}ra\n h’dră “Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang hăng m’nuih [ôn sang”

Do# lu tơlơi tơnap ngă gun amăng bruă ngă tui h’dră bruă

pioh kơ m’nuih djru ngă h’kru\ đưm

            “Bruă pơsir h’dră pơkă, h’dră bruă gum djru kơ m’niuh djru ngă h’kru\ đưm glăk bư\p lu tơlơi tơnap, tơlơi gun”. Anai le\ tơlơi pơs^t dưi ba tơbiă amăng mông jơnum rơ-wang hrơi 7 rơgao mơng Jơnum min h’dôm tơlơi m’nuih m’nam mơng Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang kơ bôh tơhnal ngă tui Tơlơi pơtrun pơs^t mrô 494 hăng dua Phiăn pơtrun mơng Jơnum min apăn bruă Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang kơ h’dră bruă gum djru pioh kơ m’nuih djru ngă h’kru\ đưm.

            Tui hăng tơlơi lăi pơthâo glăi mơng {irô ding jum wai lăng m’nuih mă bruă tơhan rơka ruă hăng m’nuih  m’nam, truh ră anai, đơ đam deh ]ar ta pơs^t laih rơbeh kơ 8 klăk 800 rơbâo ]ô m’nuih djru ngă h’kru\ đưm, hmâo năng ai `u giam truh kơ 10% mrô m’nuih [ôn sang, amăng anun hmâo năng ai `u 1 klăk 400 rơbâo ]ô m’nuih djru ngă h’kru\ đưm hăng sang ano# m’nuih djru ngă h’kru\ đưm dưi ]ơkă mă prăk gum djru mơng kơnuk kơna. Khă hnun hai, năng ai `u 4% mrô m’nuih djru ngă h’kru\ đưm hăng sang ano# do# tơnap tap amăng tơlơi h’d^p m’da. Bruă ngă tui h’dră bruă djru m’nuih djru ngă h’kru\ đưm glăk bư\p tơlơi tơnap amăng bruă pơs^t tơlang tơleh tơhan pơsa\n drơi yoa k’[ah tơlơi lăi nao; bruă pơsir h’dră bruă kơ m’nuih djru ngă h’kru\ đưm rơngiă hră pơ-ar phun. Hrom hăng anun, yoa kơ akă hmâo hră pơ-ar ]râo ba hmao tlôn kơ tơlơi pơkă, hơnong jao hăng hră pơ-ar pioh kơ bruă pơs^t Am^ Việt Nam Khin h’tai anun lu anih anom bư\p tơlơi gun lom pơsir sa dua m’ta tơlơi kah hăng: Am^ Việt Nam hmâo sa ]ô ană pơsa\n drơi laih anun le\ bơnai pô pơsa\n drơi do# rơkơi pơkon laih, am^ pô hăng am^ rông hmâo hrom sa ]ô ană pơsa\n drơi… Bruă pơsir h’dră bruă gum djru pioh kơ m’nuih djru ngă h’kru\ đưm djơ\ jrao dioxin do# gun amăng tơlơi pơs^t m’nuih djơ\ jrao dioxin hăng bruă pơplih rơnoh gum djru tui tơlơi pơkă phrâo. Yă Phạm Thị Hải Chuyền, Khoa {irô ding jum wai lăng m’nuih mă bruă tơhan rơka ruă hăng m’nuih m’nam brơi thâo: “Ano# tơnap kơ h’dră bruă anun le\ h’dră bruă pioh kơ m’nuih djơ\ jrao dioxin. Amăng tơlơi pơkă 17 m’ta tơlơi ruă, drơi jan wen wo, jô găng hăng m’nuih djơ\ jrao klu\] le\, anai jing tơlơi tơnap biă. Hlâo dih kơnong kơ pơs^t h’dôm ]ô m’nuih djơ\ jrao dioxin hmâo 2 m’ta hloai tui tơlơi brơi [uh [ơi drơi jan. Samơ\ ră anai glăi rơkâo le\ khom hmâo amăng 17 m’ta tơlơi anun hăng glông h’dră ngă tui ăt [u amu` mơn. Hmâo tơlơi [uh rơđah hloh le\ h’dôm ]ô tơhan rơka ruă hmâo 4 m’ta le\ [u dưi dăp m’nuih anai dăp tal 2 ôh. Tui anun hă kơnong kơ hyu pơhrui glăi hă lui [ing gơmơi ba tơbiă hăng Kơnuk kơna le\ [u pơhrui glăi ôh h’dôm ]ô m’nuih dưi pơsir laih, bơ\ kah pha m’ta tơlơi dăp le\ dăp tal h’pă dưi ]ơkă mă rơnoh dăp tal anun”.

            Wa Trương Thị Mai, Khoa Jơnum min h’dôm tơlơi m’nuih m’nam mơng Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang lăi rơđah: m’nuih djru ngă h’kru\ đưm hmâo ]ơkă mă laih h’dră bruă gum djru hăng mơ-ak biă, gleng nao kơ h’dră bruă mơng Ping gah hăng Kơnuk kơna. Bruă pơ pha ngăn drăp mă yoa hmâo tlôn laih. Khă hnun hai pơ\ anăp anai, khom pel e\p glăi hră pơ-ar pơkă amăng tơlơi phiăn mơ\, yôm phăn hloh le\ pel e\p glăi bruă ngă hră pơar. Tal pel e\p glăi h’dră bruă pioh kơ m’nuih djru ngă h’kru\ đưm phrâo rơgao le\, tơhnal gal kiăng pơkra glăi h’dră bruă pioh djơ\ hăng bôh n^k `u. Laih anun, [irô apăn bruă anai khom pơtru\t tanh rơnoh pơsir h’dră bruă kơ h’dôm ]ô m’nuih djru ngă h’kru\ đưm do# glăi yoa rơngiă hră pơ-ar phun tui Tơlơi pơkă mrô 28 mơng {irô ding jum wai lăng m’nuih mă bruă tơhan rơka ruă hăng m’nuih m’nam hăng {irô ding jum wai lăng khul ling tơhan ]râo ba pơs^t ling tơhan pơsa\n drơi, ling tơhan rơka ruă, m’nuih ]ơkă mă h’dră bruă hăng ling tơhan rơka ruă amăng rơnuk blah ngă [u hmâo hră pơ-ar. Wa Trương Thị Mai lăi: “Hră pơ-ar do# glăi le\ khom ]ih pioh truh ră anai hmâo Tơlơi pơkă 28, hmâo laih 508 po\k hră pơar blung a hăng dưi pơs^t năng ai `u 8 rơbâo po\k hră le\ djo\p tơlơi pơkă. Samơ\ hăng mrô năng ai nhu 50 rơbâo hră do# glăi le\ ăt do# ngă tui mơn. Ră anai hmâo h’dôm ]ô m’nuih [u do# hră pơ-ar h’pă ôh. Bơ\ Tơlơi pơkă 28 ăt khom ngă ara\ng hmâo hră pơar ]ih anăn [ơi anih anom mă bruă [u dah hmâo hnal ]ih anăn [ơi sa bôh pơsa\. Yoa anun yơh kơnong kơ dưi pơtlaih sa ]ra\n, do# glăi le\ rơkâo klah ]un glăi kiăng ngă tui pel e\p hăng pơplih pơkra kiăng dưi pơsir brơi h’dôm ]ô m’nuih [u do# hră pơ-ar samơ\ hmâo m’nuih mă bruă hrom hăng jao kơ plơi pla gơgrong tơlơi anun dưi mơn”.

            {ing khoa pơ ala nao pơhmư\ lăi le\ pơ\ anăp anai, {irô ding jum wai lăng m’nuih mă bruă tơhan rơka ruă hăng m’nuih m’nam khom gum hrom hăng h’dôm [irô ding jum, gơnong bruă bơdjơ\ nao ngă giong dơng hră pơ-ar tơlơi phiăn gah h’dră bruă pioh kơ m’nuih djru ngă h’kru\ đưm; mă yoa h’dôm hră pơ-ar ]râo ba h’dôm bôh yôm kơnong kơ ha jan mơng Ako# bruă pơs^t tơlang tơleh tơhan pơsa\n drơi do# k’[ah tơlơi lăi nao. Laih anun, pơtru\t bruă hyu lăi pơthâo tơlơi phiăn, h’dră bruă, tơlơi gum djru pioh kơ m’nuih djru ngă h’kru\ đưm; h’kru\ pơsir, ngă giong hră m’nuih apăn bruă ngă h’dră bruă, pơhlôm ano# klă djơ\ hăng tơlơi kiăng mơng bruă pioh kơ m’nuih djru ngă h’kru\ đưm./.

                        Pơblang hăng pôr : Siu H’Prăk