VOV4.VOV.VN - Lăng Thoại Ngọc Hầu thuộc phường Núi Sam, thành phố Châu Đốc, An Giang. Đây là nơi an nghỉ của danh thần Nguyễn Văn Thoại cùng hai phu nhân.
Tượng bán thân danh thần Thoại Ngọc Hầu trong không gian thờ cúng tại lăng
Ông Thoại Ngọc Hầu tên thật là Nguyễn Văn Thoại. Sinh năm 1761 – 1829. Quê quán huyện Diên Phước, tỉnh Quảng Nam. Ngày nay thuộc quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng.
Do được chúa Nguyễn phong tước Hầu nên được gọi là Thoại Ngọc Hầu hay Bảo Hộ Thoại vì ông đã nhiều lần bảo hộ vua đi xứ sang Xiêm. Trong thời kỳ loạn lạc, ông theo gia đình vào nam sinh sống ở Cù Lao Dài, ngày nay thuộc tỉnh Vĩnh Long.
Ông được chúa Nguyễn phong trấn thủ Vĩnh Thanh và ông có rất nhiều công lao trong việc khai hoang, đắp đường, bảo vệ và phát triển biên giới Tây Nam này.
Ông giữ rất nhiều chức vụ, chẳng hạn chức Khâm sai bình tây thượng đạo tướng quân, Khâm sai thống chế án thủ Châu Đốc đồn, Lãnh bảo hộ Cao Miên Quốc Ấn, kiêm quản Hà Tiên trấn biên vụ.
Không chỉ giữ nhiều chức vụ quan trọng trong triều đình nhà Nguyễn, Thoại Ngọc Hầu cũng để lại cho đời nhiều công trình lớn vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày hôm nay. Như chỉ huy đào kênh từ Rạch Đông Xuyên, tức từ Long Xuyên đến hệ thống thủy đạo của Rạch Giá dài 30km.
Khi hoàn thành con kênh đó, ông được vua Gia Long khen ngợi và cho phép lấy tên ông đặt tên cho kênh là kênh Thoại Hà. Ngọn núi Sập ở gần đó đặt là Thoại Sơn.
Hoàn thành kênh Thoại Hà, vua Gia Long cho đào kênh từ Châu Đốc đến Hà Tiên dài 90km. Công cuộc này diễn ra trong 5 năm (1819 - 1824), huy động khoảng 80.000 nhân công là quân sĩ, người dân...
Chánh phu nhân của ông Thoại Ngọc Hầu là bà Châu Thị Tế đã có công hỗ trợ phu quân mình trong công cuộc đào kênh này. Bà đã đôn đốc dân quân và lo hậu cần cơm, nước, thuốc thang cho những người đào kênh đó. Thành ra, vua Minh Mạng mới cho phép lấy tên bà đặt tên cho con kênh là kênh Vĩnh Tế, và ngọn núi Sam là Vĩnh Tế Sơn.
Ngoài ra vua cho khắc hình con kênh Vĩnh Tế trên cao đỉnh, là chiếc đỉnh đầu tiên trong cửu đỉnh được đặt ở Huế, với dòng chữ là Vĩnh Tế Hà.
Những công trình đó có giá trị to lớn về mặt kinh tế, giao thông, biến vùng đất hoang vu miền biên ải thành những nơi trù phú và khẳng định chủ quyền đối với đất nước, nên ông được người dân vùng Châu Đốc, An Giang kính trọng, tưởng nhớ. Lăng Thoại Ngọc Hầu cũng chính là nơi ghi dấu tình cảm của nhân dân trong vùng dành cho ông.
Không gian phía trước lăng Thoại Ngọc Hầu chan hòa ánh nắng, chim hót và thiên nhiên, được trang trí nhiều chậu cây cảnh đẹp mắt.
Điều đặc biệt những bậc thang từ con đường phường Núi Sam lên lăng được làm từ đá ong. Chị Trần Minh Trang – Hướng dẫn viên của ban quản lý khu du lịch quốc gia Núi Sam cho biết: "Trong thời kỳ ông Thoại Ngọc Hầu xây dựng khu lăng mộ này đá ong không có ở địa phương. Ông mới cho người về Biên Hòa, Đồng Nai để vận chuyển đá ong này bằng ghe qua các con sông, con kênh rạch để vào kênh Vĩnh Tế, sau đó vào đến núi Sam để xây dựng khu vực lăng này. Nơi ghe neo lại đem đá lên đó ngày nay vẫn còn địa danh là Nhà Neo, cái nơi để chất đá để sử dụng dần dần đó được mang tên địa danh là Bến Vựa".
Cổng vào lăng Thoại Ngọc Hầu. Công trình có kiến trúc cổ với lưng tựa núi Sam, mặt tiền hướng ra cánh đồng.
Trước cổng lăng là bảng xếp hạng di tích, có đặt khẩu súng thần công, có bia chép chuyện núi Vĩnh Tế do đức vua đặc ban tên gọi, càng tôn thêm vẻ uy nghi cho kiến trúc lăng Thoại Ngọc Hầu.
Lăng có 2 cổng vào với hai liễn đối theo kiến trúc xưa, nhìn rêu phong, cổ kính. Xung quanh lăng là tường dày bao quanh.
Mộ Thoại Ngọc Hầu (bên phải) và chánh phu nhân Châu Thị Tế (bên trái). Mộ hai ông bà trên cao, bằng nhau
Từ ngoài nhìn vào, cạnh mộ hai ông bà ở vị trí thấp hơn còn có ngôi mộ của thứ phu nhân ông Thoại Ngọc Hầu
Miếu hậu thổ sau mộ vợ chồng ông Thoại Ngọc Hầu
Không gian trong lăng sạch sẽ, thoáng mát, hòa mình với thiên nhiên
Trong không gian lăng còn có những ngôi mộ nhỏ là những hài cốt của những quan quân, cận thần cũng như người thân của ông. Hai bên khuôn viên lăng, ngoại vi lăng có khoảng 50 ngôi mộ nữa. Đó là mộ của những nghĩa nhân đã mất trong công cuộc đào kênh Vĩnh Tế được về cải táng tập thể ở hai bên khuôn viên lăng.
Lăng Thoại Ngọc Hầu nhìn từ trên cao
Sau phần mộ của ông Thoại Ngọc Hầu, của hai phu nhân và các cận thần, thân tộc là nơi thờ tướng Thoại Ngọc Hầu.
Nội thất bên trong gian thờ bài trí trang nhã, có tượng bán thân Thoại Ngọc Hầu với đủ đồ lễ bộ, tạo không gian ấm cúng và trang nghiêm.
Võng lọng
Cạnh lăng, ở phía bên tay trái nhìn từ ngoài vào có một nhà trưng bày cổ vật Thoại Ngọc Hầu. Được biết, năm 2009, trong một lần tu bổ khu vực lăng mộ đã phát hiện hơn 500 hiện vật được tùy táng bên cạnh mộ ông và mộ bà Châu Thị Tế. Hiện vật phong phú, đa dạng gồm nhiều chất liệu như: vàng, bạc, đồng, gốm sứ, gỗ, đá, thủy tinh… từ thế kỷ 18, 19 thuộc nhiều nước như Việt Nam, Trung Quốc, Pháp… Các hiện vật này hiện đang được lưu giữ trong nhà trưng bày cổ vật Thoại Ngọc Hầu.
Thu Cúc/VOV4
Viết bình luận