Để phục vụ dự án tuyến đường vào hồ Nặm Cắt, một số hộ dân tại tổ Nà Pèn, phường Huyền Tụng được thành phố Bắc Kạn bố trí di dời vào khu tái định cư Khuổi Kén, xã Dương Quang. Tuy nhiên, hầu hết các hộ dân đều thắc mắc bởi khi nhận 100m2 đất tại đây, gia đình sẽ phải đóng thêm số tiền khoảng 50 triệu đồng.

Ông Phan Văn Hoàn, người dân tổ Nà Pèn cho rằng, số tiền 50 triệu đồng là quá lớn khi thu nhập của gia đình ông không ổn định. Theo ông Hoàn, việc nhường đất cho dự án thì bà con đã tuân thủ rồi, ngay từ đầu khi triển khai dự án thì thống nhất với dân là đất đổi đất. Bây giờ dự án làm sai lệch so với thông tin ban đầu cho nên người dân không thống nhất. Nhiều người yêu cầu dự án cắm đất tại chỗ và phải là đất đổi đất và không bắt dân nộp thêm bất cứ khoản gì khác. 

Trước đó, chủ đầu tư đã định hướng bố trí dân tổ Nà Pèn, phường Huyền Tụng vào khu dân cư Dự án WB, thôn Phặc Tràng, xã Dương Quang nhưng do mỗi lô đất ở Dương Quang có giá trị lớn nên người Nà Pèn muốn được định cư ở đó sẽ phải đóng thêm hơn 500 triệu đồng. Đây là khoản chi phí gần bằng tổng số tiền đền bù nhà cửa, đất đai, hoa màu mà dự án tuyến đường vào hồ Nặm Cắt đền bù cho dân Nà Pèn nên người dân đành chọn vào tái định cư tại khu Khuổi Kén, xã Dương Quang. Nhưng ngay cả ở Khuổi Kén, chủ đầu tư cũng yêu cầu người dân nộp lại một phần tiền đền bù di rời khỏi Nà Pèn thì mới được bố trí đất tái định cư.

Thời gian qua, thành phố Bắc Kạn đã triển khai nhiều dự án trọng điểm cho phát triển kinh tế, xã hội địa phương. Điển hình là Dự án tuyến đường vào hồ Nặm Cắt và công trình Sân vận động tiêu chuẩn thi đấu quốc tế, được xem là điểm nhấn cho đô thị vùng cao này. Hai dự án này ảnh hưởng trực tiếp khoảng 300 hộ gia đình, trong đó có 55 hộ phải di dời.

Bên cạnh các hộ được bố trí tái định cư tại chỗ, một số hộ buộc phải di dời đến khu tái định cư có sẵn và đóng thêm khoảng 50 triệu đồng để nhận đất, chính vì vậy nhiều hộ gia đình còn chưa đồng thuận. Lý giải về điều này, ông Nguyễn Hữu Trung, Trưởng ban Bồi thường- Giải phóng mặt bằng thành phố Bắc Kạn cho biết, khu tái định cư Khuổi Kén hiện có đơn giá là 2,4 triệu đồng/m2, trong khi tại Nà Pèn là dưới 2 triệu đồng/m2, đối với những hộ có diện tích thu hồi nhỏ hơn và đơn giá bồi thường thấp hơn thì khi nhận đất tái định cư sẽ phải đóng thêm phần chênh lệch, lớn nhất là khoảng 50 triệu đồng. Đây là đúng quy định của pháp luật, vì nếu đơn giá bồi thường cao hơn thì người dân được nhận tiền chênh lệch về, còn nếu thấp hơn thì người dân phải đóng bù thêm.

Điều này rõ ràng đưa người dân vào thế khó hơn, buộc phải đóng thêm tiền vì phần lớn đất thu hồi thuộc khu vực đồi núi hẻo lánh, đơn giá không thể cao hơn các khu tái định cư vốn đã hoàn thiện hạ tầng. Khi thực hiện dự án, vì chủ trương phát triển chung của địa phương, các hộ dân bị buộc phải chấp nhận di rời nhà cửa, đất đai, mồ mả mà họ đã định cư nhiều đời. 

Bởi vậy, phần lớn hộ dân mong muốn tái định cư tại chỗ để tránh phát sinh chi phí và hơn hết là thuận lợi cho lao động sản xuất, bởi nhiều gia đình kinh tế chỉ phụ thuộc vào sản xuất nông, lâm nghiệp. Các khu tái định cư quy mô 100m2/lô không thể đủ diện tích để có mảnh vườn trồng rau, chưa nói đến việc chăn nuôi gia súc, gia cầm. Đồng thời, tái định cư tại chỗ giúp người dân thuận lợi canh tác ở phần đất chưa thu hồi và tránh phải làm thủ tục, giấy tờ do phải chuyển qua xã, phường khác… Dù vậy, đến nay các khu tái định cư tại chỗ vẫn chưa hoàn thành.

Thành phố Bắc Kạn đưa ra giải pháp tạm thời là hỗ trợ mỗi gia đình 18 triệu đồng cho 01 năm thuê trọ, tính ra là 1.500.000 đồng/tháng. Theo người dân, số tiền trên rất khó để thuê được chỗ ở cho gia đình có 4-5 người. Chưa kể, họ vẫn phải chọn thuê ở nơi gần đất trồng trọt, chăn nuôi của mình. Để đáp ứng những yêu cầu này, việc chính quyền hỗ trợ 18 triệu/năm là không khả thi….

Nhiều nguyên nhân vướng mắc GPMB tại thành phố Bắc Kạn đã được chỉ ra, như việc sai lệch hồ sơ thực địa hay đơn giá hỗ trợ, đền bù chưa nhận được sự đồng thuận của người dân, chưa có vị trí tái định cư phù hợp…còn có nguyên nhân đến từ khâu tuyên truyền chính sách chưa thực sự hiệu quả như trường hợp bà Hà Thị Trình, thôn Nà Ỏi, xã Dương Quang. Trước khi di dời đến khu dân cư Thôm Dầy, phường Sông Cầu để phục vụ dự án xây trường Mầm non Dương Quang, bà được chính quyền tuyên truyền và thông báo bằng văn bản sẽ được giảm tiền sử dụng đất cho người dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, sau khi xây nhà tại nơi ở mới, bà Trình bất ngờ được thông báo không thuộc diện được miễn giảm từ cơ quan thuế thành phố Bắc Kạn.

Theo bà Hà Thị Trình, cả đất, cả nhà bà được đền bù tổng cộng 548 triệu, bây giờ chính quyền yêu cầu hộ bà Trình nộp tổng 443 triệu. Như vậy, hộ bà Trình dù không mong muốn nhưng vẫn phải chấp nhận tháo dỡ nhà cửa để di dời phục vụ dự án xây trường mầm non, quá trình này mọi công việc và đời sống gia đình bị đảo lộn, nhưng nay số tiền đền bù chỉ còn hơn 100 triệu, không đủ để làm nhà. 

Thừa nhận với trường hợp của gia đình bà Hà Thị Trình, công tác tuyên truyền chính sách còn có chỗ thiếu sót, ông Võ Quốc Toàn, Giám đốc Ban QLDA Đầu tư xây dựng thành phố Bắc Kạn cho biết thêm: việc thiếu quỹ đất cũng như thiếu nguồn lực đầu tư đã khiến công tác bố trí tái định cư cho người dân còn khá bị động. Chưa kể, với các dự án tái định cư tại chỗ đang thi công, khi hoàn thành hạ tầng mới có thể tiến hành định giá đất. Lúc này tiếp tục có thể phát sinh vướng mắc nếu đơn giá đất cao hơn hiện tại khiến người dân khó chấp thuận.

Đến thời điểm này cả 2 dự án trọng điểm của thành phố Bắc Kạn vẫn chưa thể hoàn thiện công tác GPMB, thậm chí công trình sân Vận động mới chỉ giải ngân phần GPMB đạt khoảng 50%. Ông Long Văn Thắng, Phó Chủ tịch UBND thành phố Bắc Kạn cho biết, hiện chính quyền đang nỗ lực tuyên truyền, vận động và làm tốt nhất chính sách bồi thường với người dân, để các công trình có thể hoàn thành trong năm 2025. 

Cũng theo Phó Chủ tịch UBND thành phố Bắc Kạn, đối với công tác GPMB, người dân còn thắc mắc về đơn giá liên quan đến bồi thường cây cối, hoa màu, tái định cư. Tuy nhiên, thành phố đã áp dụng đầy đủ và đúng quy định của pháp luật, không thể đưa ra đơn giá khác.

Từ thực tế công tác GPMB và bố trí tái định cư tại thành phố Bắc Kạn cho thấy những bất cập, hạn chế cần được chính quyền địa phương quan tâm giải quyết. Đặc biệt là cần có sự chuẩn bị từ sớm về bố trí tái định cư, tránh bị động trong quá trình triển khai. Điều này, không chỉ đảm bảo quyền lợi cho người dân mà còn tránh được những vướng mắc với các dự án được triển khai trong thời gian tới./.