VOV4.Jarai - Ơi A giói (djuai ania Rơmăm) ƀơi să Mô Rai, tơring glông Sa Thầy (Kontum) lĕ sa čô ling tơhan plơi hơđăp mơng Sư đoàn 320, Quân đoàn 3, hmâo gir run pơtrut pơsur djuai ania Rơmăm mơng hăng dlông kơdư, trun pơ̆ kual dơnung kiăng pơdŏng plơi pla, pơdŏng tơlơi hơdĭp mơda trơi pơđao. Plơi Le yua kơ ñu pơsur pơdŏng, ră anai hmâo tŭ yap lĕ Plơi tâ̆o yâu gưl tơring čar, hăng sit nik jing ding kơna rơđah gah pơđĭ kyar bơwinh ƀong, bôh thâo, mơnuih mơnam hăng pơgang lŏn ia, rơnuk rơnua ƀơi kual guai Pơngŏ Dăp Kơdư.

Hlâo kơ thun 1975, djuai ania Rơmăm kơnong kơ hmâo 159 čô mơnuih hăng 26 bôh sang anô̆, hơdĭp pơ̆ anai ƀiă pơ̆ adih ƀiă ƀơi djop kual rôk tui glông guai lŏn ia. Ră  anai, djuai ania Rơmăm đĭ truh rơbêh kơ 400 čô mơnuih hăng giăm truh 100 bôh sang anô̆ dô̆ hơdĭp ƀơi plơi Le, să Mô Rai (tơring glông Sa Thầy, tơring čar Kontum) hmâo pơplih lu laih.

Kiăng hmâo hơdôm bôh than blung a anun, A Giói hmâo pơmin lu laih, biă ñu lĕ mơng hrơi ñu tơbiă mơng ling tơhan, pơwot glăi plơi pla. Ƀuh sang dô̆ tơ̆i rơ̆i, hơdôm bôh rơnưh atông pơdai pơ̆ đang hmua akă truh bơyan mơ̆ tơhong laih... lu mlăm A Giói dô̆ pơmin ƀu thâo pit yua kơ păp neh wa. Ñu pơmin, ta lĕ ling tơhan Wa Hồ, jing pô mă bruă čar, mơnuih ping gah mơng ling tơhan pơwot glăi mơ̆, pioh neh wa ană plơi kơƀah tơnap, duam ruă lĕ hmâo tơlơi soh biă, khom mă bruă hơget anun kiăng djru djuai ania Rơmăm tơtlaih mơng ƀun rin.

Ơi A Giói lăi pơthâo gru rŭp hơdôm bruă mă mơng ană plơi   

Tuč rơnuč ñu, A Giói pơsit pơtrut pơsur neh wa trun gah dơnung pơdŏng plơi. Thâo anai lĕ tơlơi pơsit tơnap biă, yua kơ mơng đưm hlâo djuai ania Rơmăm juăt laih hăng tơlơi hơdĭp tơjŭ pla mă pô, laih anun pơsir mă pô gơnam ƀong huă, mă yua, rôk tui rŏng čư̆, anun A Giói gir run pơsur rah, laih anun ba sang anô̆ pô hrom hăng sang anô̆ 3 čô mơnuih ping gah amăng djuai ania Rơmăm tơbiă mơng rŏng čư̆ Yang Sít trun pơdŏng plơi Le pơ̆ să Mô Rai, tơring glông Sa Thầy (Kontum) ră anai.

A Giói hơdor glăi tơlơi Wa Hồ pơtô: “Ping gah khom ba jơlan hlâo, ngă gru hlâo lăi tơlơi klă, ngă bruă hiam...”. Bruă mă blung a lom trun ƀơi dơnung lĕ pơdŏng sang, ngă đang hmua, pơdai ia, pla hơbơi plum kiăng hmâo anô̆ ƀong anô̆ huă. Sang anô̆ pô trơi pơđao, hmâo anô̆ ƀong, anô̆ huă, anô̆ pioh lui, ană bă dưi hrăm hră,  duam ruă hmâo ia jrao pơjrao... lĕ djop mơnuih sit ñu amra gum hrom adơi ayong nao dô̆ pơ̆ plơi phrâo.

Lăi lĕ tui anun, samơ̆ ngă tui tơnap biă. Hơdôm hrơi blung a “khul ling tơhan ba jơlan hlâo” ngă giăm truh 3 ar hmua pơdai, ba glăi bôh tơhnal ƀu lu đơi ôh. Ƀuh rơngôt hăng ăt bơngot mơn tơlơi pơmin mơng pô lui ruh, A Giói ĕp truh Ling tơhan pơgang guai lŏn ia tơring čar Kontum, tơdơi anai hmâo dong mơnuih mă bruă gah Grŭp bơwih ƀong – Pơgang lŏn ia 78 (Binh đoàn 15) gơnang gum djru. Tuč rơnuč ñu lĕ hơdôm hmua pơdai mơng ñu ăt klă hiam mơn, hơdôm amung pơdai gŭt than oan, hơdôm đang hơbơi plum, kơtor mơtah, pơhrui glăi pơdai jor kơtor lu.

Kah hăng sa čô git gai ƀing pĕ gông atông brô, A Giói hrom hăng 3 čô mơnuih ping gah mơng grŭp Ping gah plơi găn rơgao dong dlai klô, ia čroh hnoh nao tơl kual lŏn dăo blơi mơnŭ, un, rơmô ba glăi rông. Lŏn prong, rok hiam, un, mơnŭ rơmô prong đĭ kah hăng arăng ayup. Hơdră “plơi phrâo” mơng A Giói blung a truh kih mơ̆ ƀu ƀuh yang phak. A Hlới – pô hơngah kơtang tĭt tơlơi pơsit nao dô̆ pơ̆ plơi Le mơng A Giói, lăi laih mơn tơlơi soh mơng pô, laih anun lăi hăng djop mơnuih: “Wa Hồ, Ping gah, Kơnuk kơna khăp kơ djuai ania Rơmăm pô laih! Khom trun ƀơi dơnung tui A Giói đô̆č”. Tui anun yơh djuai ania Rơmăm ruih nao dô̆ ƀơi plơi Le pơdŏng sang, ngă đang hmua pơdai, kơtor, hơbơi plum...

Pran jua A Giói kah hăng thâo tlao yua kơ mơ-ak. Ñu hur har pơtô brơi neh wa hơdră čoh lŏn, blư̆ rok, pruai kơmok, rah pla, pok atông pơpha pơdai, kơtor pơhrui hmâo bơyan hlâo pioh pơpha brơi kơ ană plơi ngă pơjeh... Truh ră anai, ană plơi Le leng kơ thâo ngă hmua pơdai ia, pla kơtor klai, tơlơi bơwih ƀong hơđong, lu sang anô̆ pơdrong đĭ hmâo anô̆ ƀong, anô̆ huă, anô̆ pioh lui. Hơdôm rơbâo wot čô neh wa ƀơi glông guai lŏn ia gah tơring čar Kontum, Gialai ăt nao hrăm tui mơn, pơdŏng plơi pla, pơdŏng tơlơi hơdĭp mơda phrâo jum dar plơi Le hăng rôk tui jơlan mrô 14C.

Truh ră anai, plơi Le hmâo laih sa grŭp Ping gah hăng 10 čô mơnuih ping gah. Djuai ania Rơmăm hmâo ngă laih đang hmua 90 ektar đang hơbơi plum, 80 ektar hmua pơdai, 70 ektar đang kơ su hrom hăng hơdôm rơtuh drơi un, rơmô, be djop djuai. Čơđai muai truh thun nao sang hră leng kơ nao hrăm hră. A Hương mut hrăm đại học laih, 20 čô mơnuih hlăk ai rŏng rơkâo mut mă bruă ƀơi Grŭp bơwih ƀong – pơgang lŏn ia 78, rơbêh kơ 97% mrô sang anô̆ hmâo rơdêh thut, abih bang mrô sang anô̆ hmâo tivi. Abih bang hơdôm bôh sang anô̆ neh wa Rơmăm leng kơ yôl rŭp Wa Hồ hăng pran jua pơpŭ, kah hăng pioh bơni kơ Wa hmâo ba glăi laih tơlơi hơdĭp trơi pơđao, yâu mơ-ak ră anai.

Plơi Le dưi tŭ yap plơi tâ̆o yâu gưl tơring čar hăng sit nik jing laih gru rơđah gah pơđĭ kyar bơwih ƀong, bôh thâo, mơnuih mơnam hăng pơgang lŏn ia, rơnuk rơnua plơi pla ƀơi kual guai lŏn ia pơngŏ Dăp Kơdư.

Lăng hơdôm hră bơni mơng Jơnum min djop djuai ania mơnuih mơnam dêh čar Việt Nam hăng Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar Kontum ƀơk brơi, ơi A Giói sit nik ol kơdol pran jua. Ñu pơtă glăi drơi pô khom ngă lu bruă klă hloh dong kơ neh wa ană plơi. Plơi Le mơng djuai ania Rơmăm hmâo hơkrŭ glăi laih mơng tơlơi akhan đưm dưi čih jing mơng sa ling tơhan hơđăp ngă gru hlâo.

Siu H’ Prăk: Pô pơblang