Pơlei tơm Gia Nghĩa, dêh char Đắk Nông dôm năr hơtuch khei 8 tŏk bŏk rơ ông lơ̆m pơyan phĕ sầu riêng. Kon pơlei jang chŭn mir kŭm hăm bơngai mơdro pơma dơnuh kơtă hloi tơ̆ pơgar ‘long, iŏk đei drơ̆ng nơ̆r bu bu dai chơt hơiă. ‘Nao pơma dơnuh đang hăm bơngai mơdro, ƀok K’Sung, bơngai M’Nông, bơngai pơgơ̆r pơlei plei Ting Wel Đơm (xăh Đắk Nia, pơlei tơm Gia Nghĩa) chhôk hơiă tơbăt, đĭ tĕch pơgar sầu riêng hloh 1ha pơtăm hơdrĕch Dona hăm kơjă 60.000 hlak jên 1 kĭ. Hăm plei dang 17 tấn, sơnăm ‘nâu ŭnh hnam sư iŏk đei hloh 1 ti hlak jên. Kiơ̆ kơ ƀok K’Sung, gơnang đơ̆ng hơdrin hŏk pơhrăm tơdrong hlôh vao, jang kiơ̆ dôm ŭnh hnam yuăn kơna tơdrong arih sa kơ kon pơlei lơ̆m pơlei đĭ ƀrư̆ ƀrư̆ hơtŏk ‘lơ̆ng, lơ ŭnh hnam đei ƀôh. Pơlei đei hloh 350 ŭnh hnam kon pơlei, vă jê̆ 40% ‘noh bơngai M’Nông, uơ oei dơ̆ng ‘noh bơngai Yuăn, đĭ đăng arih sa tơgoăt pôm nơ̆r ƀơ̆r đon ngăl, tơgŭm băl vă  vang hơtŏk tơiung.

“Tơdrong arih sa hơdrol sơ̆ ‘noh mơmat tat lơ, mă lei tơ jê̆ âu ‘noh Đảng, Teh đak bơngơ̆t truh hơdai hăm ‘noh jĭ kon pơlei hơdrin hŏk pơhrăm dôm ŭnh hnam Yuăn jum dăr pơtăm cheh phe, tiu, mă loi ‘noh tơ jê̆ âu hŏk pơhrăm dơ̆ng pơtăm sầu riêng, hơdrin vă sơđơ̆ng tơdrong arih sa. Kon pơlei dôm hơdrĕch hơdrŭng tơ̆ pơlei ling lang 1 jơhngơ̆m đon vă tơdrong arih sa roi ‘năr roi hơtŏk ‘lơ̆ng, roi ‘năr roi hơtŏk tơiung."

Ƀok Ksrai, bơngai M’Nông, Kơdră Anih jang Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xăh Đắk Nia tơbăt, đơ̆ng rŏng 20 sơnăm iŏk đơ̆ng pơjing dơ̆ng dêh char Đắk Nông, pơjing pơlei tơm Gia Nghĩa, đơ̆ng 1 xăh jang hơdrô̆ chŭn mir xăh Đắk Nia hlôi đei dôm tơdrong tơplih tŏk ‘lơ̆ng. Dôm trong jang tơgŭm đơ̆ng Đảng, teh đak păng tơdrong bơngơ̆t truh, tơmơ̆t jên jang đơ̆ng rim kơdră tơring hlôi tơgŭm anih jang kăl, ŭnh điên, trong nơnăm, hnam trưng hŏk, hnam pơgang kơ xăh roi ‘năr roi đei tôm. Kon pơlei đei gơh băt hăm dôm trong jang tơgŭm găh jên tŏk iŏk, ‘long hơdrĕch, kon yŏng kơna jang sa roi ‘năr roi đei iŏk yua. Mă loi ‘noh, tơdrong 1 jơhngơ̆m đon đơ̆ng kon pơlei hlôi tơgŭm xăh jang đang ‘lơ̆ng dôm tơdrong hơgăt mŭk drăm, tơpôl. Gơnang đơ̆ng noh, sơnăm 2020, xăh Đắk Nia hlôi đei drơ̆ng ăn jang đang tơring tơrang ‘nao. Đảng bộ, khŭl kơdră, kon pơlei xăh tŏk bŏk hơdrin truh hơtuch sơnăm 2024 gô jang đang tơring tơrang ‘nao ‘lơ̆ng păng hơtuch sơnăm 2025 gô jang đang tơring tơrang ‘nao ‘lơ̆ng rŏ.

“Đảng, teh đak, rim kơdră chĕp kơ̆l bơngơ̆t truh, tơmơ̆t jên jang lơ tơdrong jang tơgŭm tôch kơ ‘lơ̆ng ăn kơ xăh hơtŏk tơiung. Hơdai hăm ‘noh, kon pơlei dôm hơdrĕch hơdrŭng lơ̆m xăh ling lang 1 jơhngơ̆m đon, hơdrin jang sa, hŏk pơhrăm dôm tơdrong jang hơiă, trong jang ‘lơ̆ng tơgŭm tơdrong arih, mŭk drăm roi ‘năr roi hơtŏk ‘lơ̆ng.”

Kŭm hăm hơtŏk tơiung mŭk drăm, lơ̆m pơjing tơring tơrang ‘nao, dôm xăh găh pơlei tơm Gia Nghĩa tôch kơ lăng kăl truh chĕp vei, tơƀăk mong dôm kơjă kăp gĭt joh ayŏ so. Tơdrong tôn chĭng chêng đei kon pơlei tơ̆ rim pơlei vei răk, pơjing dôm khŭl tôn chĭng chêng kiơ̆ lơ sơnăm, đơ̆ng kră truh tơ̆ ‘lơ̆p vă đei tơdrong jang pơtăl, hơtŏk ‘lơ̆ng. Pơlei tơm kŭm pơjing dôm tơdrong jang tanh brai vai khăn kră sơ̆, pơlei tơdrong jang pai tơdrô ge, pơjing pơlei tơmang lăng tơpôl. Yă Quản Thị Ngọc, Phŏ Kơdră Anih vei lăng kon pơlei xăh Đắk Nia tơbăt, dôm kơjă kăp gĭt joh ayŏ so hơdai hăm tơmang lăng, pơvih pơvăn hlôi tơgop hơtŏk ‘lơ̆ng iŏk yua ăn kon pơlei.

 "Xăh tŏk bŏk bơ̆jang kiơ̆ hơnăp jang hơtŏk tơiung tơmang lăng, kŭm hlôi đei tơdrong tơgŭm đơ̆ng Anih vei lăng găh Joh ayŏ, Kơtơ̆ng ang, đơ̆ng Pơlei tơm, tơgŭm dôm anih jang kăl ăn kơ dôm pơlei. Hơdai hăm ‘noh, nhôn kŭm pơvei đei 2 tơdrong jang so ‘noh jĭ tơdrong jang tanh brai vai khăn păng pai tơdrô ge, rim khei kŭm iŏk đei tôch kơ lơ hla ar răt tơmam.”

Pơlei tơm Gia Nghĩa đei 2 xăh, 6 phường, 64 pơlei, kueng kơphô̆. Bơ̆jang kiơ̆ tơdrong jang pơjing tơring tơrang ‘nao, kơdră đảng, kơdră pơlei tơm Gia Nghĩa ling lang băt hơdăh, kŭm hăm jên jang đơ̆ng Teh đak ‘noh athei hơvơn đei jơhngơ̆m kon pơlei, đei tơdrong drơ̆ng lăp đơ̆ng kon pơlei. Kơplăh bơ̆jang kiơ̆ dôm tơdrong jang, kơdră đảng, kơdră tơring bơ̆jang kiơ̆ kon pơlei pơm tơm, tơbăt hơdăh, kiơ̆ trong jang kăl “kon pơlei băt, kon pơlei jang, kon pơlei hơlen lăng”.  Yua thoi noh, lơ lap kon pơlei hlôi jang kiơ̆ tơdrong jang hăm dôm tơdrong jang hơdăh ‘lơ̆ng, lăp hăm tơdrong kĕ jang đơ̆ng kơdih. Ƀok Đỗ Tấn Sương, Kơdră Anih vei lăng kon pơlei pơlei tơm Gia Nghĩa pơma hơdăh, pơma vă kơhlôh, pơm ăn kon pơlei lui hlôi hơvơn đei jơhngơ̆m kon pơlei vă ƀrư̆ ƀrư̆ pơjing dôm tơring kơjăp mŭk drăm, pơdrŏng tơdrong ‘lơ̆ng păng ƀĕnh tơdrong ‘mêm băl lơ̆m pơlei tơm.

“Blŭng a ‘noh tơring tơrang ‘nao truh tơring tơrang ‘nao ‘lơ̆ng, tơring tơrang ‘nao ‘lơ̆ng rŏ ‘noh kon pơlei đei sa yua ngăl. ‘Meh thoi noh mă blŭng athei tơroi tơbăt vă kon pơlei ƀôh đei tơdrong đei yua, ŭnh điên, trong nơnăm, hnam trưng, hnam pơgang tơklep hăm dôm tơdrong hơgăt, mă loi ‘noh jĭ trong nơnăm, anih jang kăl rơgoh, ‘yâu, ‘noh jĭ dôm tơdrong kon pơlei đei iŏk yua. Hrei ‘nâu tơklep hăm 3 tơdrong jang tơm teh đak dơ̆ng, hlôi tơgŭm um ai tơring tơrang kơ dôm xăh găh pơlei tơm đei lơ tơplih, mŭk drăm tŏk lơ, hơmet ming mŭk drăm tơplih, jamg sa, iŏk yua đei hơtŏk ‘lơ̆ng, ƀôh rơđăh ‘noh thoi noh.”

Vih tơ̆ dôm pơlei pơla kơ pơlei tơm Gia Nghĩa hrei ‘nâu, năm rŏk dôm jăl trong nhươ̆, trong ƀê tŏng tơpăt ‘lơ̆ng gơh ƀôh tôch kơ lơ hnam đei man kơjăp ‘lơ̆ng. Hơdai hăm ‘noh jĭ lơ pơgar ‘long cheh phe, sầu riêng jing ‘lơ̆ng, hơnhăk ăn dôm pơyan đei iŏk yua lơ. Gia Nghĩa tŏk bŏk tơlĕch hơnăp jang truh sơnăm 2025 pơđĭ 2 lơ̆m 2 xăh jang đang tơring tơrang ‘nao ‘lơ̆ng, lơ̆m noh đei 1 xăh gô jang đang tơring tơrang ‘nao ‘lơ̆ng rŏ, jĭ tơring năm hơdrol păng jang ‘lơ̆ng kơ dêh char Đắk Nông lơ̆m pơjing tơring tơrang ‘nao.