Sì Lở Lầu hay còn được biết tới với tên gọi 12 tầng dốc, là xã biên giới nằm ở phía Bắc, cách trung tâm huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu hơn 80km đường đèo dốc hiểm trở, với nhiều khúc cua tay áo. Khó khăn là vậy, nhưng nhắc đến anh Phàn Phủ Liêu ở bản Thà Giàng hay còn gọi là Liêu tam thất thì ai cũng biết, bởi anh là một trong những người tiên phong trồng cây dược liệu, mà giá trị hơn cả là cây tam thất ở vùng cao biên giới xa xôi này.

Anh Phàn Phủ Liêu chia sẻ, các loại lá thuốc, cây dược liệu để sắc uống, để bôi, để đắp, để tắm vốn đã rất thân thuộc với bà con người Dao mình. Đây được xem là món quà quý từ núi rừng đã được truyền lại từ bao đời nay, vừa phục vụ chữa bệnh, vừa chăm sóc sức khỏe cho bà con trong bản. Những sản phẩm từ cây dược liệu sẵn có từ thiên nhiên mọc quanh nhà, quanh vườn, trên nương rẫy và trong những cánh rừng sâu.

Nhận thấy lợi thế từ các loại cây trồng dược liệu từ rừng mang lại, sau những chuyến đi thăm quan, tìm hiểu những mô hình hiệu quả của bà con ở các huyện xung quanh, năm 2018, anh Liêu đã quyết định trồng thử nghiệm với hơn 4000 gốc tam thất, chi phí đầu tư ban đầu vào khoảng 600 triệu đồng từ việc xây dựng vườn ươm, tường bao, mái che, hạt giống.

"Phải cố gắng để đầu tư mô hình để mình giữ, bảo tồn các cây dược liệu của Việt Nam chúng ta. Thứ hai là hướng dẫn được một số bà con cùng sản xuất để tăng thêm thu nhập kinh tế của gia đình. Cây dược liệu này quá trình chăm sóc và phát triển rất chậm. Lúc nào cũng phải theo dõi, chăm sóc nó, có thể là 6 – 7 năm nó mới được hơn 1 lạng, thời gian chăm sóc cực kỳ lâu", anh Liêu nói.

Từ lòng say mê với những vị thuốc quý của đồng bào Dao cho tới khi bắt tay trồng và nhân rộng từng mảnh vườn dược liệu là cả một sự đầu tư bài bản, nghiên cứu kỹ lưỡng. Nhờ đọc sách báo, nghiên cứu trên mạng internet, trao đổi với các hộ nông dân giỏi, từ đó anh Liêu đã có thêm kiến thức, trải nghiệm để vun trồng nên được những khu vườn xanh tốt. Hiện vườn dược liệu của anh đang có hàng chục loài như: tam thất, lan kim tuyến, đương quy, sâm.

"Từ khi trồng mình sẽ đào đất thành luống và sàng đất nhỏ, nhặt hết rác và đá nhỏ đi. Sau đó mình tách ra và trồng, gieo phủ lá cây lên trên để đất nó không bị sói mòn. Thứ hai nữa là để lá khô mục đi thì sẽ thành mùn bón luôn cho cây. Bởi vì cây dược liệu này, chúng ta không được bón phân khác và đạm khác, cho nên chúng ta bắt buộc phải dùng lá cây và đất mục của cây để bón cây thôi", anh Liêu cho biết thêm.

Nhận thấy tiềm năng, hiệu quả từ trồng dược liệu và nhờ những chia sẻ, giúp đỡ từ anh Liêu, nhiều hộ gia đình ở xã biên giới Sì Lở Lầu cũng đã chuyển đổi mảnh vườn tạp sang trồng dược liệu. Tường bao, mái che vẫn còn rất mới nhưng những hạt giống đã không phụ công người chăm bón bao ngày mà nay mầm xanh đã vươn mình cứng cáp từ đất. Các giống cây dược liệu, trong đó có tam thất phát triển rất chậm, cây cũng không cao lớn, kích cỡ củ cũng tăng chậm qua từng năm vì thế càng làm nên giá trị kinh tế của giống cây quý này. Ông Tẩn Lao San, Phó Chủ tịch UBND xã Sì Lở Lầu, huyện Phong Thổ cho biết: "Xã cũng đã mở 2 lớp tập huấn cho 60 người tham gia để trồng mô hình tam thất và thất diệp nhất chi hoa. Chính quyền cũng hỗ trợ bà con tìm doanh nghiệp để thu mua sản phẩm, mua dược liệu giống để hỗ trợ các mô hình liên kết hợp tác xã để bà con chung tay sản xuất."

Theo kết quả nghiên cứu của các chuyên gia, tỉnh Lai Châu hiện có gần 900 loài dược liệu, trong đó nhiều loài dược liệu có giá trị kinh tế cao. Tuy nhiên cũng có một số cây dược liệu quý đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng. Hiện nay diện tích trồng dược liệu toàn tỉnh là hơn 17.800 ha, gồm các loại cây như: quế, sơn tra, sa nhân, thảo quả, sâm Lai Châu, bảy lá một hoa, đương quy...  

Đối với cây quế, sơn tra, người dân thực hiện trồng theo Đề án của tỉnh phê duyệt. Các loại dược liệu khác, người dân tự đầu tư trồng hoặc tỉnh hỗ trợ theo các chương trình, dự án trồng sa nhân, bảy lá một hoa, sâm Lai Châu, được trồng ở nhiều địa phương như: Mường Tè, Sìn Hồ, Phong Thổ, Tam Đường… và đang được cơ quan chuyên môn khuyến khích, tạo điều kiện để người dân đẩy mạnh sản xuất theo quy trình canh tác mới, hướng tới sản phẩm đạt chất lượng tốt. 

Ông Vương Thế Mẫn, Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Lai Châu cho biết: "Hiện nay trên địa bàn tỉnh có những cây như: Thất diệp nhất chi hoa, sâm Lai Châu, rồi sa nhân tím và nhiều loại cây dược liệu khác. Đây là lợi thế và cũng là sản phẩm cần phải phát triển để đem lại lợi ích cho bà con nhân dân. Chúng tôi chú trọng sản phẩm OCOP trên địa bàn và xây dựng thương hiệu để tạo uy tín đối với sản phẩm, cũng như tìm thị trường đầu ra cũng như tạo một giá trị đặc biệt đối với cây thảo dược của tỉnh Lai Châu."

Với trên 2/3 diện tích tự nhiên là rừng, đất lâm nghiệp, thảm thực vật phong phú, mảnh đất biên giới Lai Châu có điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng được đánh giá là tiềm năng lớn trong phát triển cây dược liệu quý hiếm. Để các loài cây dược liệu trở thành hàng hóa chất lượng cao, cơ quan chức năng địa phương đã tập trung hướng dẫn người dân áp dụng quy trình kỹ thuật mới trong sản xuất, thu hái, bao gói, bảo quản để nâng cao chất lượng, mẫu mã khi tiêu thụ. Tại các địa phương cũng lồng ghép các nguồn vốn từ chương trình 30a, chương trình xây dựng nông thôn mới, hỗ trợ phát triển sản xuất, sự nghiệp khoa học… để giúp bà con phát triển cây dược liệu, mang lại thu nhập cao. 

Ông Đặng Văn Châu, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Lai Châu cho biết: "Hiện nay một số vùng phát triển cây dược liệu như vùng cao Sìn Hồ bà con cũng đã phát triển cây dược liệu và hình thành một số sản phẩm để đưa ra thị trường và đưa vào sản phẩm OCOP đánh giá phân hàng đạt sản phẩm OCOP 3 sao. Ví dụ như cây Atiso, giảo cổ lam, chè dây, thuốc phong tê thấp... Tỉnh đang hỗ trợ phát triển sản phẩm OCOP và hỗ trợ xúc tiến thương mại cho bà con để thúc đẩy phát triển sản xuất."

Kỷ nguyên mới mà Lai Châu đang vươn mình không chỉ nhờ vào các sản phẩm nông nghiệp truyền thống mà còn nhờ vào những sản phẩm có giá trị cao như cây dược liệu. Ngành dược liệu đang góp phần tạo ra một nền kinh tế xanh, bền vững, giúp tỉnh vượt qua khó khăn, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân và khẳng định vị thế của mình trong công cuộc phát triển kinh tế.

Để màu xanh của những khu vườn, trang trại trồng dược liệu trở thành màu của no ấm, giàu có cần sự chung sức, quyết tâm lớn của chính quyền địa phương, người nông dân, nhà khoa học và doanh nghiệp. Nếu liên kết này được bền chặt, luôn có sự ủng hộ, giúp đỡ, phối hợp lẫn nhau thì chắc chắn phát triển sản xuất dược liệu sẽ là hướng đi đúng đắn, bền vững. Đó là lợi thế và tiềm năng to lớn cho sức bật mới, sự chuyển mình vươn lên phát triển của mảnh đất biên giới nơi cuối trời Tây Bắc này./.