Ơi Lý Quốc Bảo ƀơi thôn 16, să Ea Đar, tơring glông Ea Kar, tơring čar Dak Lak, phrâo pĕ pơhrui giong bôh cacao 2023-2024. Rim tal pĕ pơhrui hăng mrô prăk sĭ amăng sa bơyan, dưi hmâo ñu čih pioh kơđiăng amăng sa pok hră. Pơalin abih bang amăng 2 plăng hla pơ-ar, ơi Bảo brơi thâo, hăng giăm truh 1 ektar đang cacao, bơyan anai sang anô̆ pơhrui hmâo 5 tơn ha mơkrah asar akă krô, akô̆ bơyan sĭ hmâo 30 klăk prăk sa tơn. Tơdơi kơ anun mơtăm, nua đĭ na nao truh 35 klăk prăk. Truh rơnuč bơyan, nua đĭ truh 60 klăk prăk sa tơn. Pơplih jing asar krô, nua rơnuč bơyan truh 180 klăk prăk sa tơn. Pơplih klă mơ̆ng anih anom blơi sĭ cacao hăng bruă hmâo anih sĭ hơđong, ngă ơi Lý Quốc Bảo mơ-ak pran jua biă.

 “Phun cacao ñu ƀu kah hăng phun pla pơkon ôh, ñu bơnga hơdai bôh lu wot hăng tơsă lu tal, rim rơwang hrơi tơjuh hyu ĕp lăng sa wot pơpoh mă asar lĕ, kâo iâo anom mă bruă hrŏm nao pơgiăng, ƀơ̆ ƀiă lĕ kâo pơgiăng nao pơkă lăng giong mă prăk hlao lơm anun nua ñu đĭ mơ̆ng 35-40 rơbâo prăk sa kg neh wa mơ-ak biă, samơ̆ ñu đĭ truh kơ 55.000 hăng ră anai đĭ truh kơ 60.000 lĕ, neh wa mơ-ak biă mă yơh".

Tui hăng yă Nguyễn Hồng Thương, Khua Anom mă bruă hrŏm cacao Nhất Tâm, tơring glông Ea Kar, bruă cacao ƀơi Dak Lak glăk dŏng ƀơi anăp hơkrŭ glăi hăng prong kơtang. Tơlơi anun ƀu kơnong kơ hơdôm gru nam klă ƀơi anih sĭ blơi pơ̆ dêh čar tač rơngiao ôh mơ̆, ñu dô̆ kơnang kơ hơdôm bôh anom bơwih ƀong, anom mă bruă ƀơi tơring čar, hmâo đĭ sa yak ataih amăng pơplih phrâo, pơđĭ dlông bruă mă, anô̆ klă gưnam; ĕp bơnah gum hrŏm hăng pok prong anih ba hyu sĭ. Tơdah kah hăng hlâo adih, mrô cacao Dak Lak kơnong kơ 1,3 tơn asar krô sa ektar, ră anai lu đang pla hmâo rơbêh kơ 2 tơn sa ektar, lu anom bơwih ƀong hmâo pơkra mă ƀơ cacao hăng pơkra jing chocolate. Črăn asar gah rơngiao cacao hmâo 30% amăng mrô asar krô, hlâo adih abih bang kah hăng glom lui đôč, samơ̆ ră anai dưi pơkra jing ia đĭ tơpai ngă pơhưč mơnuih blơi yua, nua sĭ djơ̆ anô̆ ñu truh 200.000 prăk sa lit.

Anô̆ klă ñu, bruă pơlir hơbit lu mơta djru laih anom bơwih ƀong sĭ mơdrô, anom mă bruă hrŏm hmâo kơmlai lu, hmâo ngăn rơnoh pioh tuh pơplai hmâo akô̆ tlôn hloh bruă pla pơkra, djru tô nao rai mơnuih ngă đang hmua hăng anom bơwih ƀong – anom mă bruă hrŏm jing kơjăp phik, sit nik. Yă Nguyễn Hồng Thương brơi thâo:

 “Anom mă bruă hrŏm đing nao truh neh wa ƀơi abih bang mơta bruă mơ̆ng bruă mă blung a lĕ bơwih brơi đang pla pơsir arong hlăt pơčrăm, pơđĭ dlông mrô bôh pơhrui glăi. Rơnuč thun hmâo prăk apah bơni kơ hơdôm neh wa ngă klă. Abih bơyan pĕ pơhrui anom mă bruă hrŏm amra hyu pơ̆ rim sang, biă ñu hơdôm sang hmâo bôh cacao ƀiă pioh pơtô brơi hơdră bơwih brơi, brơi neh wa čan kơmok, čan hlâo ia jrao pioh bơwih brơi kơ đang pla hmao bơyan hăng hmâo lu bôh”.

Mơ̆ng sa phun pla sui thun lui ruh, ƀu hmâo hlơi đing nao, phun cacao Dak Lak glăk gơgrong dŏng đĭ lăp djơ̆ pran jua biă. Tui hăng ơi Trương Ngọc Quang, Khua Sang bruă bơwih ƀong mơnuih ƀôn sang cacao Nam Trường Sơn, tơring glông Krông Ana, tơring čar Dak Lak, anô̆ klă ñu dưi pơđĭ dlông, djru laih ca cao asar krô ƀơi Dak Lak dưi sĭ hăng nua lu hloh ƀiă biă mă ñu 30% bơhmu hăng nua sĭ pơ̆ dêh čar tač rơngiao. Tơring čar Dak Lak ăt hmâo laih hơdră pơtrun phrâo kơ pơđĭ kyar bôh cacao anai, anun amra ngă pơhưč dong lu anom bơwih ƀong hmâo tơhnal gal, pok tơbiă tơlơi čang rơmang gum hrŏm:

 “Dak Lak glăk čih pơkra hơdră pơtrun phrâo kơ cacao. Ƀing gơmơi čang rơmang hăng hơdră pơtrun phrâo anai, amra hmâo dong lu anom bơwih ƀong rai pơ̆ Dak Lak, pioh đing nao pơjing jơlan pơlir hơbit ăt kah hăng dưi ngă djơ̆ tui jar kơmar kiăng blơi asar cacao, ba glăi prăk pơhrui glăi hơđong kơjăp kơ mơnuih ƀôn sang hăng mơnuih pla cacao...”.

Dak Lak hmâo ha tal pla rơbêh kơ 2000 ektar đang cacao, ƀơi hơdôm kual lŏn ƀu djơ̆ hăng kơphê, ƀơi kah hăng abih bang hơdôm bôh tơring glông, plơi prong amăng tơring čar hăng jing anih rơđah mơ̆ng kual cacao gah Dơnung, tui tơlơi pơkă dưi pơsit brơi ƀơi tơlơi pơsit 2015/2012 mơ̆ng Ding jum đang hmua hăng pơđĭ kyar ƀôn lan dêh čar ta. Khă găn rơgao hơdôm thun trun nua sui, kơnong kơ dô̆ rơbêh kơ 1000 ektar amăng thun 2020, samơ̆ Dak Lak jing tơring čar ba jơlan hlâo wot lŏn pla, mrô bôh hăng nua ñu. Truh ră anai, hăng mrô bôh lu – klă hiam dưi pơjing rai rim tal tơnap tap hloh, hmâo pơtrut prong mơ̆ng anih anom sĭ mơdrô ƀơi rŏng lŏn tơnah, cacao Dak Lak jai hmâo tơhnal prong pioh hơkrŭ glăi hăng pok prong jơlan pơđĭ kyar./.