Hơdôm thun giăm anai, amai Rahlan Thuen, djuai ania Jarai dŏ ƀơi plơi Doč Krot, să Ia Krăi, tơring glông Ia Grai, tơring čar Gia Lai, arăng ruah ngă Khua Khul mơnuih ngă hmua să Ia Krăi. Ñu lĕ mơnuih ba gru hlâo pioh kơ mơnuih ƀôn sang amăng plơi Doč Krot hrăm tui mơ̆ng tơlơi gir run mơ̆ng ñu, hrưn đĭ mă bruă. Rơkơi bơnai gơñu pơdŏ, lơ̆m anun sang anŏ dua kơnŭng djuai lêng kơ ƀun rin hip tơnap tap soh. Kơnong hơmâo sa blah hmua anet hơdôm ar tơjŭ pơdai, ngă hmua kơdư hang đôč, wơ̆t hăng pla hơbơi ƀlang plum. Thun 2005, rơkơi bơnai ñu pơčrong nao rai čan prăk kơnuk kơna sang bruă prăk ngă hmua hăng pơđĭ kyar plơi pla 30 klăk prăk, ba glăi tuh pơ alin pla kơphê. Triăng mă bruă, tŭ añ amăng tơlơi tơnao, gir hrăm tui mơ̆ng arăng hơdră pla pơjing, pla hăng lah than kơphê, pruai hơbâo dưm kmơ̆k, pruih ia djơ̆ rơ-ua anun yơh tơdơi 4 thun pla kơphê đang kơphê gơñu hơmâo pơhrui truh 5 tơ̆n. Pơkom pioh prăk amăng ƀiă amăng ƀiă, gơñu blơi dơ̆ng hmua đang arăng pioh pla kơsu, kơphê laih anun pla boh sầu riêng. Ră anai sang anŏ gơñu hơmâo 7 hektar phun kyâo boh troh sui thun, amăng anun 5 hektar đang kơsu hăng kơphê hlăk sĭ mơdrô pơhrui prăk lu. Rơkơi bơnai gơñu hơmâo man sang phrâo dơduông hiam klă.

Amai Rahlan Thuen brơi thâo, ră anai sang anŏ gơñu dŏ dong hnưh kơ sang bruă prăk 500 klăk prăk. Prăk anai čan pioh tuh pơ alin blơi pơjeh phun, kmơ̆k hơbâo pruai hăng dưm đing ia pruih tơbiă ia tơdjôh kơ đang boh sầu riêng kiah 2 thun.

“Thun 2020, sang anŏ hơmâo pơkom prăk blơi thim 2 hektar hmua đang kơphê. Yua kơ ƀuh kơphê phrâo blơi anun, phun kơphê tha laih, pĕ pơhrui ƀu lu ôh, boh ƀiă đôč, anun yơh ƀing gơmơi buč lui abih phun kơphê tha, tuh pơ alin pla glăi phrâo. Kiăng hơmâo prăk pơhrui glăi amăng đang phrâo anun, gơmơi pla boh sầu riêng plah wah. Tui anun, boh tŭ yua pơhrui glăi  amra hơmâo lu hloh pơkă hăng pla sa mơta pơjeh phun pla”.

Ơi Rahlah Huăn, plơi Kuk, să giăm guai dêh čar Ia O, tơring glông Ia Grai lĕ sa gru mă bruă hur har pơklaih mơ̆ng tơlơi ƀun rin, tơbiă mơ̆ng dua ƀĕ tơngan soh sel đôč, tơgŭ mă bruă. Ăt kah hăng lu mơnuih pơkŏn mơ̆n, ñu dŏ ƀơi kual giăm guai dêh čar, hlâo adih tơlơi hơdip sang anŏ bơn Rahlan Huăn kơnang ngă hmua hang tơjŭ pơdai sa bơyan, hyu đom bua lua pơnah hlô amăng glai laih anun hyu uă kyâo sĭ ĕp prăk. Truh bơyan adai hơjan lê̆ rah, prăp tơjŭ pla lĕ ư̆ rơpa, khom tơguan kơnuk kơna djru ƀơk brơi braih đôč yơh. Ơi Rahlan Huăn ră ruai glăi, ñu hăng lu mơnuih ƀôn sang amăng plơi Kuk ngă juăt hăng bruă plaphun boh čroh, kyâo pơtâo sui thun blung a lĕ, pla boh ñông, boh kuel ta juăt lăi. Yua tơring glông djru pơjeh či pla, pla ăt amuñ đôč, huăi gleh đơi wai lăng răk rem ƀudah dưm kmơ̆k ôh. Hang 3 hektar đang boh ñông gơñu, rim thun hơmâo pĕ pơhrui sĭ hơmâo 150 klăk prăk. Tơdơi anai, ñu pơblih pla kơsu, kơphê hăng boh sầu riêng anun tơlơi bơwih ƀong huă sang anŏ đĭ lu hloh dơ̆ng. Ơi Rahlan Huăn lăi pơtong, abih bang đang boh čroh kyâo pơtâo hăng sang anŏ rông 9 drơi rơmô lêng kơ kơnang kơ prăk čan mơ̆ng sang bruă kơnuk kơna soh gơñu mơ̆ng dưi hơmâo.

“Hlâo adih sang anŏ hơmâo čan prăk kơnuk kơna 200 klăk pioh blơi pơjeh phun kơphê, sầu riêng či pla. Tơdơi kơ hơdôm thun wai lăng răk rem, sang anŏ  hơmâo pĕ pơhrui hơđong. Mơ̆ng hơdôm pơjeh phun anai, pơhrui glăi hơmâo prăk pơdong sang dŏ. Kâo bơni kơ Ping gah, Kơnuk kơna hơmâo djru kơ mơnuih ƀôn sang gơmơi dưi pơđĭ kyar bơwih ƀong huă, hơđong tơlơi hơdip mơda”.

Ră anai, hơmâo rơbêh 4.270 boh sang anŏ ƀơi tơring glông Ia Grai, amăng anun hơmâo rơbêh 1.200 boh sang anŏ mơnuih djuai ƀiă čan prăk dong hnưh abih tih 1000 klai prăk mơ̆ng Sang bruă prăk Agribank, kiăng tuh pơ alin kơ bruă hmua, pla pơjing, lu kơ pla phun boh čroh sui thun, čem rông hlô mơnong. Yă Nguyễn Thị Lành, Kơ-iăng Khua git gai ping gah tơring glông, Khua Jơnum min pơ ala mơnuih ƀôn sang tơring glông Ia Grai lăi: Mơnuih ƀôn sang amăng tơring glông dưi pơklaih mơ̆ng ƀun rin lĕ yua hơmâo tơlơi djru mơ̆ng kơnuk kơna, amăng anun hơmâo tơlơi djru ƀuh rơđah hloh lĕ hơmâo čan prăk kơmlai ƀiă.

“Sang bruă prăk Agribank pơdong ƀơi tơring glông Ia Grai hơmâo djru mơnuih ƀôn sang čan prăk pơtrut pơđĭ kyar bơwih ƀong huă sĭ mơdrô amăng tơring glông, pơblih pơjeh djuai phun pla hlô mơnong rông; pơblih hơdră bơwih ƀong huă ngă hmua pla pơjing, anun pơtrut bơwih ƀong huă, pơđĭ kyar mơnuih mơnam ƀơi tơring glông. Biă mă ñu amăng bruă lui rơmŏn kŏn rin, man pơdong plơi pla phrâo”.

Hrŏm hăng bruă pok pơhai tong ten kơ mơnuih ƀôn sang čan prăk  hăng hơdôm boh thâo phrâo, ia rơgơi ăt dưi hơmâo pơtô ba brơi ngă tui, hrŏm hăng lu mơta bruă mă sĭ mơdrô, bơwih bơwang phrâo, Agribank sang bruă ƀơi kual Ngŏ Gia Lai đing nao biă mă ngă hrŏm djop khul grup mơnuih tơpuôl kah hăng : khul tơhan hơđăp, khul đah kơmơi, khul mơnuih ngă hmua akŏ pơjing grup čan prăk hơmâo 886 grup hăng 19.000 čô ding kơna. Anai lĕ mơnuih ngă hmua sang anŏ ƀun rin soh amăng kual ataih, tơnap tap, mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă. Gơñu dưi tŭ mă rơnoh prăk čan djru kơmlai kơ bruă ngă hmua. Yă Nguyễn Thị Phương Kơ-iăng khua sang bruă prăk Agribank pơdong pơ kual Ngŏ Gia Lai brơi thâo:

“Ră anai ƀing gơmơi đing nao biă mă pơtrut bruă brơi čan prăk tui rơnoh prăk pơkă hơnơ̆ng čih anăn gơgrong brơi ƀiă, hăng prăk čan dơ̆ 500 klăk prăk sa čô mơnuih čan ƀudah pô pơ ala brơi kơ sa grup. Ƀing gơmơi brơi tuai čan prăk sa črăn tui hăng rơnoh pơhlưh tui. Kơnang kơ bruă ngă anai, dưi djru djop brơi kơ anŏ kiăng čan mơ̆ng mơnuih ƀôn sang kiăng ječ kah hăng tla prăk tui plăng điện tử, tla prăk blơi gơnam hăng điện tử, tla prăk apah yua ia, apah yua apui lơtrik, apah prăk đih sang ia jrao. Ƀơi anŏ tla prăk blơi gơnam boh čroh đang hmua pioh sĭ mơdrô, pơkra ming sĭ mơdrô glăi, kiăng plai ƀiă mơnuih ƀôn sang hyu čan prăk pơ rơngiao mă kơmlai lu, laih anun djru pơtrut đuăi tơlơi soh sat brơi čan prăk ƀing mă kơmlai lu amăng tơring glông”.

Hrŏm hăng rơnoh prăk djru mơ̆ng kơnuk kơna, tơring čar Gia Lai pơtlep hrŏm lu hơdră tuh pơ alin mơ̆ng hơdră bruă, pok pơhai ngă tui klă djop jơlan hơdră brơi čan prăk gơgrong anăn, laih anun jak iâu mơnuih ƀôn sang pơčruh ngăn hăng hơduah ĕp lu rơnoh prăk pơčruh pơkŏn pioh brơi čan ngă tui tơhnal pơkă lui rơmŏn kŏn rin. Mrô sang anŏ ƀun rin amăng đơ đam tơring čar Gia Lai hơmâo pơhrŏ trun mơ̆ng 12,09% rơnuč thun 2021 trun dŏ 8,11%. Kơnong hăng kual mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă đôč, mrô sang anŏ ƀun rin pơkă dưm dưm rim thun hrŏ 3% jing sa boh tơhnal tŭ yua prong mơ̆ng Hơdră dêh čar pơtrun kơ bruă kiăng pơhrŏ ƀun rin hơđong.