Gaok bar – pandap oh kurang hu di urang bangsa Thái
Gaok bar – pandap oh kurang hu di urang bangsa Thái

Dalam sang urang bangsa Thái Tây Bắc, jaik abih sang thei jeng brei hu gaok bar. Urang Thái iek praong gaok ban yau pandap gireik, meyah sang halei oh hu gaok nan meda ngak mbang oh hu kaya meda. Lường Hạnh, urang vak di Rayo sap ndem Viet Nam daok di Tây Bắc hu kadha vak brei thau ka bruk nan:

Gaok bar – pandap oh kurang hu di urang bangsa Thái

Gaok bar – pandap oh kurang hu di urang bangsa Thái

Dalam sang urang bangsa Thái Tây Bắc, jaik abih sang thei jeng brei hu gaok bar. Urang Thái iek praong gaok ban yau pandap gireik, meyah sang halei oh hu gaok nan meda ngak mbang oh hu kaya meda. Lường Hạnh, urang vak di Rayo sap ndem Viet Nam daok di Tây Bắc hu kadha vak brei thau ka bruk nan:

Biak karei baoh sang tol di urang Raglai
Biak karei baoh sang tol di urang Raglai

Sang tol meng kan mai di urang Raglai hu dak tame janih kiến trúc bhap bani, sa janih kiến trúc bhian mboh dalam dalam bhap bani dom bangsa adei sa-ei daok di bhum ceik glaong. Ngan haong janih sang bhap bani meng kan ini, pandap piah ngak sang tol rilo meng lac krem la-a, kayau, hala glai… Ini lac dom janih pandap hu dalam glai, nan ye manuac sia dalam sang thei jeng meda hu mbaok tame padang ngak sang bo cang tal thợ tacei pato. Yau nan min sang tol di urang Raglai jeng hu dom janih kiến trúc biak karei.

Biak karei baoh sang tol di urang Raglai

Biak karei baoh sang tol di urang Raglai

Sang tol meng kan mai di urang Raglai hu dak tame janih kiến trúc bhap bani, sa janih kiến trúc bhian mboh dalam dalam bhap bani dom bangsa adei sa-ei daok di bhum ceik glaong. Ngan haong janih sang bhap bani meng kan ini, pandap piah ngak sang tol rilo meng lac krem la-a, kayau, hala glai… Ini lac dom janih pandap hu dalam glai, nan ye manuac sia dalam sang thei jeng meda hu mbaok tame padang ngak sang bo cang tal thợ tacei pato. Yau nan min sang tol di urang Raglai jeng hu dom janih kiến trúc biak karei.

Bingun Cam – Biểu tượng biak karei dalam rai diuk urang Cam
Bingun Cam – Biểu tượng biak karei dalam rai diuk urang Cam

Yaom lac hu mai daok angaok bhum taneh halei ye urang Cam padang ngak bimon kalan saong kuac takac bingiun pak bhum taneh nan. Meyah lac bimon kalan Cam hu mong yau biểu trưng di thượng tầng văn minh Champa ye bingun yao klak Cam nan lac biểu tượng biak karei di rai diuk urang Cam. Kadha vak hadei ini di Inrasara khan brei thau ka dom janih biak karei di bingun yao klak urang Cam:

Bingun Cam – Biểu tượng biak karei dalam rai diuk urang Cam

Bingun Cam – Biểu tượng biak karei dalam rai diuk urang Cam

Yaom lac hu mai daok angaok bhum taneh halei ye urang Cam padang ngak bimon kalan saong kuac takac bingiun pak bhum taneh nan. Meyah lac bimon kalan Cam hu mong yau biểu trưng di thượng tầng văn minh Champa ye bingun yao klak Cam nan lac biểu tượng biak karei di rai diuk urang Cam. Kadha vak hadei ini di Inrasara khan brei thau ka dom janih biak karei di bingun yao klak urang Cam:

Adat likei daok metau gah sang kumei di urang  Dao bhong Yên Bái
Adat likei daok metau gah sang kumei di urang Dao bhong Yên Bái

Daok ngak metau gah sang kumei nan lac adat biak karei di urang bangsa Dao bhong Yên Bái. Adat ini hu makna yau habar?

Adat likei daok metau gah sang kumei di urang  Dao bhong Yên Bái

Adat likei daok metau gah sang kumei di urang Dao bhong Yên Bái

Daok ngak metau gah sang kumei nan lac adat biak karei di urang bangsa Dao bhong Yên Bái. Adat ini hu makna yau habar?

Tết mbang akaok padai bahrau di urang Tày, Nùng di Cao Bằng
Tết mbang akaok padai bahrau di urang Tày, Nùng di Cao Bằng

Tết mbang akaok padai bahrau (sap Tày iew lac Nèn kin khẩu mấư) nan lac tết meng kan di urang Tày, Nùng daok pak Cao Bằng hu peih ngak di biar harei 9/9 saka ia bulan yaok thun. Kadha dom bangsa adei sa-ai adit ini, daa mikva saong taong abih guak pang kadha vak khan brei thau ka Tết mbang akaok padai bahrau di urang Tày, Nùng ngan haong dom adat cambat saong makna biak siam gheih:

Tết mbang akaok padai bahrau di urang Tày, Nùng di Cao Bằng

Tết mbang akaok padai bahrau di urang Tày, Nùng di Cao Bằng

Tết mbang akaok padai bahrau (sap Tày iew lac Nèn kin khẩu mấư) nan lac tết meng kan di urang Tày, Nùng daok pak Cao Bằng hu peih ngak di biar harei 9/9 saka ia bulan yaok thun. Kadha dom bangsa adei sa-ai adit ini, daa mikva saong taong abih guak pang kadha vak khan brei thau ka Tết mbang akaok padai bahrau di urang Tày, Nùng ngan haong dom adat cambat saong makna biak siam gheih:

Urang Khmer Nam bộ uan rija Kathina
Urang Khmer Nam bộ uan rija Kathina

Dalam dom harei ni, mik va Khmer Nam bộ di dom phum, sóc dok cang raok rija Kathina (dok ieu lac rija pok khan aow, pok bingu) hadei di 3 bilan An cư kiết hạ . Rija Kathina hu mik va Khmer peih ngak tui rilo adat cambat, jeng sa harei roya di phum, sóc brei ka 2 gah lac dom sư sãi song dom phật tử. Kadha dom bangsa adei saai harei ni, daa mik va song tong abih gauk duah thau ka rija Kathina di mik va Khmer Nam bộ:

Urang Khmer Nam bộ uan rija Kathina

Urang Khmer Nam bộ uan rija Kathina

Dalam dom harei ni, mik va Khmer Nam bộ di dom phum, sóc dok cang raok rija Kathina (dok ieu lac rija pok khan aow, pok bingu) hadei di 3 bilan An cư kiết hạ . Rija Kathina hu mik va Khmer peih ngak tui rilo adat cambat, jeng sa harei roya di phum, sóc brei ka 2 gah lac dom sư sãi song dom phật tử. Kadha dom bangsa adei saai harei ni, daa mik va song tong abih gauk duah thau ka rija Kathina di mik va Khmer Nam bộ:

Dom gheih mekre di Miuyim Điêu khắc Cam 100 thun
Dom gheih mekre di Miuyim Điêu khắc Cam 100 thun

Meng sajarah 100 thun padang tabiak saong cakrok patagok (1919-2019), Miuyim Điêu khắc Chăm Đà Nẵng ngan saong dom yaom glaong ilamu, dom drap ar bo labik ini daok khik piah hu jeng labik dui pachreih tuai damuai.

Dom gheih mekre di Miuyim Điêu khắc Cam 100 thun

Dom gheih mekre di Miuyim Điêu khắc Cam 100 thun

Meng sajarah 100 thun padang tabiak saong cakrok patagok (1919-2019), Miuyim Điêu khắc Chăm Đà Nẵng ngan saong dom yaom glaong ilamu, dom drap ar bo labik ini daok khik piah hu jeng labik dui pachreih tuai damuai.

Khau cút-janih ilamu siam gheih angaok sang tual di urang jhuk
Khau cút-janih ilamu siam gheih angaok sang tual di urang jhuk

Dok di bhum Tây Bắc hu dom bangsa yau Tày, Lào, Khơ-mú, Xinh Mun, Cống, Thái… jeng hu adat cambat dok sang tual. Min, meda hu urang Thái jhuk (Tày Đăm) jeng pandar thaot binguk Khau cút piah ngak siam ka tabung sang. Khau cút ndung bak dom janih ilamu siam gheih ka suan yava,menuac urang, adat ngak mbang ngak huak, rai duik mbang ngui meng ilamu di urangThái. Kadha dom bangsa adei saai adit ni, daa mik va song tong abih gauk pang ka 'Khau cút'- thaik thaot ilamu siam gheih angaok sang tual di urang Thái jhuk:

Khau cút-janih ilamu siam gheih angaok sang tual di urang jhuk

Khau cút-janih ilamu siam gheih angaok sang tual di urang jhuk

Dok di bhum Tây Bắc hu dom bangsa yau Tày, Lào, Khơ-mú, Xinh Mun, Cống, Thái… jeng hu adat cambat dok sang tual. Min, meda hu urang Thái jhuk (Tày Đăm) jeng pandar thaot binguk Khau cút piah ngak siam ka tabung sang. Khau cút ndung bak dom janih ilamu siam gheih ka suan yava,menuac urang, adat ngak mbang ngak huak, rai duik mbang ngui meng ilamu di urangThái. Kadha dom bangsa adei saai adit ni, daa mik va song tong abih gauk pang ka 'Khau cút'- thaik thaot ilamu siam gheih angaok sang tual di urang Thái jhuk:

Khan ao ngui cuh di urang kumei bangsa Mông
Khan ao ngui cuh di urang kumei bangsa Mông

Gam saong sap ndem, akhar vak, haroh cih, khan ao ngui cuk lac sa dalam dom kadha praong akok meti piah thau lac bangsa ini saong bangsa karei. Khan ao ngui cuh meng kan oh lac ndung bak ilamu, bo daok ndung bak dom yaom glaong nghe thuat, yaom glaong sajarah di yaok bangsa. Khan ao di urang kumei bangsa Mông tuk halei jeng hu bingu la hadah tanyak. Piah ngak hu jeng blah khan ao piah ngui cuk ye abih biak rilo tukvak saong prein yawa. Bruk naih gheih di urang kumei Mông nan lac urang meda ngak tabiak dom blah khan ao di bangsa drei meng dua plak tangin ghieh ngak.

Khan ao ngui cuh di urang kumei bangsa Mông

Khan ao ngui cuh di urang kumei bangsa Mông

Gam saong sap ndem, akhar vak, haroh cih, khan ao ngui cuk lac sa dalam dom kadha praong akok meti piah thau lac bangsa ini saong bangsa karei. Khan ao ngui cuh meng kan oh lac ndung bak ilamu, bo daok ndung bak dom yaom glaong nghe thuat, yaom glaong sajarah di yaok bangsa. Khan ao di urang kumei bangsa Mông tuk halei jeng hu bingu la hadah tanyak. Piah ngak hu jeng blah khan ao piah ngui cuk ye abih biak rilo tukvak saong prein yawa. Bruk naih gheih di urang kumei Mông nan lac urang meda ngak tabiak dom blah khan ao di bangsa drei meng dua plak tangin ghieh ngak.

Biak karei adat Sen Đôn Ta di bhap bani Khmer
Biak karei adat Sen Đôn Ta di bhap bani Khmer

Sen Đôn Ta lac sa dalam dom adat cambat tanarakun meng kan mai di urang Khmer, nyu hu makna yau harei Vu lan di urang Yuan, harei Kate di urang Cam khaol drei. Ini lac adat cambat hu khik ramik meng kan mai, ndung bak ilamo di bhap bani Khmer Nam Bộ. Sen Đôn Ta di urang Khmer thun ini meng harei 27 tal harei 28/9 saka aia harei ngan haong rilo bruk ngak pablak tame gauk, brei mboh bruk thau dhal thau phol muk kei, ong muk, amaik ame, dom urang palang lahik; taphia di nan, likau siam mekre salamat ka rup drei, ka gauk gar dalam sang saong manuac urang daok diuk di dunya. Kadha dom bangsa adei sa-ai adit ini, khaol drei pang kadha vak brei thau ka Sen Đôn Ta:

Biak karei adat Sen Đôn Ta di bhap bani Khmer

Biak karei adat Sen Đôn Ta di bhap bani Khmer

Sen Đôn Ta lac sa dalam dom adat cambat tanarakun meng kan mai di urang Khmer, nyu hu makna yau harei Vu lan di urang Yuan, harei Kate di urang Cam khaol drei. Ini lac adat cambat hu khik ramik meng kan mai, ndung bak ilamo di bhap bani Khmer Nam Bộ. Sen Đôn Ta di urang Khmer thun ini meng harei 27 tal harei 28/9 saka aia harei ngan haong rilo bruk ngak pablak tame gauk, brei mboh bruk thau dhal thau phol muk kei, ong muk, amaik ame, dom urang palang lahik; taphia di nan, likau siam mekre salamat ka rup drei, ka gauk gar dalam sang saong manuac urang daok diuk di dunya. Kadha dom bangsa adei sa-ai adit ini, khaol drei pang kadha vak brei thau ka Sen Đôn Ta: