Dong mơng hrơi hmâo jơlan hơdră Rim să sa gơnam tam (OCOP), lu mơnuih ngă đang hmua ƀơi tơring glông Ia Grai, tơring čar Gia Lai, khin hơtai pơkra gơnam tam, pơjing anăn păn gơnam tam hăng ba gơnam mơng tơring glông tơbiă gah rơngiao tui hơdôm jơlan sĭ mơdrô hăng măi mok, ba glăi bôh tơhnal bơwih ƀong kơ sang anô̆ hăng plơi pla.

Bruă pla hăng pơkra kơ phê tui jơlan hơdră OCOP, amai Nguyễn Thị Thảo – ƀơi tơring kual Ia Kha, tơring glông Ia Grai, tơring čar Gia Lai hmâo 6 mơta tơlơi kơ phê dưi tŭ yap 3 hăng 4 asar bôh pơtŭ gưl tơring čar. Tui hăng ñu, kiăng gơnam OCOP hmâo anih dŏng kơjăp phik ƀơi anih sĭ mơdrô, bôh than pơsit dŏng amăng anô̆ klă hăng bruă lăi pơhưč sĭ gơnam tam. Mă yua kơ phê mơng 200 ektar đang kơ phê tui tơhnal pơkă 4C ƀơi tơring kual Ia Kha, ñu pơkra ƀơƀiă, pơđăm ñu đĭ mơxăm laih anun čơhmu hăng dlông pra dlông pioh gơnam ngă rai djă pioh hơnong mơng gơnam anun. Hrŏm hăng anun, sang anô̆ ñu lăi pơthâo sĭ gơnam amăng plăng internet, plăng face book. Ră anai, hơdôm kơ phê djă anăn Thảo Hiên hmâo sĭ laih brơi rơbêh kơ 10 bôh tơring čar, ƀôn prong amăng đơ đam dêh čar:

 “Gơnam pơkra mă ƀiă sĭ ñu ƀu pơmă đơi ôh, anun hmâo tơlơi djơ̆ bơyan rơngiă nua. Yak blung a kiăng hmâo gơnam klă lĕ ƀing ta khom hmâo kual pla klă, gơnam mơng kâo mă gơnam djơ̆ hăng tơhnal pơkă 4C lĕ kâo ƀuh ñu djơ̆ hăng mơng plơi pla ƀu djơ̆ mơng sĭ mơdrô ôh. Bơhmu hăng gơnam mơ̆ akă djơ̆ hăng OCOP lĕ gơnam djơ̆ tui OCOP hmâo nua hloh, ñu pơjing pran đăo gơnang prong”.

Ăt hăng hơdră ngă đing nao anô̆ klă ñu, ayong Nguyễn Văn Thiêm, ƀơi să guai dêh čar Ia Chía, tơring glông Ia Grai, hmâo pơjing truh kih gơnam mă mơng bôh ñông hna hăng hra djơ̆ hăng tŭ yap 4 asar bôh pơtŭ OCOP gưl tơring čar. Rơgao kơ lu thun djă pioh tơlơi găn rơgao, ñu hmâo pơkra laih lu gơnam mơng bôh ñông hơdjă, bôh ñông djă pioh hơnong kơđuh amăng lăm hăng bôh ñông asăt pơkra ia tơsâu, dưi hmâo arăng blơi yua ƀơi djop hơdôm bôh tơring čar, ƀôn prong amăng kual Dơnung, pơ̆ Kơdư dêh čar hor biă:

 “Ră anai pơ ala kơ sĭ bôh ñông lĕ ta ăt amra pơkra mơn, đĭ tui nua ñu lu biă mơ̆, biă ñu mơnuih mă bruă ƀơi plơi pla, kâo ăt djru mơn lu adơi ayong hmâo dong bruă mă. Kâo ăt pơtrut kơtang mơn rơnoh bruă, gum hrŏm sa dua bruă jơnum ngui sang čơ hăng hơdôm glông sĭ mơdrô tui măi mok kah hăng Zalo, Face book, Tik Tok, anun lĕ hơdôm anăn pioh sĭ gơnam ba glăi bôh tŭ yua biă”.

Dong mơ̆ng thun 2017 truh kơ ră anai, tơring čar Gia Lai hmâo laih 311 mơta gơnam tam djơ̆ hăng OCOP dăp mơng 3-4 asar bôh pơtŭ gưl tơring čar. Amăng anun, kơnong kơ tơring glông Ia Grai hmâo 14 mơta gơnam dưi tŭ yap 4 asar bôh pơtŭ gưl tơring čar, biă ñu lĕ gơnam mă mơng đang hmua kah hăng asar bôh ñông, mắc ca, kơ phê... Ơi Đỗ Văn Đông – Kơ-iăng Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring glông Ia Grai, tơring čar Gia Lai brơi thâo, mơng jơlan hơdră OCOP, mơnuih ngă đang hmua hmâo pơplih laih tơlơi pơmin mơng bruă pla gơnam hơdai nao tơlơi pơmin pơkra, sĭ mơdrô, pơdŏng klă bruă pơlir hơbit gơnam tam. Ră anai, tơring glông glăi gum hrom dong mơnuih ngă đang hmua lăi pơhưč, pơđĭ tui anô̆ klă gơnam kiăng gơnam ƀơi plơi pla pô pơhlôm anih dŏng kơjăp ƀơi anih sĭ mơdrô:

 “Ră anai, hơdôm gơnam anai hmâo pơhlôm laih hơdôm tơhnal pơkă tui tơlơi kiăng mơng tơring čar hăng rim thun rơgao kơ pel ĕp glăi pơsit lĕ hơdôm gơnam anai leng kơ dưi djă pioh hăng leng kơ dưi tŭ yap glăi. Mơta pơkon, tơring glông ăt črâo ba mơn lĕ, khom pơđĭ tui anô̆ klă gơnam OCOP. Kiăo tui anun, gah anăn păn rup rap pơhlôm djơ̆ rơnoh pơkă, gah hơduah ĕp anih anom pla pơkra dưi pơđĭ tui laih sa yak djơ̆ hăng tơlơi kiăng blơi yua mơng mơnuih amăng hăng gah rơngiao kơ tơring čar”.

Ơi Lưu Trung Nghĩa – Khua Gơnong bruă đang hmua hăng pơđĭ kyar ƀôn lan tơring čar Gia Lai brơi thâo: Rơwang mơng thun 2021-2025, tơring čar đing nao pơđĭ kyar hơdôm khul bơwih ƀong gum hrom OCOP, djru pơdŏng hơdôm anih anom lăi pơthâo hăng sĭ gơnam kiăng djru pơđĭ tui nua sĭ gơnam, kơmlai kơ hơdôm anom pla pơkra, khul bơwih ƀong sĭ mơdrô. Tơring čar ba tơbiă tơhnal pơkă truh thun 2025 hmâo dong 250 mơta gơnam OCOP djơ̆ hăng 3-4 asar bôh pơtŭ hăng hmâo ƀiă biă mă ñu 2 gơnam hmâo 5 asar bôh pơtŭ. Hrŏm hăng anun lĕ djru, lăi pơthâo bruă marketing online, pơsit jơlan gah mă yua hơdră 4.0; pơphun hơdôm grŭp pơtrut sĭ mơdrô gơnam gưl tơring čar ƀudah anom bơwih ƀong ba anăn OCOP ƀuh rơđah hloh nao lăi pơthâo ƀơi anih anom sĭ mơdrô amăng dêh čar hăng pơ̆ dêh čar tač rơngiao. Hrŏm hăng anun, pơjing hăng mă yua hmao tlôn hơdôm hơdră bruă djru ngă tui Jơlan hơdră OCOP.

Pô mă tơlơi pơhing hơmâo mông bơră ruai hăng ơi Đỗ Văn Đông - Kơ-iăng khua jơnum min mơnuih ƀon sang tơring glông Ia Grai kơ bruă gum djru, črâo ba mơng tơring glông amăng rơwang phrâo pơ anăp kiăng hrưn đĭ rơnoh yôm mơng gơnam tui OCOP.

          - Blung hlâo, bơni kơ ơi Đỗ Văn Đông hơmâo pioh mông rai bơră ruai hăng ƀing gơmơi hrơi anai. Rơkâo ih brơi thâo, amăng hrơi blan laih rơgao, tơring glông Ia Grai hơmâo ngă tui jơlan hơdră rĭm boh să sa gơnam hiưm pă ñu ?

- Ơi Đỗ Văn Đông: Jơlan hơdră rĭm boh să sa gơnam OCOP lĕ sa amăng hơdôm jơlan hơdră pơđĭ kyar bơwih ƀong ƀon lan, pơlir hăng jơlan hơdră tui hơnong pơkă dêh čar amăng man pơdong plơi pla phrâo. Tơring glông Ia H’Drai ăt pơsit tong tơlơi dưi, tơlơi gal lĕ tơring glông ngă hmua, hơmâo lu gơnam đang hmua yôm ba glăi tơlơi dưi pơđĭ kyar. Tui anun, hluai tui tơlơi git gai mơng Jơnum min mơnuih ƀon sang tơring čar, gơnong bruă ngă hmua hăng pơđĭ kyar ƀon lan, rĭm thun Jơnum min mơnuih ƀon sang tơring glông lêng kơ pơjing akŏ bruă kiăng pơđĭ kyar hơdôm gơnam tui OCOP lăp djơ̆ hăng tơlơi gal sit nik amăng ƀon lan. Ha bơnah lĕ pơjing akŏ bruă pơphun pơtô pơblang brơi hơdôm boh ƀon lan lăi pơthâo akŏ bruă kah hăng boh tơhnal kiăng pơjing gơnam tui OCOP tơl khul ngă hmua, hơdôm boh sang anŏ, anom bơwih ƀong hrŏm amăng bruă ngă hmua thâo hluh jơlan gah kah hăng tơlơi dưi amăng pơđĭ kyar gơnam tui OCOP amăng tơring glông. Tui anun, hơdôm boh ƀon lan, hơdôm boh sang anŏ, anom bơwih ƀong hrŏm gah ngă hmua ăt thâo hluh rơđah kơ bruă pơjing hơdôm gơnam tui OCOP kiăng hrưn đĭ rơnoh yôm mơng gơnam đang hmua kah hăng ba gơnam sĭ mơdrô amăng tơring čar hăng gah rơngiao. Rĭm thun, tơring glông hjơmâo pơjing akŏ bruă kiăng pơjing gơnam tui OCOP. Amăng anun, ruah hơdôm gơnam hiam hơdjă amra pơjing gơnam OCOP, črâo ba, pơtrut pơsur neh met wa mut hrŏm. Tơdơi anun, truh blan 11 tơring glông amra pơphun jơnum kiăng khul boh thâo sem lăng gơnam tui OCOP. Tơdơi anun lĕ tŭ yap gơnam OCOP tui tơlơi dưi mơng tơring glông, mơ-it nao tơring čar kiăng tŏ tui sem lăng hăng tŭ yap.

- Amăng bruă djru ba, gum hrŏm hăng hơdôm anih anom, mơnuih ƀon sang, tơring glông bưp tơlơi tơnap tap hơget hăng hơmâo pơsir hĭ hơdôm bruă anai hiưm pă ñu ?

- Ơi Đỗ Văn Đông: Tơlơi ngă tơnap tap lu hloh lĕ mơnuih ngă hmua đĭ rai mơng sang anŏ ngă đang hmua tui hơđăp, laih dong aka ƀu mă yua boh thâo phrâo, măi mok phrâo, sĭ mơdrô gơnam tam hăng pơjing OCOP. Tui anun, Jơnum min mơnuih ƀon sang tơring glông hơmâo git gai anom bruă ngă hmua gum hrŏm hăng hơdôm anom bruă bơwih ƀong črâo ba hơdôm boh sang anŏ hơmâo gơnam prap pơjing tui gơnam OCOP hăng anom bơwih ƀong hrŏm, khul mơnuih ngă hmua pel ĕp hơdôm hơdră bruă kiăng hơmâo gơnam tui OCOP mơng ƀing gơñu hăng črâo ba ƀing gơñu hrăm tui sa, dua hơbô̆ bruă pơkŏn dong kiăng pơjing gơnam OCOP amăng ƀon lan. Rĭm thun, Jơnum min mơnuih ƀon sang tơring glông ăt lăi pơthâo hluai tui hơdôm tal pơphun jơnum sang čơ amăng tơring čar hăng gah rơngiao kiăng hơdôm anih anom dưi lăng tui hơdôm gơnam pơkŏn hơmâo tŭ yap tui OCOP laih anun hrăm hăng ngă tui.

-Tơdơi kơ 4 thun pok pơhai jơlan hơdră rĭm boh să sa gơnam, boh than ba glăi hăng mơnuih ƀon sang tơring glông Ia Grai hiưm pă ñu ?

- Ơi Đỗ Văn Đông: Amăng hrơi blan laih rơgao, Jơnum min mơnuih ƀon sang tơring glông ăt hơmâo lu gơnam tui OCOP. Sit biă ñu lĕ 14 gơnam đang hmua amăng anun hơmâo 4 gơnam đang hmua tui OCOP 4 asar pơtŭ hăng 10 gơnam 3 asar pơtŭ. Ră anai, hơdôm gơnam anai pơhlôm djơ̆ hăng hơnong pơkă amăng tơring čar hăng hơdôm thun laih rơgao bruă pel ĕp glăi hơdôm gơnam anai lêng tŏ tui na nao hăng lêng hơmâo tŭ yap glăi. Laih dong, tơring glông ăt git gai kiăng hrưn đĭ hiam hơdjă gơnam tui OCOP. Tui anun, kơ anăn apăn tĕp ƀơi adung lêng pơhlôm djơ̆ hơnong pơkă. Dua dong lĕ gơnam hiam djă. Tlâo dong pơdah tong ten anih pla hăng pơkra pơjing hơmâo hơkrŭ đĭ kiăng djơ̆ hăng tơlơi rơkâo mơng mơnuih yua gơnam amăng tơring čar hăng gah rơngiao. Lu hloh lĕ gơnam đang hmua amăng tơring glông hơmâo braih, boh ñông, kơphê, macca hăng pơ anăp anai lĕ tŏ tui pok prong dong sa, dua gơnam tui jơlan gah yôm phara, tui jơlan pơđĭ kyar mơng neh met wa amăng tơring glông.

- Pơjing gơnam tui OCOP tơnap laih, ba gơnam sĭ mơdrô ăt ƀu amuñ lơi. Yua anun pơ anăp anai, tơring glông amra ngă hiưm pă kiăng gum hrŏm hăng hơdôm anih anom, mơnuih ƀon sang, ơ ơi ?

- Ơi Đỗ Văn Đông: Pơ anăp anai, tơring glông amra akŏ pơjing sa grup gum djru kiăng pơjing, pơđĭ kyar gơnam OCOP hơmâo anom bruă ngă hmua, anom bruă bơwih ƀong truh pơ man pơdong anih anom hăng sa, dua anom bruă pơkŏn dong. Tơdơi anun, grup anai djru brơi khul mơnuih ngă hmua, anom bơwih ƀong hrŏm, hơdôm boh sang anŏ kơ gơnam đang hmua, ngă hiưm pă dưi tŭ mă hơdôm tơlơi gal kiăng pơjing gơnam tui OCOP hăng hơdôm jơlan hơdră ngă tui kiăng tŭ yap gơnam tui OCOP brơi gêh gal hloh. Tơring glông Ia Grai ăt pơtô pơblang, lăi pơthâo 14 gơnam OCOP kiăng ƀu djơ̆ kơnong mơnuih ƀon sang thâo hlâo đôč ôh, ăt kiăng hơmâo gơnam pơhmutu kar hăng gơnam ƀơk; ƀudah hơdôm gơnam lăi pơthâo brơi hơdôm anih pơkŏn dong. Tơring glông hơmâo pơtô pơblang, pơsur hăng pơphun anih pơdă prưng hơdôm gơnam OCOP kiăng abih bang mơnuih thâo gơnam hiam hơdjă amăng tơring glông. Dua dong lĕ ăt khin hơtai lăi pơthâo, pơlir hơbit hơdôm anih anom sĭ mơdrô gah rơngiao tơring čar kiăng hơmâo dong anih sĭ mơdrô, lăi pơthâo gơnam OCOP mơng tơring glông tơl gơyut gơyâo tơring čar pơkŏn đơ đam dêh čar.

Hai, bơni kơ ih hŏ!