Kơtăn kố ai 13 hơnăm, Mơhno túa le\m tro chêng koăng Tây Nguyên hiăng châ UNESCO mơnhên tối cho tơmeăm khoăng kơnía git [ă tơdroăng hnê tối dêi kuăn mơngế. Kố cho roh ki ‘ló mơnê, hâk tơngăm dêi mâu kuăn pơlê a Tây Nguyên. Ki păng ‘nâng ai hên mâu ngế ki rơkê to\n chêng tơgôu koăng dêi Bơhnéa, Jarai, Rơteăng, Rơđế hiăng kơdo mơ-eăm vâ rak vế, pơtối chôu ‘măn [ă hnê tối ‘na mơhno túa le\m tro dêi chêng koăng ăm khu rơxông. Pôa Thuk, krâ  pơlê Angleh, cheăm Đak Krong, tơring Đak Đoa, kong pơlê Gia Lai ai tối:

‘’Vâi krâ nho\ng o ngin a kố xuân môi tiah mâu nho\ng o kuăn ngo Bơhnéa u ê hâk git ‘nâng ’na chêng koăng, pơlê ngin kố ai lối 20 kơtum chêng koăng. {ă vâi krâ-nho\ng o ngin a kố, ngăn chêng koăng cho tơmeăm khoăng dêi rơpo\ng hngêi, dêi pơlê pơla. Xua ti mê, mâu vâi krâ ki rơkê vâi hiăng pơtối hnê ăm khu rơxông ‘nâi túa to\n chêng, ‘nâi hâk git kơ chêng koăng. Malối, mâu hơnăm achê pơla kố hiăng hnê tối ăm vâi hdrêng to\n chêng a kơxêi măng hâi tơdrốu rêm măng t^ng. Xua mê, khu rơxông a pơlê Angleh kố xuân môi tiah a pơlê ki ê dêi cheăm Đak Krong tối krê [ă lâp tơring tối tơdjuôm pơrá ‘nâi to\n chêng.

Drêng ai kơnăng kiâ, ti xê bu ai to pơlê ki mê to\n chêng sap ing kơxêi troh xo gâ, mê tâi tâng pơlê tung cheăm pơla troh lăm ngăn kiâ [ă veăng rơtế to\n chêng, chiân  djâ mơngế hlâ prếo vêh [ă dêi jâ pôa xiâm, vêh [ă Xeăng. {ă mâu hâi leh mơd^ng, lôi tơnâp kiâ, ối po mâu roh hơdruê xuâng a cheăm, a tơring, ngin hmâ pơtâp ahdrối mâu [ai ki ton lơ [ai nếo vâ drêng to\n ăm ga i ro tâ. Xua mê, ôh tá chiâng lôi, chúa, mơhrâm chêng koăng, athế ăm ga rêh ối đi đo [ă kuăn pơlê’’.

Mơngế rơkê to\n chêng, hdrối nah cho cô hnê chư, inâi cho Y Blưn, ối a pơlê Kon Tum Kơpơng, bêng Thắng Lợi, pơlê kong kơdrâm Kon Tum, tâng vâ tối cho môi ngế kơdrâi ki rơkê to\n chêng dêi hdroâng Bơhnéa a kong pơlê Kon Tum xuân hiăng veăng hnê khu rơxông túa to\n chêng. Ai hên rơxông hok tro a rêm mâu hngêi trung tung kơpong hiăng châ hnê tối to\n chêng tơgôu koăng, hiăng chiâng mâu ngế ki pơtối djâ chêng koăng Tây Nguyên pơtối xơtó hơngế. Vâi krâ ối mơjiâng môi khu to\n chêng hơnăm ối nếo a pơlê Kon Tum Kơpong, đi đo châ krếo tơdjâ veăng mơđah to\n chêng a pơlê kong kơdrâm, a kong pơlê. Jâ Y Blưn tối tiah kố:

‘’Mâu vâi krâ ki rơkê păng ‘nâng vâi ai túa hnê khu rơxông tiô tơdrá chêng, a hmâ hnê ăm vâi muăn ‘nâi rơbot rơ-rêk ga hdrối klêi mê nếo hnê vâi túa to\n chêng. Ki apoăng á hmâ hnê vâi muăn to\n chêng môi tiah hmâ tê, môi tiah to\n pơtro ăm mâu [ai hơdruê ki hmâ hơdruê tung hngêi trung, lơ mâu rơngêi ting ting, drêng mâu vâi muăn hiăng hmâ ah mê nếo pơxiâm hnê vâi to\n [ai chêng ki păng ‘nâng.

 Á xuân ôh tá chôu vế ‘nâi to lâi hdroh, to lâi khu, á hnê ăm hok tro tung pơlê Kon Tum Kơpong ki hriâm a Hngêi trung Võ Thị Sáu, Nguyễn Công Trứ, Triệu Thị Trinh [ă mâu vâi muăn xuân ối kơdo mơ-eăm to\n chêng tơgôu koăng. Môi tiah khu dêi Kali Trần, mâu vâi muăn mê hiăng lăm mơđah hên tung tơnêi têa á hâk tơngăm păng ‘nâng’’.

Pôa A {iu, ngế ki rơkê to\n chêng, xuân cho ngế ki pơtối rak vế hnê ‘măn túa to\n chêng, ối a pơlê Klech, cheăm Ngọc Bay, pơlê kong kơdrâm Kon Tum, kong pơlê Kon Tum cho môi tung mâu ngế ki rơkê păng ‘nâng tung tơdroăng ki ‘mâi bro chêng, xuân hiăng ai hên hnoăng lăm tăng rôe chêng koăng a Tây Nguyên [ă hiăng mơdoh hên chôu phut vâ pơtối hnê khu rơxông nếo to\n chêng. Pôa tối:

‘’Á hnê mâu vâi o hok tro a mâu hngêi trung mê khoh chiâng kal ai hên chêng koăng. Mung chêng koăng dêi pơlê xuân pá há mê á khoh lăm tăng rôe. Maluâ ai ngế ki tê chêng koăng la chêng hiăng tơhneăng hên, chuât tri tróu. Á tơmiât, chêng tơhneăng xuân chiâng vâ ‘mâi hâng pơklêp gá, tâng ôh tá ai chêng mê kô ôh tá ai tơmeăm ki vâ hnê vâi hdrêng, xua mê á hiăng lăm rôe [ă hiăng ‘mâi hâng pơklêp. Sap ing hâi ki mê, hâi ki lâi xuân hnê vâi hdrêng to\n chêng. Troh a kơxêi hâi tơdrốu vâi hdrêng troh a hngêi á hriâm to\n chêng, hdriâm hơdruê xuâng.

Tơdroăng ki hnê to\n chêng ăm vâi hdrêng á ôh tá tơmiât troh tơdroăng ai mơhá ăm á. Drêng hlo vâi hdrêng kơhnâ troh hriâm á hiăng phiu ó. Ro xuân to\n chêng, khéa hơ’nêng xuân to\n chêng. Xua ti mê, vâ mơhúa chêng rêh ối đido mê khu rơxông xuân athế hâk git kơ chêng, hâk mơnâ chêng môi tiah vâi krâ hiăng hnê djâ sap nah’’.

Tơdrêng [ă tơdroăng ai to\ng veăng dêi khu kăn pơkuâ, mâu ngế ki rơkê to\n chêng dế rêm hâi kơhnâ khât tung tơdroăng hnê djâ dêi kuăn cháu túa ki to\n chêng tơgôu koăng, xuân môi tiah mơnâ nhuo#m ki mơhno túa le\m tro kố, vâ chêng koăng Tây Nguyên pơtối chuât xơtó hơngế ó tâ nếo.

Ama Zưt chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng