Ơi Nguyễn Ngọc Phúc, dŏ ƀơi Quảng Phú, tơring glông Čư̆ Mgar, tơring čar Dak Lak, ba gơmơi nao čuă lăng đang boh sầu riêng gơñu prong 1,5 ha. Hơdôm phun boh sầu riêng thun tal 7 laih, đĭ hiam biă mă. Djop phun boh brung brăng, him lăng thun anai pĕ pơhrui 20 tơn. Ơi Phúc ră ruai; hlâo adih kual lŏn anai pla tiu, 6 thun wai lăng, răk rem, kiah pĕ dua klâo thun đôč, tiu kman ƀong hlong djai rơrŭ abih ƀhiao ha đang. Pran jua tuh pơ alin, prăk kăk rơngiă soh sel. Thun 2017, ơi Phúc čan prăk mơ̆ng sang bruă prăk ngă hmua Agribank 200 klăk prăk pioh tuh pơ alin pla boh sầu riêng. Yua hơmâo prăk anun sang anŏ hơmâo hĭ đang boh sầu riêng kah hăng ră anai, rim thun pĕ pơhrui sĭ hơmâo 1 klai prăk. Ơi Phúc lăi,  ră anai sang anŏ dŏ čan 1 klai 500 klăk prăk mơ̆ng sang bruă prăk Agribank. Rơnoh prăk anai tuh pơ alin man pơdong sang pioh dưm boh sầu riêng, ngă anih pioh tơguan či pơdă đĭ amăng rơdêh hlâo kơ ba hyu sĭ mơdrô; tuh pơ alin anih pioh lôk boh sầu riêng dưm amăng kơdŭng kơsu pơđăm rơ-ot, djru brơi kơ mơnuih ƀôn sang amăng să ba nao pơtum laih anun pơgiăng ba sĭ mơdrô pơ dêh čar tač rơngiao. Prăk čan hơmâo tuh pơ alin djơ̆ hrơi blan anun yơh ba glăi boh tŭ yua klă.

“Phun boh sầu riêng lĕ sa thun pĕ sa wơ̆t. Tơguan truh bơyan lĕ ta ƀu djop prăk pioh tuh pơ alin kơ bruă mă ôh. Yua hơmâo sang bruă prăk Agribank djru anun yơh mơnuih ngă hmua dưi hơmâo prăk tuh pơ alin ba glăi boh tŭ yua kah hăng ră anai”.

Ơi Nguyễn Hữu Thọ, Khua khul wai lăng sang bruă mơ̆ng kông ty mơnuih ƀôn sang ngă pô sa ding kơna kơphê Đrao tơring glông Čư̆ Mgar, Dak Lak gah kông ty kơphê Việt Nam brơi thâo: Kông ty hơmâo 489 hektar đang kơphê, lu kơ pla mơ̆ng thun 1980 rơnuk thun hlâo kơ anai, phun kơphê tha laih pĕ boh ƀu jor dơ̆ng tah. Thun 2014, kông ty rŭ pla glăi phrâo. Pla kơphê phrâo sit mơ̆n ƀu amuñ ôh, khom găn rơgao bruă mă pla pơjing phara hloh, pơsir hĭ lŏn khăng hơđăp, rơngiă 3,4 thun kah kơphê mơ̆ng hiam glăi. Dưi hơmâo sang bruă prăk Agribank brơi čan prăk djru kơmlai truh 38 klai, kơmlai ƀiă, thun blan čan truh 7 thun. Yua kơ anun, kông ty hơmâo ngă giong bruă rŭ pla glăi kơphê abih 330 hektar. Abih bang đơ đam kơphê pla phrâo boh lu, jor hloh kơ hlâo. Ơi Nguyễn Hữu Thọ lăi, kông ty lĕ anom bruă ngă tui, rŭ pla kơphê hơmâo boh tŭ yua hloh amăng tơring čar Dak Lak ăt kah hăng amăng kual Dap Kơdư.

“Kông ty hơmâo ngă giong laih bruă rŭ pla glăi kơphê phrâo tui hăng rơnoh mơ̆ng phun anom bruă kông ty jao. Tơdah ƀu hơmâo ôh prăk tuh pơ alin rŭ pla glăi, ƀudah ƀu hơmâo prăk duh jia pĕ pơhrui hăng tuh pơ alin kơ bruă rŭ pla glăi kơphê yua sang bruă prăk Agribank djru sit mơ̆n gơmơi ƀu djop prăk tuh pơ alin rŭ pla glăi abih amăng 500 hektar ôh, biă mă ñu rŭ pla glăi khom ngă giong 330 hektar. Tơdah ƀu hơmâo prăk čan mơ̆ng Agribank lĕ anom bruă gơmơi ƀu ngă giong rơnoh jao ôh”.

Kông ty kơphê Đrao hơmâo 500 čô mơnuih mă bruă ngă kông ñơn, amăng anun 62% mrô mơnuih ƀôn sang djuai ania Êđê. Ayong Y Neng, dŏ ƀơi să Čư̆ Dliê Mnông brơi thâo, rơngiao kơ đang kơphê mơ̆ng sang anŏ ñu, gơñu tŭ mă đang kơphê mơ̆ng kông ty jao wai lăng dơ̆ng lĕ 8 ar rŭ pla glăi phrâo yua kông ty Đrao jao. Thun 2023, prăk blan Y Neng kông ty apah kơ ñu 7 klăk 500 rơbâo prăk. Anun lĕ, aka yap ba ôh prăk 45 klăk, kông ty apah kơ ñu pĕ kơphê rơbêh rơnoh jao rim thun.

“Ngă kông ñơn tŭ mă wai lăng pla kơphê kông ty jao jing kông ty kơnuk kơna samơ̆ kâo dŏ hơmâo dơ̆ng mơ̆n đang kơphê sang anŏ ta pô mơ̆ng hơđăp. Kơnong kơphê jao ngă, sit pĕ pơhrui rơbêh hăng rơnoh mơ̆ng kông ty pơkă lĕ, arăng apah bơni prăk rơbêh kơ ta hơmâo hmăi mơ̆n. Djop pô wai lăng đang kơphê hiam soh, rơnoh kơphê jao lu, jai hrơi lu tui”.

Ơi Y Blưn Mlô, Kơ-iăng Khua jơnum min să Pơ̆ng Drăng, tơring glông Krông Ƀŭk brơi thâo: ră anai să hơmâo dưi ngă djop 19/19 tơhnal pơkă man pơdong plơi pla phrâo. Jing să kual ataih, kual lu mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă samơ̆ Pơ̆ng Drang ngă giong tơhnal pơkă plơi pla phrâo hăng tơlơi gir run rim čô mơnuih ƀôn sang gum hrŏm hăng glông bruă kơđi čar. Amăng anun prăk pơčruh hrŏm mơ̆ng sang bruă prăk ngă hmua hăng pơđĭ kyar plơi pla djru. Ơi Y Blưn Mlô lăi:

“Yua hơmâo jơlan hơdră mơ̆ng ping gah, kơnuk kơna, mơnuih ƀôn sang dưi čan prăk mơ̆ng sang bruă prăk ngă hmua hăng pơđĭ kyar plơi pla hăng kơmlai ƀiă, ƀu lu kah hăng sang bruă prăk pơkŏn ôh. Ră anai, mơnuih ƀôn sang thâo laih sang bruă prăk ngă hmua hăng pơđĭ kyar plơi pla djru brơi čan, gơmơi mơnuih ƀôn sang mơak biă mă, amuñ mơ̆n dưi čan huăi gleh glar đơi ôh. Mơ̆ng anun, mơnuih ƀôn sang gơmơi hơđong ƀiă tơlơi hơdip mơda, pơđĭ kyar ƀiă  ƀuh kah hăng ră anai yua hơmâo Agribank yơh djru”.

Ơi Phạm Xuân Cam, Kơ-iăng Khua anom bruă prăk Agribak ƀơi gah kơdư Dak Lak brơi thâo: yap truh blan 7 thun 2024, rơnoh prăk čan mơ̆ng Agribank ƀơi kual gah kơdư Dak Lak truh kơ 13 rơbâo klai prăk. Amăng anun, hơmâo giăm 9.500 klai prăk, dưm dưm hăng 73% rơnoh prăk pioh kơ bruă hmua, mơnuih ƀôn sang hăng plơi pla, hơmâo 160 rơbâo čô tuai. Khul grup mơnuih apăn bruă brơi čan prăk hơmâo nao ĕp lăng tong ten truh pơ plơi pla, anih ngă đang hmua mơtam djru brơi čan prăk hăng pơtô brơi hơdră ngă hră pơar čan prăk hmao kru pơsir kơ mông bơwih brơi bruă hmua.

“Sa tơlơi yôm phara hloh ră anai lĕ pơgăn hĭ tơlơi arăng brơi čan prăk kơmlai lu gah rơngiao, ngă tơnap kơ mơnuih ƀôn sang. Yua hơmâo prăk čan anai djru kơ tơlơi hơdip mơda mơnuih ƀôn sang kual ataih hơđong hloh. Mơnuih ƀôn sang, tơlơi thâo hluh aka ƀu bơkơnar anun sit truh bơyan pĕ boh troh, hơpuă yuă lĕ gơmơi brơi ƀing ngă bruă nao pơčrâo brơi mơnuih ƀôn sang čan prăk hăng tla prăk čan”.

Kơnong ƀơi tơring glông Čư̆ Mgar tơring čar Dak Lak, amăng 6 blan akŏ thun 2024 hơmâo laih 3.620 čô tuai, jing mơnuih ngă hmua čan 1.660 klai prăk tuh pơ alin kơ bruă hmua. Anai lĕ prăk čan tŭ yua biă mă kơ mơnuih ngă hmua tuh pơ alin kơ bruă mă pla kơphê, boh sầu riêng hăng djop mơta phun pla pơkŏn kiăng hmao bơyan. Ơi Nguyễn Công Văn, Kơ-iăng Khua jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring glông Čư̆ Mgar lăi:

“Agribank hơmâo lu kơčăo bruă djru kơ mơnuih ƀôn sang ngă hmua hăng sĭ mơdrô. Laih dơ̆ng kah pơpha tơlơi tơnap tap hăng mơnuih ngă hmua. Biă mă ñu hơdôm hơdră brơi čan mă kơmlai ƀiă. Agribank ăt hơmâo brơi nao ƀing mă bruă kiăng pơtô brơi mơnuih ngă hmua čan, thâo hơdră či čan prăk laih anun tuh pơ alin nao kơ bruă hơgĕt gêh găl pioh ngă hmua pla pơjing hăng sĭ mơdrô mơ̆ng gơñu. Khom lăi tơpă anai lĕ sa tơlơi djru kah hăng sa pran kơtang prong biă mă, pơtrut pơđĭ kyar bơwih ƀong huă mơnuih mơnam amăng tơring glông”.