Sui mơ̆ng anai hơdôm thun rơgao, ƀu hơmâo hlơi pơmin nao ôh kơ kual lŏn tơba ia bring să Ea Riêng, tơring glông Mdrak, jing kual lŏn ngă hmua pla pơjing, ngă đang pơtơi pioh ba sĭ pơ dêh čar tač rơngiao. Samơ̆ thun 2020, lơ̆m kông ty Banana brothers Farm pok pơhai bruă pla pơtơi 150 ha pơjeh pơtơi mơ̆ng kual Nam Mỹ hăng hơdră pla pơtlep hơbơi, rơbung bluh mơ̆ng hơbơi phun pơtơi, pla giong boh hiam biă mă tui hơdră pla pơjing boh thâo ia rơgơi phrâo tŭ yua biă mă. Thun 2022, kông ty hơmâo sĭ mơdrô jơlan phun ba nao pơ dêh čar Hàn Quốc, Khač, Japan truh 6.500 tơn. Kiăng pơtơi pơjeh mơ̆ng kual Nam Mỹ djơ̆ tơhnal pơkă hiam, yă Lê Thị Mỹ Hạnh, Khua phun kông ty Banana Brothers Farm brơi thâo, mơ̆ng bruă ruah pơjeh ba pla, truh wai lăng, koh pơtơi kông ty ngă tui djơ̆ hơdră pơkă hiam sa dơnuai. Kông ty tuh pơ alin blơi măi mok phrâo pla pơjing, ming pơkra gơnam sĭ mơdrô mơ̆ng pơtơi.

“Mơ̆ng blung a mơtam gơmơi hơmâo akŏ pơjing bruă mă pla pơtơi tui hơdră phrâo ia rơgơi, kiăng pơtơi hiam hơdjă hloh truh kơ mơnuih blơi ƀong. Ră anai, gơnam pơtơi pơkra ming mơ̆ng kông ty hơmâo ba nao sĭ pơ dêh čar Khač hăng lu kông ty arăng bơni biă mă”.

Amăng bruă čem rông hlô mơnong, anom bruă ngă hmua tơring čar Dak Lak ăt pơtrut ngă tui lu hơdră pơblih ba yua ia rơgơi mrô hăng ba yua măi mă bruă hơjăn hăng boh thâo ia rơgơi pruih ia hơdjă, dưm hơbâo rơgoh ƀudah rơnăk mơnong ƀong čem rông hlô mơnong prong, lu. Hơdôm gơnam yua boh thâo ia rơgơi anai, djru kơ lu pô đang war čem rông huăi rơngiă lu pran jua apah mơnuih mă bruă ôh, samơ̆ pơđĭ tui rơnoh mă bruă pơkra ming hăng pơgang hơdjă anih hơdip jum dar. Yă Nguyễn Thị Lan, sa boh sang anŏ čem rông mơnŭ lu, ba yua boh thâo ia rơgơi ngă rơgoh kman sir krep pơdong ƀơi să Hòa Thuận, plơi prong Ƀuôn Ma Thuôt, tơring čar Dak Lak brơi thâo:

“Hơdôm gơnam yua dưm ia, mơnong ƀong čem mơnŭ ta khom ngă rơgoh laih anun kih rơmet đang war anih rông mơnŭ ăt rơgoh mơ̆n. Sit mơnŭ mut amăng đang war lĕ khom pruih jrao pơrơgoh gah rơngiao. Sa wơ̆t hrơi tơjuh pruih ia jraóa wơ̆t, pruih amăng tơrưng yôl gŏ amŏ  pioh čem mơnŭ lĕ 3 wơ̆t ngă rơgoh, gah rơngiao ăt pruih ia jrao, pưh thu na nao anih mơnŭ dŏ krom”.

Tui hăng ơi Vũ Đức Côn, Kơ-iăng Khua Gơnong bruă ngă hmua hăng pơđĭ kyar plơi pla tơring čar Dak Lak, bruă ngă hmua pla pơjing tui hơdră boh thâo ia rơgơi phrâo, sit nik khom ba yua rơnuk anai. Hăng tơring čar Dak Lak tơlơi anai jai kraih yôm hloh, yua kơ bruă ngă hmua djru 35% rơnoh GDP amăng tơring čar, truh 90% rơnoh prăk sĭ mơdrô pơ dêh čar tač rơngiao, pơsir bruă mă hăng djru pơhrui glăi 65% rơnoh prăk brơi mơnuih ƀôn sang.

Hơdôm thun giăm anai, Anom bruă ngă hmua tơring čar Dak Lak brơi ba yua boh thâo ia rơgơi amăng bruă ngă hmua, pla pơjing, čem rông....Djop sang bruă hơmâo boh thâo ia rơgơi tơlơi pơhing mơ̆ng ataih ĕp lăng, jŭ yap rơnoh mrô, laih anun git gai pơphun brơi mă bruă mơ̆ng ataih soh. Ơi Vũ Đức Côn brơi thâo:

“Ƀing gơmơi pơtô brơi mơnuih ngă hmua čih pioh bruă mă amăng rĭm hrơi hăng hơdră pơdưm pơkĕ boh rơgơi amăng măi telephôn djă hyu laih anun ĕp tơlơi pơhing phrâo, mơ̆ng anun sĭ mơdrô, blơi gơnam sĭ mơdrô kiăng thâo hnong hơdjă rơgoh hnun kah ba sĭ mơdrô tañ hloh, mơnuih blơi yua hơđong pran jua, blơi hăng rơnoh pơmă hloh”.

Kiăng kơ bruă ngă hmua pơđĭ kyar hơđong kjăp, pơ anăp anai, hrŏm hăng pơtrut ngă hmua ba yua boh thâo ia rơgơi 4.0, tơring čar Dak Lak ăt brơi pơblih pơjeh djuai phun pla, akŏ pơdong plơi pla phrâo lir hơbit hăng ngă hmua rơgơi, pơgang ayuh hyiăng anih dŏ jum dar, tuh pơ alin, sĭ mơdrô tơpă, jĕ giăm hiam mơak, pơblih tơlơi pôr pơhưč djơ̆ hơdră, đing nao bruă iâu pơthưr, hơduah ĕp anih sĭ mơdrô kiăng pơđĭ tui rơnoh, boh tŭ yua hiam gơnam pla pơjing ming pơkra, pơđĭ nua hăng djru rơnoh prăk pơhrui kơ mơnuih ngă hmua lu tui.