Đơ̆ng rŏng hloh 50 sơnăm jô̆ đơ̆ng năr tơblah jơnei, tơring kon kông tơ̆ dêh char Gia Lai đei lơ tơplih, tơƀôh hơdah kiơ̆ dôm tơdrong hơtŏk gah mŭk drăm, joh ayŏ, pơtho pơhrăm păng tơdrong hơrih tơpôl. Gia Lai, tơring teh Tây Nguyên giơ̆ng ‘lơ̆ng, jing anih hơrih xa kơ kon pơlei kon kông, ‘noh Jarai, Bahnar.

Gơnơm đei Đảng păng Teh đak tơgŭm, păng tơdrong hơdrin đơ̆ng jơnŭm pơgơ̆r tơring, tơring kon kông tơ̆ Gia Lai hlôi tơplih dơh po pran kơtang. Dôm tơchơ̆t jang kơ teh đak gah tơjur hin dơnuh, hơtŏk mŭk drăm – tơpôl tơring kon kông hlôi đei tơlĕch jang tơnăp. Lơ tơdrong choh jang xa kơjăp sơđơ̆ng, nhen pơtăm kaphê, tiu, kơsu, tơguăt hăm rong kon tơrong, hlôi tơgŭm ăn kon pơlei hơtŏk iŏk yua, sơđơ̆ng tơdrong hơrih. Kră pơlei Ral Lan Hao, oei tơ̆ pơlei Greo Pết, xah Dun, apŭng Chư Sê ăn tơbăt: “Tơring teh Pleiku - Gia Lai hơdrol kơ yaih phŏng oei lơ tơnap tap. Truh năr 17/3 Pleiku đei iŏk jơnei rơngei, kon pơlei tơ̆ adoi oei tơnap tap. Kon pơlei Jarai, Bahnar kơƀah tôm tơdrong. Đơ̆ng mă đei kăch mang tơƀôh ăn trong, đei teh đak tơgŭm, tơdrong hơrih kon pơlei tơplih hloh, đei por sŏng hơbăn ao hrŭk hrơ̆p, hnam oei ‘lơ̆ng, đei gre, đei kơmăi kăt ƀa, đe hơ-ioh đei năm hŏk, lơ bơngai đei jang kan ƀô̆ tơ̆ apŭng, dêh char. Lăng atŭm dang ei tơdrong hơrih kon pơlei sơđơ̆ng hloh bơih”.

Hrei ‘nâu Lâm Đồng đĭ đei vă jê̆ 70.000ha teh choh jang xa hăm kơmăy kơmŏk ‘nao, iŏk đei 21,2% teh choh jang xa, tŏk hlŏh 2.700ha pơting hăm sơnăm 2023. Kŭm hăm ‘nŏh, dêh char oei hơnơ̆ng tơlih 14.000ha teh pơtăm ‘long kră, ưh pă lăp, plei tŏ sĕt jing pơtăm dơ̆ng dôm kơloăi ‘long đei kơjă kăp gĭt nhen prit laba, sầu riêng, ƀơ, mắc ca, gui yoăn… Gơnơm thoi noh, hlôi pơjing đei lơ tơring juăt pơtăm ‘long xa plei, ‘long kăp gĭt đunh khei ‘năr tơ̆ jơ̆p pơlei pơla, tơring hơtăih yăih, tơring kon pơlei kon kông oei.

Truh dang ei, lơ̆m dêh char pơjing đei 255 trong jang hơdoi, hăm 32.000 unh hnam vang jang. Gơnơm hơtŏk tơdrong tơplih ming’long pơtăm, pơtho tơƀôh KHKT păng tưk tơiung choh jang xa kiơ̆ trong jang hăm kơmăy kơmŏk ‘nao, iŏk yoa jô̆ păh lăp đơ̆ng choh jang xa tơ̆ Lâm Đồng đei 268 triu hlak jên 1 ha 1 sơnăm.

Ƀok K’Bát, Ƀok pơgơ̆r plei Băng Dung, xăh Đạ K’Nàng, apŭng Đam Rông, dêh char Lâm Đồng, ăn tơbăt: “Adrol sơ̆ kon pơlei jang xa tôch pơmat. Đơ̆ng đei Đảng, Teh đak tơgŭm, pơjing tơdrong hiôk hian vă jang tŏk, pơtăm bơ̆n chĕh phe, ƀơ, Macca, gŭi yoăn... Trong kŭm đei pơm ‘lơ̆ng tơgŭm ăn tơdrong tĕch mơdro tơmam roi hiôk hian. Mă loi, mih ma duch nă kŭm băt hŏk kiơ̆ trong jang xa đơ̆ng dôm tơring nai, jang kiơ̆ KHKT kơna hơnhăk ăn iŏk yoa kơjăp. ‘ngoăih kơ ‘nŏh mih ma duch nă kŭm băt trong pơtăm bơ̆n ‘nhot, ƀum hơƀo vă pơm hơtŏk iŏk yoa. Jơhngâm đon kon pơlei tôch hơiă mưh tơdrong arih xa roi đunh roi tŏk, pơlei pơla roi đunh tơplih roi ‘lơ̆ng”.

Năng ƀôh tơdrong tơplih ‘nao roi ‘lơ̆ng tơ̆ tơring kơdih, sơ̆jĭ tơring kăn kư̆k kăch mang Đông Mang kơtang nuih mơng, kră pơlei, linh so Kơ Dơng Ha Dương, tơ̆plei Tu Poh, xăh Đạ Chais, apŭng Lạc Dương, dêh char Lâm Đồng chơt hơiă pơma: “Adrol sơ̆ kon pơlei oei ƀât âu kơtdâu tơ̆ tŏ, choh jang xa ưh đei 1 dơnơ̆ng... Hrei ‘nâu tơdrong ‘nâu pă đei bơih, teh đak pơjing tơdrong ‘lơ̆ng vă kon pơlei sơđơ̆ng jơhngâm oei xa 1 dơnơ̆ng, choh jang xa dơ̆ng 1 ƀôt, pơtăm bơ̆n ‘long cheh phe, ‘long hồng, macca, gŭi yoăn... Trong unh điên, hnam pơgang, hnam trưng đei man kơjăp ‘lơ̆ng, tơdrong jang pơjing tơring tơrang ‘nao tŏk pran vang tơgop ‘lơ̆ng ăn tơdrong sut pơđĭ pơngot, tơjur tơnuh hin. Dang ei, jơhnơr mơlôh lăng ƀôh păng pơm kiơ̆ ‘lơ̆ng rim trong jang đơ̆ng Đảng, khôi luơ̆t teh đak”.

Đơ̆ng blŭng sơnăm truh dang ei dêh char Kon Tum hlôi pơm jang 3 tơdrong chih akŏm khua hŏk kơmăi kơmŏk ‘nao lơ̆m Tơdrong jang tơring groi kông kơyươ Trung ương vei lăng. Pêng tơdrong jang noh: iŏk yua khua hŏk kơmăi kơmŏk ‘nao vă pơtăm păng pai ‘long pơgang sa nhân tím, ngũ vị tử, đẳng sâm Việt Nam kiơ̆ nhen tơchơ̆t GACP-WHO tơ̆ apŭng Tu Mơ Rông; iŏk yua khua hŏk kih thuơ̆t hơgei vă pơjing trong jang pơtăm pơjing minh ƀar hơdrĕch hla che ‘nao tơguăt hăm anih pơm tơlĕch hla che jơk, hla che Olong vei sơđơ̆ng pơkăp tĕch lơ̆m teh đak păng tĕch ăn teh đak đe tơ̆ apŭng Kon Plông; iŏk yua khua hŏk kih thuơ̆t hơgei vă rong nhŭng tĕch ‘nhĕm tơ̆ Kon Tum.

Atŭm hăm dôm tơdrong jang khua hŏk kơmăi kơmŏk ‘nao đei tơlĕch jang hăm tơdrong hơpơi pơtoi đei pơih să trong jang ‘nao gah choh pơtăm, rong kon tơrong tơ̆ tơring kon kông, dêh char Kon Tum adoi oei tơlĕch tơgŭm gah hơdrĕch ‘long pơtăm, kon yŏng, choh hơmet var pơgar, pơtho gah khua hŏk kih thuơ̆t... vă kon pơlei hơtŏk mŭk drăm. ‘Nhŏng U Quân, Ƀĭ thư Chi đoàn thôn Kon Zôn, xah Ngọc Réo, apŭng Đăk Hà ăn tơbăt, dôm tơdrong tơlĕch jang hlôi pơyua ƀôh hơdah ăn tơdrong pơm jang păng tơdrong hơrih kon pơlei: “Hơdruh tơdăm lơ̆m thôn dang ei hlôi băt yua kơmăi kơmŏk ‘nao lơ̆m choh jang xa noh tơdrong đei yua roi năr roi đei hơtŏk, tơdrong hơrih đei tơplih hơdah. Gơnơm tơdrong tơplih jang kiơ̆ khua hŏk – kih thuơ̆t, tơdrong jang đei yua lơ hloh 3-4 ‘măng pơtêng hăm trong pơm jang hơdrol ki. Inh hơnơ̆ng chă tơroi tơbăt, hơvơn đe hơdruh tơdăm lơ̆m thôn vă đe sư băt chă yua kơmăi kơmŏk lơ̆m choh jang xa, pơm jang đei yua lơ hloh, tơdrong hơrih kon pơlei roi năr roi đei hơtŏk”.