Amăng hơdôm hrơi ngui čơkă thun phrâo Giáp Thìn mơtăm, ayong A Linh, dŏ amăng plơi Put Tá, să Măng Ri, tơring glông Tu Mơ Rông ăt juăt nao lăng đang pla sâm Ngọc Linh kơ sang anŏ gah yŭ glai kyâo. Bơyan anai phun sâm Ngọc Linh glăk amăng hrơi blan pit bơyan puih, dŏ kơnong akha kơđăp amăng hla kyâo phŏ. Samơ̆ tui ayong A Linh, mah phun akha kyâo glăk dŏ pit samơ̆ mơnuih khŏm mơdưh kiăng kơ wai lăng hŭi prŏ, kuih hrŏm lu hlô mơnong pơkŏn mut nao akĕ ƀong akha sâm Ngọc Linh. Hăng đang pla phun akha kyâo giăm 5.000 phun anet prong phara, A Linh lĕ sa amăng ƀing mơnuih pơdrong asah yua kơ pla phun sâm Ngọc Linh amăng tơring glông Tu Mơ Rông. Bơră ruai glăi bruă pla sâm Ngọc Linh pơklaih mơng ƀun rin, ayong A Linh brơi thâo:

“Kâo čan 100 klăk prăk kiăng kơ blơi anah pơjeh phun akha kyâo. Yua abih prăk anai tuh pơ alin pla akha kyâo, dưi pơđĭ kyar, ba glăi tŭ yua ngă tơlơi hơdip ăt jai hrơi đĭ đăi tui mơn”.

Hăng mơnuih djuai ania Sêđăng ƀơi tơring glông Tu Mơ Rông, mah dŏ hơdip amăng kual ayuh hyiăng lŏn mơnai lăp djơ̆ hăng bruă pla sâm Ngọc Linh samơ̆ ăt ƀu amuñ kiăng kơ pla phun akha kyâo hơmâo nua anai. Tơlơi glêh tơnap hloh hăng neh met wa lĕ nua pơjeh sâm Ngọc Linh pơmă, giăm 100 rơbâo prăk rĭm asar pơjeh hăng 300 rơbâo prăk anah pơjeh 1 thun. Kiăng djru brơi neh met wa dưi pla sâm Ngọc Linh, gong gai, khul grup tơring glông Tu Mơ Rông pơtrut kơtang bruă pơtô pơblang, pơtrut pơsur pơplih tơlơi pơmĭn, nao čan prăk mơng sang bruă prăk kiăng kơ dưi blơi pơjeh sâm Ngọc Linh. Ayong A Sơn, sa amăng hơdôm boh sang anŏ ƀun rin khin hơtai čan prăk mơng sang bruă prăk djru mơnuih mơnam 100 klăk prăk kiăng kơ blơi pơjeh sâm Ngọc Linh, ră anai ñu hơmâo giăm 3.000 đang pla phun akha kyâo, A Sơn brơi thâo:

“Pơjeh phun akha kyâo pơmă. Blung hlâo kâo ăt pơmĭn mơn, hŭi čan prăk blơi pơjeh mơ̆ pla ƀu đĭ, ăt bơngŏt mơn samơ̆ dua rơkơi bơnai gơmơi khŏm nao čan yơh, Dong mơng thun tal 4, tal 5 jing mơboh, dưm dưm mơng 20-30 asar. Lơm anun dưi hơmâo pơhrui mơng asar hăng anah pơjeh phun akha kyâo”.

Yua kơ thâo pơmĭn khin ngă, mơnuih djuai ania Sêđăng lăi hrŏm, sit biă ñu lĕ hơdôm boh sang anŏ ƀun rin ƀơi tơring glông Tu Mơ Rông, tơring čar Kon Tum hnun mơn khin hơtai amăng bruă čan prăk pơđĭ kyar phun akha kyâo lăi hrŏm hăng phun sâm Ngọc Linh hnun mơn kiăng đĭ đăi gŏ amŏ sang anŏ. Hăng nua sĭ tui ră anai giăm 100 klăk prăk sa kĭ sâm Ngọc Linh mơtah hơmâo akha, hla, lu sang anŏ djuai ania Sêđăng dưi pơklaih mơng ƀun rin hăng hrưn đĭ pơdrong asah. Ơi Trương Quang Tri, Khua sang bruă prăk pơdong ƀơi tơring glông Tu Mơ Rông. Sang bruă prăk djru mơnuih mơnam tơring čar Kon Tum pơsit tong boh tŭ yua mơng prăk kak djru hơdôm boh sang anŏ ƀun rin pla phun akha kyâo:

“Truh ră anai abih tih prăk brơi čan pla phun akha kyâo lăi hrŏm hăng sâm Ngọc Linh hnun mơn giăm 100 klai prăk hăng rơbêh 1.000 čô mơnuih čan prăk. Mơng pel ĕp, krăo lăng brơi ƀuh rơnoh prăk čan dưi mă yua klă. Phun sâm Ngọc Linh ăt pơđĭ kyar ngă gêh gal brơi neh met wa pơđĭ kyar bơwih ƀong huă hrưn đĭ pơklaih mơng ƀun rin hơđong kjăp”.

Ƀu djơ̆ kơnong pla sâm Ngọc Linh, lu sang anŏ djuai ania Sêđăng ƀơi tơring glông Tu Mơ rông ră anai ăt ngă tui jơlan gah “yua gơnam ƀiă thun rông sui thun”, “Pơgôp mơng anet truh prong”. Neh met wa pơlăi nao rai anăm sĭ hăt he phun akha kyâo mơ̆ djă pioh gơnam pơhrui rĭm thun mơng bruă pơhrui sĭ asar. Laih dong pla dong phun sâm dây, sơn tra, ngũ vị tử hăng sa, dua djuai phun akha kyâo pơkŏn kiăng hơmâo dong prăk pơhrui,hơmâo dong prăk tuh pơ alin pla sâm Ngọc Linh. Tê̆t tui phiăn juăt Giáp Thìn thun anai hơmâo dong 562 boh sang anŏ, lu hloh lĕ djuai ania Sêđăng ƀơi tơring glông Tu Mơ rông pơklaih mơng ƀun rin, mơ-ak bơyan bơnga, čơkă thun phrâo trơi pơđao, yâo mơ-ak. Ơi Võ Trung Mạnh, Khua jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring glông Tu Mơ Rông brơi thâo, yua dưi ngă mơdưh tơlơi gal amăng pơđĭ kyar phun akha kyâo, mơnuih djuai ania Sêđăng ră anai khin hơtai hrưn đĭ pơklaih mơng ƀun rin hăng pơdrong asah mơng kual lŏn mơnai glai rưng plơi pla:

“Mơnuih ƀôn sang ƀu dŏ tơnguăn hơdôm rơnoh prăk djru mơng Kơnuk kơnuk kơna kiăng pơđĭ kyar bơwih ƀong huă dong tah. Pơhmutu lĕ bruă mơnuih ƀôn sang nao čan prăk ƀơi hơdôm anih phara, mơng rơnoh prăk pơhrui mơng sang anŏ kiăng tuh pơ alin pơđĭ kyar pla sâm Ngọc Linh. Anai lĕ tơlơi pơplih mơng pran thâo pơmĭn khin ngă mơng mơnuih djuai ania ƀiă.

Đăo gơnang nao jơlan hơmâo ruah, truh abih thun 2023 tơring glông Tu Mơ Rông, tơring čar Kon Tum dưi pơđĭ kyar rơbêh 2.300 ektar sâm Ngọc Linh hrŏm hăng rơbêh 1.300 ektar phun akha kyâo pơkŏn. Hăng jơlan gah, anun lĕ čan prăk tuh pơ alin pla sâm Ngọc Linh, mut hrŏm hăng hơdôm anom bơwih ƀong hrŏm, pơlir hơbit hăng anom bơwih ƀong sĭ mơdrô….jai hrơi hơmâo dong mơnuih djuai ania Sêđăng pla phun akha kyâo yôm anai. Anai ăt lĕ bruă mă tong ten mơng gong gai, mơnuih ƀôn sang tơring glông Tu Mơ Rông amăng bruă pơgôp ngă pơgiong hơnong pơkă truh thun 2030 Kon Tum jing kual pla phun akha kyâo phun amăng dêh čar hăng anih phun pơkra pơjing phun akha kyâo đơ đam dêh čar./.