Kiăng hơmâo telephôn rơgơi đôč, mah ƀu nao pơ hmua ôh, ơi Lê Trung Thận, dŏ pơ ƀuôn Tăk Mnga, să Ea Ning, tơring čar Dak Lăk ăt thâo mơn wai lăng abih đing pruih ia, pruai kmơk kơ giăm 2 ha lŏn. Tui hăng ơi Thận, mơ̆ng hlâo truh ră anai, pruih ia jing bruă glêh hăng rơngiă mông biă mă, samơ̆ hăng măi gư̆ kơtit mơ̆ng ataih djŏp mơta bruă leng kơ dăp lui hơđăp. Yua hơmâo glông măi anai, ia pruih hrŏ ƀiw 30%, bơ mơnuih mă bruă aset hloh kơ ha mơkrah:“Ră anai măi mok rơgơi biă mă, anun jing ta lăng glăi, hrăm tui dong. Ră anai rim ha phun lĕ pruih ia năng ai 1 mông, tơdơi kơ anun gư̆ kơđŏt hĭ či pruih pơ phun pơkŏn dong. Tui anun hăng 2ha lĕ kiăng pruih 2 hrơi đôč giong yơh, ta gư̆ măi mơ̆ng ataih đôč, đing pruih mă hơjăn ñu, dŏ pơ sang đôč, ƀu kiăng nao pơ anih dưm măi pruih ôh”.

Ƀu kơnong pruih ia mă hơjăn, lu sang anŏ ngă hmua mă yua boh thâo mrô či pơƀuh rơđah gơnam tam. Ơi Nguyễn Công Điềm, dŏ pơ să Ea Knuếc, tơring čar Dak Lăk, jing ding kơna Anom ngă ƀong hrŏm ngă hmua hơdjă Krông Pač, pla sầu riêng tui hơnong pơkă VietGAP mơ̆ng lu thun hăng anai. Rơbêh 2 ha sầu riêng mơ̆ng sang anŏ ơi Điềm, rim phun leng kơ tĕp mrô QR či ĕp ƀuh djŏp bruă ngă hmua, mơ̆ng pla, pruai kmơk, čih glăi bruă mă rim hrơi truh kơ hrơi pĕ boh. Ơi Nguyễn Công Điềm brơi thâo, hăng tơlơi gum hrŏm, djru ba mơ̆ng gong gai hăng hơdôm anom apăn bruă, mơnuih ƀôn sang thâo prăp lui hlâo hloh lơ̆m mă yua boh thâo ia rơgơi phrâo hăng mă yua boh thâo mrô amăng bruă ngă hmua pla pơjing:“Ba mă yua boh thâo mrô lĕ neh met wa ăt glăk ngă rah hrăm rah. Tal sa lĕ ta khŏm kiăo tui tơlơi pơkă kơ hơdôm djuai ia jrao arăng kŏm amăng bruă ngă hmua, khŏm čih pioh glăi bruă ngă hmua rim hrơi, đah mơ̆ng hơmâo mrô djă pioh djŏp djel truh kơ bơyan pĕ pơhrui”.

Gum ngă tom neh met wa ƀơi Dak Lăk ăt hơmâo hơdôm sang mơdrô hăng măi mok kơdah mă hơjăn, tơlơi rơgơi ană mơnuih pơčeh rai hăng glông djă pioh mrô lŏn tơnah. Kah hăng ƀơi să Ea Knuếc, amăng jơlan hơdră “Yak hrŏm hăng neh met wa”, hơdôm anom bruă hơmâo ngă hơdôm hơbô̆ bruă kơ boh thâo mrô, mă yua djŏp măi mok rơgơi.

Hăng măi pơkă ia hiam amăng lŏn mơ̆ng Kông ti TNHH Boh thâo măi mok ngă hmua Enfarm, mah hăng telephôn rơgơi đôč samơ̆ dưi sem lăng ha wơ̆t 7 hơnong pơkă yom mơ̆ng lŏn, hơmâo: đạm, lân, kali, anŏ djrưh, pH, anŏ pơkĕ apui, hăng hyuh adai. Mrô tơdơi kơ pơkă hơmâo mơit hlao pơ glông wai lăng, mơ̆ng anun mơnuih apăn bruă pơtrut ngă hmua ba tơbiă mrô rơnoh pruai kmơk lăp djơ̆. Pô pơ ala mơ̆ng kông ti brơi thâo: măi pơčrang lŏn ƀơi đang hmua ngă plai ƀiă rơngiă mông tơguan mơ̆ng hơdôm hrơi jing hơdôm mơnit đôč:“Pơplih glăi rơnoh ia hiam amăng lŏn či rông phun pla: phun amăng mông anun lĕ kiăng mơnŏng hơget jing ta plih brơi lăp djơ̆; pơsit tuh pơ alin blơi kmơk pruai djơ̆ hăng phun pla kiăng. Ta pruai găp ƀrô, ƀu aset, ƀu lu lơi, hơđong kjăp hăng pơhlom truh bơyan pĕ boh hơmâo lu”.

Hơdôm măi gư̆ mơ̆ng ataih ăt glăk jing măi juăt mă yua laih djru kơ neh met wa amăng bruă wai lăng phun pla. Boh thâo 2NÔNG mơ̆ng Kông ti pơčruh ngăn pruai kmơk Ia jâo Cà Mau mă bruă kah hăng “pô djru bruă ngă hmua mrô”, pơmut AI či sem lăng hlăt kman, neh met wa phin rup hla ƀudah phun than kiăng boh thâo ia rơgơi sem lăng, tơdơi kơ anun pơtô brơi hơdră pơdjai hlăt kmna. Boh thâo anai dưi ƀuh 22 djuai hlăt kman ƀơi 4 djuai phun pla, anun lĕ kơphê, sầu riêng, pơdai, tiu, hăng 8 mơta anŏ kơƀah ia hiam rông phun tiu hăng kơphê. Anom bruă boh thâo ia rơgơi ngă hmua pla kyâo Dap Kơdư pơtŏng sit glăi anŏ tong ten mơ̆ng AI pơčrang lăng dưi mă yua rơbêh 96%. Khua pơ ala Kông ti pơčruh ngăn Kmơk pruai Ia jâo Cà Mau lăi:

“Măi ngă pô djru bruă ngă hmua anai ta mă yua đôč. Neh met wa dưi mă măi smartphone či pơmut hăng čih anăn mă yua. Ƀơi boh thâo anai ñu hơmâo AI pơčrang hlăt kman hăng boh thâo ngă hmua. Amăng anun, boh thâo ia rơgơi hơmâo pơtum pơƀut yua ƀing kơhnâo ngă hmua amăng kông ti, anom kơsem min, pơƀut hăng hơdôm sang bruă, sang hră hăng hră pơ-ar mơ̆ng Anom pơsur ngă hmua, pơƀut ba pơmut amăng glông boh thâo kiăng neh wa amuñ thâo hluh”.

Lơ̆m tơlơi pơhing hơmâo lăi pơthâo tañ, hơdră ngă bruă hơmâo ngă djơ̆ tơhnal, neh met wa hơmâo djru djơ̆ hăng tơlơi kiăng, bruă mă yua boh thâo mrô amăng bruă ngă hmua amra djru neh met wa ngă bruă rơgơi hloh, plai ƀiă rơngiă gơnam hăng pok prong anih sĭ mơdrô klă hloh.

Pơblih yua mrô hlăk ngă tui ƀơƀrư̆, mut tơma amăng tơlơi hơdip mơda ngă hmua pla pơjing ƀơi Dak Lak. Khă tui anun, pioh pơblih yua mrô kiăng dưi tŭ mă boh tơhnal sit nik hơđong kơjăp lĕ, tơlơi gơgrong ba mơ̆ng khul ngă bruă pơsur ngă hmua yom biă mă. Kiăng thâo hluh rơđah kơ tơlơi gơgrong ba mơ̆ng bruă pơsur ngă hmua lơ̆m pơblih yua mrô gah bruă ngă hmua, ơi Đinh Văn Đang, Khua anom bruă pơsur ngă hmua tơring čar Dak Lak pơthâo tơlơi pơhing rơđah hloh.

-Ơ ơi, thun blan laih rơgao, anom bruă pơsur ngă hmua tơring čar Dak Lak hơmâo đing nao hăng ngă hrŏm hiư̆m pă hăng bruă pơblih yua mrô amăng bruă ngă hmua pla pơjing ?

-Ơi Đinh Văn Đang: Anom bruă pơsur ngă hmua tơring čar Dak Lak thun blan rơgao đing nao biă mă kơ bruă pơblih yua mrô pioh ngă hmua pla pơjing. Ƀing gơmơi amra ngă hrŏm hăng djop sang bruă, anom bruă, kông ty gah bruă pơblih phrâo ba yua boh thâo ia rơgơi phrâo amăng bruă ngă hmua, biă mă ñu pơčrâo bruă, pơtô ƀơi anăp mơta djru ană plơi pla kiăng tŭ mă boh thâo ia rơgơi phrâo, ba yua ia rơgơi ană mơnuih pơjing rai, ia rơgơi AI amăng bruă ngă hmua. Bơmhutu kah hăng ba yua bia rơgơi ENFARM pioh pơtong glăi anŏ djrưh amăng lŏn hăng anŏ jing kơ phun pla, mơ̆ng anun lăi pơthâo rơđah rơđong tum teč hloh pioh brơi kơ mơnuih ƀôn sang dăp hơdră, bruă či ngă phrâo djơ̆ găl amăng đang hmua gơñu pô. Hơbô̆ bruă ngă hmua pla kơphê thâo rơgơi lĕ dưi bong glăi hăng anŏ pơblih ayuh hyiăng lŏn tơnah, hơbô̆ bruă ngă hmua pơhrŏ hĭ anŏ ngă dơluh đĭ ayuh sat mơ̆ng sang mơnil, hơdôm hơbô̆ bruă ngă hmua pla boh durian tui hăng hơdră dưm hơbâo pruai djah djâo, mơnong brŭ huăi dưm kmơ̆k jrao laih anun hơmâo boh tŭ yua blung a. Mơ̆ng anun kiăng pơtô lăi tơlơi thâo hluh kơ mơnuih kơ mơnuih ƀôn sang amăng đơ đam tơring čar ngă tui.

-Tơdơi kơ pok pơhai hơbô̆ bruă tŭ yua hloh, anom bruă hơmâo lu hơdră hơgĕt pioh kơ pơtô hrăm, pơlar tui laih anun djru kơ mơnuih ƀôn sang dưi ngă tui boh thâo ia rơgơi anun amuñ hloh, ơ ơi ?

-Ơi Đinh Văn Đang: Tơdơi kơ hơbô̆ bruă  anun hơmâo akŏ pơjing laih anom bruă pơsur ngă hmua hơmâo prăp lui dăp hơdră pioh pơphun anih hrăm, pơtô brơi mơnuih ƀôn sang, hyu sem lăng, hrăm tui, pơlar hơbô̆ bruă. Thun blan laih rơgao, hơmâo pơphun lu anih pơtô hrăm, kah hăng pôr pơthâo djru ba mơnuih ƀôn sang tŭ mă boh thâo ia rơgơi phrâo amăng bruă ba yua ia rơgơi mrô, pơblih yua mrô amăng bruă ngă hmua pioh pơtrut tui boh tŭ yua amăng bruă ngă hmua hơbô̆ phrâo dưi ngă tui tŭ yua.

 -Thun blan pơ anăp, anom bruă pơsur ngă hmua tơring čar Dak Lak amra pơtum nao amăng hơdôm bruă mă phun kiăng pơtrut pơblih yua ia rơgơi mrô amăng bruă ngă hmua hăng djru mơnuih ƀôn sang pơđĭ tui boh tơhnal ngă hmua hiư̆m lĕ, ơ ơi ?

-Ơi Đinh Văn Đang: Thun blan pơ anăp lĕ anom bruă pơsur ngă hmua tơring čar Dak Lak ăt ngă tui bruă mă phun, amăng anun: Sa lĕ akŏ pơjing hơbô̆ bruă pơdah thâo, jao glăi ia rơgơi tơlơi kơhnâo phrâo pioh ba yua ngă tui. Dua dơ̆ng lĕ amra pơphun anih pơtô pơhrăm brơi ană plơi pla ƀuh, kiăng pơlar tui bruă ngă. Klâo lĕ djru ba mơnuih ngă hmua pơđĭ tui tơlơi thâo hluh, lir hơbit hăng hơdôn kông ty, ƀing mơnuih rơgơi kơhnâo, ƀing ngă bruă sĭ mơdrô akŏ pơjing anih pla pơjing kiăng hơmâo gơnam sĭ mơdrô lu. Anom pơsur bruă ngă hmua pô gơgrong phun jing anih pơtruh brơi pă bơnah: Kơnuk kơna, mơnuih ngă hmua, ƀing rơgơi kơhnâo hăng ƀing ngă bruă mơdrô ăt kah hăng lu anom bruă pơkŏn kiăng akŏ pơjing anih pla pơjing hơđong, pioh pơjing rai gơnam sĭ mơdrô.

Ăt lăi pơthâo, anăp či ngă kơ tơring čar ăt kah hăng brơi anom bruă kơphê kiăng hơmâo hơdră djru ba mơnuih ngă hmua amăng bruă hyu pơtô lăi, pơđĭ tui tơlơi thâo hluh, mơ̆ng anun djru ba mơnuih ngă hmua dưi bưp ƀing ngă bruă  sĭ mơdrô, mơnuih rơgơi kơhnâo ăt kah hăng lu anom bruă pơkŏn pioh akŏ pơjing anih anom ngă hmua pla pơjing rai gơnam sĭ mơdrô hơđong. Kiăng mơnuih ƀôn sang thâo hluh tong ten kơ bruă pla pơjing hăng wai lăng hơdôm pơjeh phun pla  phun amăng tơring čar.

-Hnun hă, bơni kơ ih hŏ!