Tơdrong mă ƀok  YDứp Bdáp, bơngai pơgơ̆r pơlei plei K’Pung, xăh Hòa Hiệp, apŭng Cư Kuin dêh char Đắk Lắk tôch kơ chhôk ‘nă mưh tơroi găh pơlei sư ‘noh: Đơ̆ng sơ̆ truh dang ei tam mă đei ŭnh hnam hơyơ tơ̆ Plei K’ Pung tĕch hê̆ 1 na chŭn dăh mă tơƀôt mir hơ yơ! Kon pơlei bu bu kŭm pơnam jang chŭn, jang mir vă hơrih sa. Plei K’Pung đei 350 ŭnh hnam, găh lơ ‘noh bơngai Ê Đê. Tơdrong hơrih sa rim tơdrong đơ̆ng kon pơlei oei ‘năr roi hơtŏk tơiung. Dang ei lơ̆m pơlei oei 15 ŭnh hnam dơnuh hin păng 38 ŭnh hnam vă jê̆ dơnuh hin. Vă pơlei ưh pă đei ŭnh hnam dơnuh hin ‘noh jĭ tơdrong mơmat, yua kơ ‘nâu jĭ dôm ŭnh hnam mơmat tat, hlôh vao jang sa oei ưh kơ lơ. Đơ̆ng hơtuch sơnăm 2022, anih vei lăng Bơngai jang, Lĭnh jĭ rơka păng Tơpôl apŭng jang hơdai hăm Anih vei lăng kon pơlei xăh Hoà Hiệp pơih dôm lăm pơtho trong vei rong kon tơrong, choh pơtăm păng tanh brai vai khăn ăn kon pơlei lơ̆m pơlei. ‘Nâu jĭ dôm tơdrong jang ưh kơ kăl hŏk jrŭ, khei ‘năr hŏk kơđeh. Tơdrong kăl ‘noh jĭ bơngai đei hŏk tơdrong jang gơh tơmơ̆t yua hloi tơ̆ ŭnh hnam, pơlei pơla. Plei K’ Pung dang ei đei hloh 50 ‘nu drŏ kăn vang tanh brai vai khăn. Mĭnh không tanh 1 khei kŭm hơnhăk ăn iŏk yua đơ̆ng 3 triệu 5 truh 4 triệu hlak jên. Ƀok YDứp Bdáp pơma hơdăh, gơnang đơ̆ng dôm lăm hŏk ‘nâu mă bơngai dơnuh hin, vă jê̆ dơnuh hin tơ̆ plei K’Pung đei tơdrong jang vă yak tŏk.

“Hơnih pơtho tơdrong jang apŭng Cư Kuin năm tơ̆ âu pơih 1 lăm pơhrăm rong nhŭng. Dang ei dôm ŭnh hnam  đei ‘meh vă rong nhŭng, đe sư băt iŏk yua găh trong jang ‘nao. Kon pơlei đĭ băt răt đơ̆k ăn kơ nhŭng sa, hơdai hăm ‘noh tơdăh nhŭng đei jĭ đe sư krao thú y năm hơmet ăn kơ nhŭng.”

Plei Hra Ea Hning, xăh Dray B’hăng, apŭng Cư Kuin kŭm đei grŭp jang hơdai tanh brai vai khăn. ‘Ngoăih kơ tơdrong đei pơtho vă hơtŏk ‘lơ̆ng tơdrong jang hơgei, mŏ oh oei đei tơgŭm jên 30 triệu hlak jên vă răt bơ̆n brai, không tanh. Gơnang đơ̆ng noh, dôm bơngai jang lơ̆m grŭp jang hơdai tanh brai vai khăn đei tơdrong jang păng đei iŏk yua sơđơ̆ng. Mŏ H’Neo vang tanh brai lơ̆m grŭp tanh brai vai khăn đĭ vă jê̆ 3 sơnăm kơ ‘nâu. Yua kơ jơhngơ̆m jăn ưh kơ pran kơna sư ưh kơ jang trăp mă rim năr chă tanh tăi brai đĕch. Rim khei đơ̆ng rŏng kơ jô̆ đĭ jên răt brai, mŏ H’ Neo kŭm iŏk đei vă jê̆ 5 triệu hlak jên.

“Iŏk đơ̆ng đei grŭp tanh brai vai khăn klĕp truh dang ei ‘noh tơdrong hơrih sa đơ̆ng kơdih kâu đei lơ tơdrong hiôk. Mĭnh khei ‘noh ĭnh tanh đei 4 blăh, iŏk đei  3 truh 4 triệu hlak jên. Lơ̆m grŭp tanh brai vai khăn ‘noh vă đĭ đăng kŭm tơƀơ̆p ưh kơ đei tŏ sĕt mơmat tat, lơ̆m 6 ‘nu mŏ oh tanh brai vai khăn nhôn ‘noh kŭm đei mŏ oh tôch kơ mơmat tat”.

Ƀok  Bạch Đình Bắc, phŏ Kơdră Anih vei lăng kon pơlei xăh Hoà Hiệp, apŭng Cư Kuin akhan: Tơdrong Hơnih vei lăng Bơngai jang Lĭnh jĭ rơka păng Tơpôl apŭng pơih dôm lăm pơtho tơdrong jang ăn kơ dôm bơngai kon kông kiơ̆ tơdrong tơchơ̆t kơsô̆ 1719 đơ̆ng Thủ tướng teh đak hlôi hơnhăk ăn đei yua tôch kơ ‘lơ̆ng. Mă lei vă dôm bơngai ‘nâu klăih đơ̆ng dơnuh hin kơjăp, đe sư tôch kăl kơ jên. Tơpă lơ̆m yan âu, 1,2 ‘nu bơngai hlôi đei gơh tŏk iŏk jên đơ̆ng Anih mong jên Tơgŭm Tơpôl. Mă lei kơ sô̆ jên đei tŏk iŏk oei tŏ sĕt, tam mă măh vă tơmơ̆t jên jang blŭng a. Kiơ̆ kơ ƀok Bạch Đình Bắc, kăl kơ hơtŏk kơ sô̆ tôch ai ‘noh jĭ 100 triệu hlak jên 1 ŭnh hnam, pơting hăm kơ sô̆ 50 triệu hlak jên hrei ‘nâu. Đei thoi noh mă măh kon jên vă tơmơ̆t jên jang ăn 1 hơdrong rong iĕ:

“Nhôn tơ̆ âu găh lơ ‘noh jang chŭn mir, jang sa ‘noh pơtăm ƀa đak păng jang cheh phe. Mă lei tă kơ pơmơ̆ng lơ̆m kơjă đơ̆ng anih tĕch mơdro ngăl. Pơtih gia nhen rong kon tơrong ‘noh nhôn vang pơtho tơdrong jang rong kon tơrong, mă lei tĕch ‘noh nhôn kŭm pơmơ̆ng đơ̆ng anih tĕch mơdro. Mă 2 dơ̆ng ‘noh jĭ kon pơlei đei jên vă pơih să pơgar jang ‘noh tôch kơ mơmat tat.”

Khei ‘năr âu ki apŭng Cư Kuin hlôi tŭn pran tơdrong jang kiơ̆ Tơdrong jang tơm teh đak hơtŏk tơiung mŭk drăm - tơpôl tơring kon pơlei kon kông păng groi kông (Tơdrong jang tơm teh đak 1719) vă iŏk jang tơmam ‘lơ̆ng, hơtŏk đei yua đơ̆ng rim pơlei, xăh bơngai kon kông. Kiơ̆ đơ̆ng noh, pơm đei iŏk yua, tơgop hơtŏk ‘lơ̆ng tơdrong hơrih sa ăn kon pơlei. Lăp jô̆ đơ̆ng blŭng sơnăm 2022 truh dang ei, Hơnih vei lăng Bơngai jang Lĭnh jĭ rơka păng Tơpôl apŭng Cư Kuin hlôi pơih dôm jĭt lăm pơtho tơdrong jang ăn kơ vă jê̆ 6.500 ‘nu bơngai kiơ̆ hŏk. Dôm tơdrong jang đei pơtho găh lơ nhen: chơ choh bơ̆n hơbăn ao, ming man, choh pơtăm, vei rong kon tơrong, tanh brai vai khăn; păng dang ei, hlôi tơplih jing tơdrong jang ưh kơ choh jang sa nhen: chă pơngă, pai gŏ. Hloh 80% kơ sô̆ bơngai đei hŏk tơdrong jang đĭ đei tơdrong jang sơđơ̆ng. Vă tơlĕch jang Tơdrong jang tơm teh đak 1719 lơ̆m dôm sơnăm đơ̆ng rŏng dơ̆ng đei yua hloh, yă Đặng Thị Huyền Trang, phŏ Kơdră Hơnih vei lăng Bơngai jang Lĭnh jĭ rơka păng Tơpôl apŭng Cư Kuin apĭnh:

“Mơmat tat tih hloh ‘noh jĭ anih jang kăl, tơmam, kơmăy kơmŏk găh hŏk tơdrong jang đơ̆ng apŭng ‘noh đei tơmơ̆t jên jang tôch kơ đunh bơih mă Hơnih pơtho tơdrong jang ‘noh ưh kơ găh hơnih sa yua đơ̆ng Tơdrong jang tơgŭm ‘nâu kơna anih jang tơmam drăm ăn tơdrong jang pơtho pơhrăm oei ưh kơ lơ, tam mă pơm lăp hăm ‘meh vă dang ei đơ̆ng kon pơlei chih măt vang hŏk tơdrong jang.  Hơnih vei lăng găh Bơngai jang hlôi jang tơgŭm ăn Anih vei lăng kon pơlei apŭng apĭnh hăm anih jang păng anih  jang ăn tơmơ̆t hơnih pơtho tơdrong jang hơnơ̆ng lơ̆m hơnih đei sa yua đơ̆ng tơdrong jang 1719”.