Pôa Nguyễn Quang Công, thie#u tă, kăn pho\ đông tơkăng kong 717 cho ngế ki hiăng hmâ tung cheăm Ia O, tơring Ia Grai. Vâ chê 10 hơnăm rêh ối [ă pơlê cheăm, rơtế ối [ă kuăn pơlê, hnê vâi ‘ne\ng hriâm chư, hnê kuăn pơlê pêt loăng plâi ton hơnăm, păn mơnăn mơnôa [ă hên mâu tơdroăng ki ê. Hên ngế tung pơlê châi tamo, ngoh Công hiăng kơhnâ khât tung khăm pơlât, rak ngăn, mê kuăn pơlê bô bố xuân mơnê nhuo#m kơ ngoh.

Pôa Ksor Thít, Krâ pơlê ối a pơlê Kuk, cheăm Ia O ngăn thie#u tă Công môi tiah dêi kuăn tơná. Tung pơlê ai tơdroăng klâi krâ pơlê xuân lăm pôu, tơpui tơno, êng tơdroăng hnê tối dêi thie#u tă Công.

Thie#u tă Nguyễn Quang Công tối ăm ‘nâi: Sap ing 3 hơnăm achê kố, mâu kăn [o# đảng viên dêi đông 717 hiăng châ xing xoăng hnoăng cheăng veăng hôp chi [o# a mâu pơlê tung cheăm ki đông kố pơkuâ ngăn. Pak^ng tơdroăng ki tí tăng ‘nâi nhên ’na tơnêi tíu, pơlê cheăm, pêi hnoăng kring vế, gak ngăn hnoăng pơkuâ tíu tơkăng kong, mâu mô đo#i akố ối ai hnoăng cheăng kum kuăn pơlê mơnhông pêi chiâk deăng, mơdêk tơdroăng rêh ối.

3 hơnăm hiăng luâ, đông ki kố hiăng mơjâng pro 3 toăng hngêi tơru\m tuăn ăm kuăn pơlê tung cheăm. Achê hmâ khât [ă kuăn pơlê, veăng kum drêng kuăn pơlê trâm xahpá, mê kuăn pơlê ngăn mô đo#i gak tơkăng kong môi tiah mâu nho\ng o tung rơpo\ng hngêi.

‘’Hmâ pêi pro le\m tro ‘na tơdroăng hnê tối ăm khu pơkuâ Đảng, kăn hnê ngăn cheăm. Tơru\m cheăng krá tơniăn [ă mâu mô đo#i ki pro đông a cheăm ki kố vâ mơhnhôk ivá rơdêi dêi tâi tâng kuăn pơlê veăng kring vế tơniăn tơdroăng rêh ối dêi tơnêi têa a tíu tơkăng kong. Tung mê ki rơhêng vâ tối, kơnôm ai khu vâi krâ pơlê. Kơnôm ing mâu roh hôp, tơpui tơno hnê tối dêi mâu krâ pơlê mơdêk hnoăng cheăng ki ki ai pơxúa kân khât dêi tơná vâi tung tơdroăng rêh kâ ối dêi hdroâng kuăn ngo tơná a cheăm kố’’.

Hdrối nah, a cheăm Ia O, ai hên mâu ngế ki lăm tiô ki vâi tối ‘’Tơnêi têa Tin Lành Đêga’’. Ai mâu ki ‘mêi tí tăng pơlông djâ kơtâu hdâ troh a kong têa Kul, klêi mê tăng troăng lăm rêh ối a kong têa ki má 3. Hdrối nah, kuăn pơlê xâu mơdrốu ‘nâng, lôi chúa dêi chiâk deăng, ôh tá vâ mơdâ pêt klâi, hngêi trăng ôh tá ai mơngê rak ngăn, xua mê, tơdroăng rêh ối, pêi cheăng kâ hiăng trâm pá thăm rế pá ó tâ nếo.

Rơ Lan Hach ối a pơlê Kuk, cheăm Ia O cho ngế ki đi đo hmâ tí tăng pơlông djâ ăm mâu ngế ki ê troh a Ia O vâ tơkâ luâ tíu tơkăng kong. Rơlan Hach hmâ đi đo mot tung kong lăm lúa mâm chăm xua mê, rơbot chôu vế mâu kong kế môi tiah ngăn dêi kơpeăng ko\ng tơná, thăm nếo tơkâ luâ troăng kong vâ troh a tíu tơkăng kong xuân tơ’lêi. Rơlan Hach hiăng hên hdroh djâ troăng ăm mơngế ki kơtâu hdâ châ troh a kong têa Kul.

Hơnăm 2004 Rơlan Hach xuân hiăng kơtâu hdâ troh a kong têa Kul, [ă hiâm tuăn kô châ kơtâu troh a kong têa Mih vâ rêh ối, ôh tá pêi cheăng xuân ai kế kâ. Troh tơku\m ối a tíu ki xahpá a tơnêi kong têa Kul vâ chê 6 khế, xua lối xahpá mê Rơlan Hach hiăng kơtâu hdâ ing tíu ki mê vâ prếo vêh. Rơlan Hach hiăng châ mô đo#i gak tíu tơkăng kong kum ‘mâi rơnêu hngêi trăng, châ kum ăm hdrê loăng hôt vâ pêt mơjiâng. Tơdroăng ki kal luâ tâ kơ mê châ khu kăn pơkuâ [ă kuăn pơlê tung pơlê ôh tá ‘nhó mâu tơdroăng ki ga hiăng pro hdrối nah, xua mê khoh kơhnâ tung pêi cheăng kâ, mơnhông tơdroăng rêh kâ ối.

Nôkố hiăng hơ’lêh phá tơ-ê, Rơlan Hach hiăng ai kơdrum loăng hôt châ 2 ha, 1 ha tơnêi pêt pôm loăng, pêt alâi, khu ro ai 7 to. Châ xo liăn ing tơdroăng pêt loăng [ă păn mơnăn rêm hơnăm vâ chê 200 rơtuh liăn. Kơnôm tiah mê, pôa hiăng châ mơjiâng pro hngêi trăng krá le\m. Rơlan Hach tối tiah kố: ôh tá xê to rơpo\ng pôa mê 156 rơpo\ng tung pơlê khoh chiâng châ ai tơdroăng rêh ối môi tiah nôkố kơnôm ai mô đo#i gak tíu tơkăng kong hiăng veăng kumkơhnâ khât.

‘’Mô đo#i gak tíu tơkăng kong to\ng kum ngăn khât kơ vâi krâ-nho\ng o ‘na mơnhông tơdroăng rêh ối, pêi cheăng kâ môi tiah pêt báu, pêt loăng hôt, kơdroh kơklêa xăm kơtiê, mơjiâng thôn pơlê nếo. Mô đo#i gak tơkăng kong to\ng kum hên troh tơdroăng rêh kâ ối dêi kuăn pơlê. Tơru\m cheăng [ă kuăn pơlê le\m tơniăn mê kuăn pơlê khoh chiâng mơjo pâ kơ mô đo#i gak tíu tơkăng kong. Vâi krâ-nho\ng o mơnê hên khât’’.

Pơlê Krông, cheăm Ia Mơ, tơring }ư\ Prông ôh tá ai mơngế kơtâu hdâ troh a kong têa ê. Maluâ ti mê, vâi krâ hdroâng Jarai akố tá hâi teăm ‘nâi túa pêi chiâk deăng vâ mơdró tê kế tơmeăm. Rơnó mêi vâi treăm muih chiâk chối báu, rơnó mơdrăng mot tung kong lăm lúa kuăn kiâ. Jâ Ksor Lâm, krâ pơlê Krông tối tiah kố: Kơtăn kố 10 hơnăm mô đo#i gak tơkăng kong hiăng po pông tơnêi a long mơ’nui pơlê vâ mơjiâng chiâng klâng báu. Mô đo#i mơdâ báu, pêt báu. Troh rơnó báu tum, mô đo#i xing xoăng ăm kuăn pơlê lo lăm pôe. Klâng xuân châ xing xoăng ăm mâu rơpo\ng. Vâi ối châ hnê tối ‘na túa mơdâ báu, pêt báu. Ing mê, chôa ‘lâng hngêi ki lâi xuân hiăng ‘nâi pêi báu klâng.

Mâu hơnăm achê pơla kố, Tơnêi têa hiăng ‘no liăn mơjiâng pro rơchôa, hno têa, vâi krâ po rơdâ tơnêi klâng, xua mê [ăng klâng a pơlê Krông hiăng tâk châ 20 ha. Kơnôm ai klâng báu, hngêi rơpo\ng ki lâi xuân hiăng ai phái báu kâ phâi plâ hơnăm.

‘’Nho\ng o mô đo#i gak tơkăng kong hiăng kum hên vâi krâ-nho\ng o tung pơlê, vâi krâ tá hâi ‘nâi pêi cheăng kâ châ mô đo#i gak tơkăng kong hnê tối, to\ng kum. Kăch măng hnê tối mê vâi krâ-nho\ng o tơmâng pêi pro [ối. Kơnôm ai mô đo#i hnê tối pêi cheăng kâ, mê tơdroăng rêh ối dêi vâi krâ-nho\ng o tung pơlê rế hía rế tơniăn’’.

Sap ing ton nah, kuăn pơlê a tíu tơkăng kong péa pâ hiăng ai tơdroăng ki tơru\m dêi pó, thăm nếo ai tá tơdroăng ki xo o\ng mế, pro nho\ng o.Xua mê, vâi khoh hmâ lăm pôu dêi pó. Thie#u tă Trần Anh Tuấn, Kăn pho\ đông tơkăng kong bo cheăng lâp plâi tơnêi Lệ Thanh tối tiah kố: Xuân ai mâu ngế ki tí tăng xo tơdroăng kố vâ tê mơdró, pơto mâu tơmeăm khoăng ki ôh tá tro luât. Kơnôm rơkong mơhnhôk hnê tối dêi mâu lêng mô đo#i gak tơkăng kong mê kuăn pơlê khoh hlê ple\ng, rak vế pêi pro tro tiô luâ pơkâ.

 ‘’Đông tíu tơkăng kong ki ai bo cheăng lâp plâi tơnêi Lệ Thanh hiăng pêi pro mâu tơdroăng ki tơplâ mơdât rup mâu ngế ki tê mơdró kâ liu, [ă mâu ki ai pro xôi ki ê ki ối tung lâp tơring kố, malối ki đông mô đo#i akố châ pơkuâ ngăn. Tơdrêng mê, pêi pro le\m tro mâu hnoăng cheăng hnê mơhno tối kuăn pơlê tung mâu pơlê cheăm i rak vế, pêi pro tiô luât tơnêi têa, veăng tơplâ mơdât khu ngế ki pro xôi, ôh tá kơtôa mâu ngế ki pro xôi tung tơdroăng tê mơdró kâ liu, lu lêa kring vế tơniăn tơdroăng cheăng kal kí, rêh ối pơlê pơla ki rêh ối tung tơring kố’’.

Đăi tă Vũ Trung Kiên, Kăn pơkuâ ngăn mô đo#i gak tơkăng kong dêi kong pơlê Gia Lai ai mơnhên tối: Hnoăng cheăng lăm pơtrui ngăn tíu tơkăng kong dêi mô đo#i gak tơkăng kong kal athế châ rak tơniăn kơnôm ai tơdroăng tơru\m cheăng [ă mâu khu râ ko\ng an, khu lêng, lêng kuăn pơlê, tung mê, ai tá mâu kuăn pơlê. Kơnôm tiah mê, tu\m tơdroăng ki ai a kơpong tíu tơkăng kong pơrá châ tơniăn; Drô troăng tíu tơkăng kong, tơneăn tâp hdró ôh tá tro mâu khu ki ‘mêi pro tơ’nhê, thăm nếo mâu tơmeăm kơmăi ki krâ ‘măn tung kong ôh tá tro tơ’nhê xua tô mêi bro,mâu kuăn kiâ ki ối tung kong xuân re\ng châ teăm hlo, châ ‘nâi vâ drô troăng tíu tơkăng kong đi đo châ kring vế, gak ngăn tơniăn dêi tơnêi têa.

‘’Ngin hiăng rah xo lối 50 ngế kăn [o# ngăn ‘na gak tíu tơkăng kong a mâu đông gak tíu tơkăng kong veăng lăm hôp, tơpui tơno mâu tơdroăng cheăng dêi chi [o# a thôn pơlê. Ngin xuân hiăng xing xoăng hnoăng cheăng mâu đông gak tíu tơkăng kong pơkuâ ngăn mâu rơpo\ng ngêi.

Kơnôm pêi pro tiah mê, khu ki mê ah kô veăng pêi pro hnoăng cheăng rêm hâi rơtế [ă khu kăn pơkuâ ngăn Đảng veăng mơnhông mơdêk hnoăng cheăng ‘na cheăng kal kí, ‘na pêi cheăng kâ vâ pêi pro tro tiô mâu tơdroăng cheăng ki pơkâ pêi pro. Hnê tối vâ kuăn pơlê rak vế, pêi pro tiô troăng hơlâ, tơdroăng pơkâ thế dêi Đảng.

Kơnôm ai pêi pro nhên mâu hnoăng cheăng ki mê tung hơnăm nah ngin hiăng châ mơjiâng ăm hiâm tuăn kuăn pơlê ‘nâi kring vế rak ngăn krá tơniăn a kơpong tíu tơkăng kong, pro ăm kuăn pơlê loi tơngah khât tâ nếo kơ Đảng, loi khu kăn pơkuâ hnê ngăn rơtế [ă mâu khu đông mô đo#i gak tíu tơkăng kong rak vế, kring ngăn tơnêi tíu drô tíu tơkăng kong. Ing hiâm tuăn veăng kring vế, gak ngăn dêi kuăn pơlê mê rế hía thăm rế tơniăn tung tơdroăng rak ngăn drô troăng tíu tơkăng kong.

Troh a chôu phut kố, chiâng vâ mơnhên tối, tơdroăng ki ai tơdjâk troh kring vế, gak ngăn tíu tơkăng kong pơrá châ mơhnhôk thế rêm khu râ cheăng kal kí [ă ai tơdroăng veăng kum kơhnâ khât dêi kuăn pơlê’’.

Drô troăng tíu tơkăng kong dêi kong pơlê Gia Lai, mâu kơdrum tiu, loănug kơxu ngiât le\m. Pơla mê ai hên h^n mâu kơdrum deăng loăng ki ton hơnăm tung pơla mâu hngêi trăng ki nếo, krá kâk dêi kuăn pơlê. Tơdroăng rêh ối hiăng tơniăn, phâi tơtô [ă kro mơdro\ng a tơrêm mâu rơpo\ng hngêi ki ối drô pơlê tíu tơkăng kong kố.

Lê Xuân Lãm chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng