Thời gian vừa qua, trên địa bàn tỉnh Lai Châu liên tiếp xảy ra các vụ tai nạn tại các công trình xây dựng thủy điện gây hậu quả nghiêm trọng, làm thiệt mạng nhiều người, khiến nhiều người bị khởi tố là bài học, là hồi chuông cảnh báo đối với chính quyền và các cơ quan chức năng địa phương trong công tác quản lý khi trên địa bàn còn nhiều công trình thủy điện đã và đang xây dựng.

Thủy điện Nậm Cấu tại xã Bum Tở, huyện Mường Tè (Lai Châu) nằm cách đường ô tô hơn 6 giờ đi bộ, với cung đường trèo đèo, lội suối hiểm trở. Sau vụ tai nạn nổ mìn trong hầm làm 2 công nhân thương vong, công trình đã bị cơ quan chức năng buộc tạm dừng thi công.

Công trường nằm ở nơi xa xôi, hẻo lánh, ít bị cơ quan chức năng kiểm tra, nên chỉ trong thời gian ngắn, đơn vị thi công đã cấp hàng tấn thuốc nổ cho công nhân nổ mìn mà không có chỉ huy nổ mìn. Đặc biệt, trong ngày 9/8 vừa qua, quản lý nhà thầu đã chỉ đạo cấp 144kg thuốc nổ, cùng 120 kíp visai (kíp nổ) cho nhóm công nhân không có hộ chiếu nổ mìn để thi công hầm, dẫn tới sự cố tai nạn mìn nổ làm 2 công nhân thương vong.

Theo thống kê, từ năm 2021 đến tháng 7/2024, Sở Lao động, Thương binh và Xã hội tỉnh Lai Châu mới tổ chức huấn luyện an toàn vệ sinh lao động cho gần 1.000 lượt lao động trong các doanh nghiệp trên địa bàn. Trong đó, người lao động làm việc trong các nhà máy thủy điện chỉ có gần 350 lượt và không có lao động nào đang làm việc tại các công trường thủy điện đang thi công. Nguyên nhân liên tiếp xảy ra các vụ tai nạn lao động tại các công trường thủy điện đang thi công, được đại diện Sở Lao động, Thương binh và Xã hội Lai Châu đưa ra là do các công trường thủy điện thường xuyên biến động lao động và quy định cấp chứng chỉ kéo dài.

Ông Phùng Thanh Hùng, Trưởng phòng quản lý lao động giáo dục nghề nghiệp, Sở Lao động, Thương binh và Xã hội tỉnh Lai Châu cho rằng, do lao động biến động liên tục, chứng chỉ hoàn thành khóa học an toàn lao động 2 năm sẽ phải huấn luyện lại một lần. Chính vì vậy một số lao động mới vào làm việc, thiếu kinh nghiệm. Số khác đã hết thời hạn 2 năm sau huấn luyện chưa được huấn luyện lại. Về việc này, thời gian tới Sở sẽ tiếp tục phối hợp để rà soát, đảm bảo công tác huấn luyện an toàn cho người lao động.

Đến nay, UBND tỉnh Lai Châu đã cấp chủ trương đầu tư cho hơn 120 dự án thủy điện vừa và nhỏ trên địa bàn, với tổng công suất gần 4.000 MW, tổng mức đầu tư 120.400 tỷ đồng. Hiện đã có 49 dự án đưa vào vận hành phát điện và hàng chục dự án đang trong quá trình đầu tư thi công. Tuy nhiên, từ đầu năm đến nay tại địa phương đã xảy ra 3 vụ tai nạn lao động trong các công trường thủy điện, làm 5 công nhân thiệt mạng. Riêng trong hơn 1 tháng gần đây liên tiếp xảy ra 2 vụ tai nạn, làm 4 người chết, 1 người bị thương.

Từ điều tra ban đầu sau khi các vụ tai nạn xảy ra, cơ quan điều tra địa phương đã chỉ ra một điểm chung là giám đốc các công ty nhận thầu thi công và chỉ huy trưởng công trình đều không được đào tạo đúng chuyên ngành; không nghiên cứu và nắm vững những kiến thức về an toàn lao động, tuyển dụng công nhân làm việc không có hợp đồng.

Điển hình như vụ tai nạn xảy ra tại thủy điện Nậm Cấu ngày 9/8 vừa qua, đơn vị thi công đã thuê công nhân người Trung Quốc đào hầm, nhưng không có hợp đồng lao động và sử dụng lao động không đúng với hợp đồng lao động. Sau tai nạn, chỉ huy công trường, công nhân và người lao động đều thừa nhận chưa được tập huấn về an toàn lao động; không có phương án, hoặc không thực hiện đúng các phương án đã được duyệt trong quá trình thi công công trình.

Đại tá Phạm Hải Đăng, Phó Giám đốc Công an tỉnh Lai Châu cho biết: Cả 3 vụ án đã khởi tố đều có điểm chung là vi phạm liên quan đến an toàn lao động, sử dụng vật liệu nổ trong quá trình đào hầm. Đây thực sự là lời cảnh báo đối với các nhà thầu, chủ đầu tư trong quá trình thi công công trình thuỷ điện.

Nhiều bị can là giám đốc các đơn vị thi công nói rằng chưa bao giờ nghe câu chuyện thi công công trình ngầm thì phải đo nồng độ khí thải; thậm chí có người còn nói với cơ quan công an là nếu như làm như thế này thì không có lợi nhuận. 

Liên quan 3 vụ việc này, đến nay đã có 10 bị can bị bắt tạm giam để điều tra; trong đó riêng vụ tai nạn xảy ra tại thủy điện Nậm Cấu đã có 5 cá nhân thuộc đơn vị thi công bị khởi tố. Mở rộng điều tra liên quan đến các vụ án, Cơ quan Cảnh sát điều tra, Công an tỉnh Lai Châu cũng đã khởi tố bắt giam để điều tra đối với 2 cá nhân, trong đó có 1 trưởng phòng của Sở Công thương Lai Châu do đưa và nhận hối lộ trong quá trình tổ chức lớp tập huấn, thi và cấp giấy chứng nhận huấn luyện kỹ thuật an toàn vật liệu nổ công nghiệp.

Việc khai thác các tiềm năng để phát triển thủy điện đã, đang góp phần quan trọng vào việc phát triển kinh tế, xã hội ở Lai Châu. Tuy nhiên, để tiềm năng trên được khai thác và phát huy hiệu quả bền vững, thì chính quyền tỉnh Lai Châu cần chỉ đạo cơ quan chức năng địa phương tăng cường hơn nữa công tác thanh, kiểm tra, đảm bảo nghiêm các quy định của pháp luật về chất lượng công trình, môi trường, an toàn lao động… trong quá trình thi công và vận hành, nhằm tránh các vụ việc đáng tiếc xảy ra như thời gian vừa qua./.