a hngêi lơ achê, xeăng kô hhôu. Kơxái ki rơbông mê cho vâ mơhno tối ăm tơdroăng ki tơru\m tơrôa, tơdroăng ki tơdrăng khât’’. Á pơtối êng nếo: ’’Mê tơdroăng ki xối rơkâu ga ti lâi?’’ Krâ pơlê tiâ tối: ’’Ai hên [ai ki rơkâu xối xeăng, rêm ngế pơrá ai tơdroăng ki hgốu pơrá phá dêi pó, tơdroăng rơkâu xối xeăng xuân phá dêi pó há’’.

Klêi kơ’nâi pêi pro mâu tơdroăng a têa kroăng, mơngế ki rơkâu xối mê prếo vêh a hngêi, pơtối po mơd^ng tơbâ vế hdroâng hdrê, jâ pôa. Drêng kố, tơdroăng ki hum tah lôi ki hgốu nếo klêi.

Pôa Ksor Phúc, cheăng tung {ơrô pơkuâ tơmeăm khoăng mơhno túa le\m tro, ối tung Khu ngăn ‘na mơhno túa le\m tro-ivá-ôm hyô dêi kong pơlê Gia Lai tối ăm ‘nâi ‘’Hum têa kroăng Pa, po mơd^ng tah lôi tơdroăng hgốu cho môi tung mâu túa tơlá hiăng ai sap ton nah, môi tung mâu tơdroăng mơhno túa le\m tro dêi mơngế Jarai. Mâu ngế ki đi đo trâm tơdroăng xâu xía, tơná lơ hngêi rơpo\ng hmâ trâm tơdroăng ôh tá mơhúa, pro ăm vâi ti tơniăn, tô tuăn tro khu xeăng pơxâu phak, mê vâi kô po mơd^ng tiah kố.

Mơngế ki pơkuâ ngăn hâi mơd^ng mê, cho krâ pơlê, lơ mâu vâi hơnăm ki hiăng hên ki châ kuăn pơlê loi nhuo#m.

Nôkố, túa tơlá kố xuân ối pơtối rak vế, la tá xê tơdroăng ki loi kiâ hơmât hmâng to lo vâ. Tơkéa vâ tối, tâng kuăn pơlê hiăng tro tamo châi râ, lơ trâm tơdroăng xía vâ vâi kô lăm troh pơlât tơdrêng a hngêi pơkeăng. Tơdroăng ki rơkâu xối khu xeăng hmâ châ pêi pro klêi kơ’nâi kuăn pơlê lăm khăm pơlât a hngêi pơkeăng, tơkéa vâ tối, môi tiah tơdroăng ki pro pơle\m ăm hiâm mơno ăm rơpo\ng hngêi i tơniăn tung tơdroăng rêh kâ ối’’.

Phúc Lập (Hlá tơbeăng Gia Lai)

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng