Mơ̆ng akŏ thŭn 2025 truh kơ ară anei, ênoh ca cao dlông rŏng lăn đĭ yuôm 2 blư̆, mbĭt anăn ênoh ca cao hlăm lăn čar ăt đĭ yuôm. Ti Dak Lak, ênoh asăr ca cao mlan 5 truh leh mơ̆ng 240.000 – 206.000 prăk hlăm sa kg, lu lĭn 2 blư̆ mkă hŏng thŭn duh leh anăn jing ênoh yuôm hĭn mơ̆ng êlâo truh kơ ară anei. Ênoh đĭ ăt đru kơ ƀĭng ngă lŏ hma mâo klei hơĭt êjai duh kơ ana pla mjing anei. Nguyễn Văn Sỹ, khua êpul hgŭm bruă lŏ hma ca cao Tân Thành, să Ea Ana, kdriêk Krông Ana, čar Dak Lak brei thâo, êpul hgŭm bruă mâo 15 čô hgŭm, hŏng 36 hac pla ca cao, grăp thŭn mâo giăm 72 tôn asăr krô. Čiăng mđĭ kyar hơĭt kjăp, êpul hgŭm bruă čŏng pô mkra mjing ca cao hŏng hdră dar, bi mguôp hŏng knơ̆ng bruă ti alŭ wăl mkăp brei kdrăp yua, ba čhĭ kơ phung hgŭm.

 “Dua thŭn hŏng anei mâo ênoh, mnuih ƀuôn sang pla ca cao kriê dlăng leh anăn mđĭ hnơ̆ng boh mnga, mkŏ mkra mjing dar hŏng dŭm knơ̆ng bruă mâo ênoh hơĭt.”

 Hluê si nai prĭn Trương Hồng, Khua kiă kriê hdăp anôk bruă kreh knhâo bruă lŏ hma Lăn Dap Kngư, leh êbeh 10 thŭn toh hroh nao dơ̆ng, Dak Lak knŏng adôk mă 1.400 ha ca cao, hrŏ êbeh 1.000 ha mkă hŏng knhal jih thŭn 2012. Ƀiădah hŏng klei đĭ hlăm ênoh čhĭ leh anăn hnơ̆ng tŭ jăk, klei găl đĭ kyar mơ̆ng cacao Dak Lak lŏ wĭt mâo leh:

 “Klei găl tal 1 jing ênoh dôk krŭ wĭt, mâo lu anôk mkăp brei. Anei jing klei găl čiăng mkŏ wĭt bruă lŏ hma hluê êlan lu jơr mnơ̆ng dhơ̆ng. Tal 2 ară anei arăng dôk mđing kơ bruă duh mkra dar. Ñu srăng mđĭ ênoh mnơ̆ng dhơ̆ng. Êjai dưi ngă klei hdĭp mnuih ƀuôn sang dưi bi hơĭt arăng srăng uêñ kơ bruă pla mjing ca cao hlăm wưng kơ anăp”.

Nai Prĭn Đặng Bá Đàn, khua adŭ bruă bi ala Anôk bruă mtrŭt mđĭ bruă lŏ hma ala čar ti Dhŭng kwar kreh leh anăn Lăn Dap Kngư, hlăk mblang: amâo djŏ knŏng ba wĭt boh tŭ hlăm bruă duh mkra, klei bi hmô ca cao dar lŏ mkŏ mjing krĭng pla djăp hnơ̆ng čuăn tar rŏng lăn – klei čuăn tal êlâo čiăng nao hgŭm hlăm klei mkăp brei tar rŏng lăn. Năng mđing hĭn, asăr ca cao Việt Nam ( lu hĭn jing mjeh Trinitario) mâo êpul bruă ca cao tar rŏng lăn (Icco) dăp hlăm êpul mâo mnâo jăk. Anei jing tur knơ̆ng čiăng mđĭ kyar socola mâo anăn knăm Việt Nam. Nai Prĭn Đặng Bá Đàn, brei thâo, lu krĭng pla mjing ca cao ară anei mâo mkra mjing kreh knhâo, mâo bi mguôp kjăp plah wah ƀĭng ngă lŏ hma leh anăn knơ̆ng bruă. Tơdah nao kbưi hĭn, ngă klei dar prŏng mơ̆ng ksiêm duah truh kơ anôk mnia mblei, ana ca cao dưi jing ana pla mjing phŭn mrâo, boh nik ti dŭm krĭng lăn hrah bazan ti Dak Lak, Lăn Dap Kngư leh anăn Ngŏ Dhŭng.

 “Drei srăng duh bi liê hlăm klei ksiêm duah klei kreh knhâo, mâo dŭm klei bi hmô lông ngă leh anăn pŏk mlar leh anăn dŭm hdră mkăn. Klei tal êlâo dŭm knơ̆ng bruă nao êlâo bi mguôp hŏng ƀĭng ngă lŏ hma hlăm bruă mkra mjing ca cao jing jar dar hlăm anăn mkŏ mjing knhuah đĭ kyar hơĭt kjăp, dưn yua djăp klei găl mâo”.

Hluê si êpul bruă Helvetas ti Việt Nam, klei čiăng kơ ca cao ba čhĭ lu ƀiădah klei mkăp brei lăn lăn čar knŏng mâo mă 30%. Lu knơ̆ng bruă hrui blei hŏng ênoh yuôm, djăp hnơ̆ng čuăn, thâo bĭt phŭn agha.  Phạm Văn Lương, khua kiă kriê êpul Helvetas ti Việt Nam brei thâo, hlăm bruă êpul đru mtrŭt mđĭ klei ba čhĭ boh mnga bruă lŏ hma Việt Nam kơ anôk mnia mblei Ơrôp, Mi, Helvetas ƀuh, Việt Nam čiăng čiăng lŏ čuăl mkra krĭng pla ca cao, đru kơ ƀĭng ngă lŏ hma kơ hdră mnêč leh anăn ngăn prăk krŭ wĭt ênhă pla mjing. Klei anăn đru kơ mnơ̆ng dhơ̆ng mâo  phŭn agha, jing pŏk hră mŭt hlăm dŭm anôk mnia mblei dleh. Phạm Văn Lương, hmăng hmưi bruă knŭk kna Việt Nam ƀuăn mâo dŭm mta kñăm êwa boh knar hŏng 0 hlăm thŭn 2050 dưi bi ngă hŏng dŭm hdră êlan găl guôp hlăm bruă lŏ hma, leh anăn ca cao srăng dưn boh tŭ đĭ kyar ktang.

 “Ară anei dŭm hdră êlan mơ̆ng knŭk kna dôk sa ai hlăm bruă dưn yua bruă duh mkra dar. Hmăng hmưi hlăm wưng kơ anăp Phŭn bruă lŏ hma leh anăn wăl hdĭp mda srăng mâo hdră êlan đru čiăng ngă hdră dar ca cao čiăng mđĭ hnư hrui wĭt kơ ƀĭng ngă lŏ hma leh anăn knơ̆ng bruă. Mbĭt anăn bi hrŏ klei hmăi hŏng wăl hdĭp mda hŏng bruă ca ca ti Việt Nam.”

Hŏng ênoh yuôm, klei găl pŏk mlar leh anăn djŏ guôp hŏng hdră êlan mđĭ kyar bruă lŏ hma hơĭt kjăp, ana ca cao dôk mâo klei găl krŭ wĭt ktang ti Dak Lak. Ƀiădah, čiăng dưn yua jih hnơ̆ng klei găl anei, čiăng mâo klei nao hgŭm hrăm mbĭt mơ̆ng bruă sang čư̆ êa, knơ̆ng bruă truh kơ ƀĭng ngă lŏ hma – mơ̆ng čuăl mkă krĭng pla mjing, đru kơ hdră mnêč, ngăn prăk mkŏ mjing klei mkŏ leh anăn klei bi hmô mkra mjing dar. Tơdah dưi ngă klei anăn, amâo djŏ knŏng ca cao ti Dak Lak, ƀiădah wăt lăn čar mâo klei găl kpưn đĭ kbưi, mñă klă kơhưm hlăm hră kak boh mnga bruă lŏ hma hnơ̆ng tŭ jăk tar rŏng lăn.