Ayong Lê Văn Thận jing sa amăng lu sang anŏ ƀơi să Măng Cành, tơring glông Kon Plong pơtruh nao rai ngă kơphê Arabica hăng Anom ngă ƀong hrŏm kơphê hơdjă Măng Đen. Ayong Lê Văn Thận brơi thâo, amăng bruă ngă hrŏm anai, mơnuih amăng anom bruă hơmâo djru anah, prăk, boh thâo pla kơphê, anun jing mơboh biă:

“Lơ̆m pơtruh hăng Anom ngă ƀong hrŏm lĕ ƀing apăn bruă mut nao pơ đang pơtô brơi mơtăm. Truh ră anai sang anŏ kâo thâo hluh bruă wai lăng rông kơphê Arabica. Anom ngă ƀong hrŏm djru mơ̆ng djuai phun pla truh kơ kmơk djah djâo hơbâo pruai. Hơmâo hlăt kman lĕ gơñu nao tơl đang pơtô brơi. Aka ƀu pơtruh hăng anom ngă ƀong hrŏm lĕ aka ƀu hơmâo hơdră ngă kơphê lĕ kơnong kơ hơmâo năng ai 4 tơn pơ tlôn, samơ̆ lơ̆m pơtruh nao rai ngă kơphê lơ̆m 1 ha hơmâo mơ̆ng 6 truh kơ 7 tơn ƀơ̆i”.

Ăt yua gum pơtruh nao rai tui hăng ayong Thận mơn, amai Y Huy lăng yôm biă bruă ngă kơphê kual lŏn rơ-ơ̆ yua dah pơhlôm ba sĭ abih gơnam hăng nua sĭ hai pơmă hloh mơn pơhmu hăng nua ƀơi anih blơi sĭ. Amai Y Huy brơi thâo, tơdah dưi djă bong tui anai, sang anŏ amra pok prong hloh lŏn ngă kơphê pơtruh nao rai:

“Hlâo adih sang anŏ kâo aka ƀu pơtruh hăng Anom ngă ƀong hrŏm jing nua hơmâo 9.000prăk đôč/kg. thun anai sang anŏ hơmâo pơtruh hăng Anom ngă ƀong hrŏm jing nua pơmă hloh, hơmâo 15.600 prăk. Sang anŏ gơmơi ăt pơmin či pok prong thim 2 ha dong”.

Tui hăng Nai tha prin Nguyễn Văn Vũ, Kơ-iăng khua anom ngă ƀong hrŏm kơphê hơdjă Măng Đen, anom bruă hơmâo kĭ pơkôl hăng 87 boh sang anŏ hơmâo đơ đam lŏn ngă kơphê rơ-ơ̆ năng ai 100ha ƀơi să Hiếu, Măng Cành hăng Đăk Tăng či akŏ pơjing anăn hmư̆ hing Cfé de Măng Đen:

“Ngă bruă hăng neh met wa lĕ ta khŏm gir, pơčrâo brơi kah mơ̆ng tŭ yua. rơngiao kơ anun gơmơi čang rơmang gong gai hrŏm hăng ƀing gơmơi ngă bruă khut khăt hloh dong yua dah 1ha kơphê Arabica tơdah ngă djơ̆ hơdră pla hữu cơ Oganic lĕ nua pơmă hloh 3 truh 4 wơ̆t pơhmu hăng ngă hmua tui hơđăp”.

Amăng 3.500 ha đang kơphê tŭ kual lŏn rơ-ơ̆ Arabica mơ̆ng tơring čar Kon Tum, kơnong ƀơi tơring glông Tu Mơ Rông ră anai hơmâo 1.700 ha. Ơi Dương Thái Khoa, Khua anom bruă hmua hăng pơđĭ kyar ƀôn lan tơring glông pơsit, sit nik brơi ƀuh, kơphê anai djơ̆ hăng lŏn tơnah ayuh hyiăng ƀơi lu să amăng tơring glông. Bruă pok prong kơphê kual lŏn rơ-ơ̆ ăt amuñ mơn. Hăng prăk pơhrui lu hloh kơ phun hơbơi plum, phun pơdai, kơphê kual lŏn rơ-ơ̆ glăk djru kơ lu neh met wa djuai ania Sêdang hơmâo prăk lu, djru lŏm lui rin rơpa.

“Yŭ kơ tơlơi git gai mơ̆ng Ping gah tơring glông, tơlơi gum djru mơ̆ng hơdôm anom bruă, khul grup mơ̆ng tơring glông truh pơ să laih anun hơmâo abih bang mơnuih ƀôn sang tŭ ư pla djuai kơphê tŭ kơ lŏn rơ-ơ̆ jing ba glăi tŭ yua laih, prăk pơhrui lu mơn djru ană plơi lŏm lui ƀun rin. Phun kơphê anai ăt jing djuai phun gêl gal, dưi pla mơ̆ng tơring g lông. Tơring glông ăt pơƀut pla phun kơphê anai ƀơi tơring glông mơn”.

Mah ƀuh laih tơlơi tŭ yua blung a samơ̆ bruă pla kơphê lŏn rơ-ơ̆ mơ̆ng Kon Tum ăt hơmâo lu tơlơi kiăng pơplih glăi mơn. Prong hloh lĕ bruă lu đang kơphê anet, ƀu hơmâo tuh pơ alin wai lăng, mơboh ƀiă. Amăng mrô 2.800 ha ƀơi tơring čar glăk hơmâo pĕ pơhrui, mrô kơphê kơnong hơmâo 13,4 tạ pơjeh đôč/ha. Lu sang anŏ ăt pĕ boh mơtah anun jing kơphê aka ƀu pơhlôm klă...

Kiăng ngă kơphê lŏn rơ-ơ̆ mơboh hiam, hơmâo nua, phrâo anai Khul khua apăn bruă ping gah tơring čar Kon Tum hơmâo pơtrun Tơlơi klah čun mrô 1228 kơ bruă pơkra glăi hăng pơđĭ kyar kơphê lŏn rơ-ơ̆ ƀơi tơring čar. Amăng anun pơsit bruă pơđĭ kyar phun kơphê tui jơlan hơđong kơjăp, kiăo tui rơnuk phrâo, pơtruh nao rai hơmâo nua pơmă, pơlir hăng anăn “Kơphê lŏn rơ-ơ̆ Kon Tum”, djru pơđĭ tui prăk pơhrui kơ hơdôm boh sang anŏ, khul grup ngă kơphê, pơkra hăng ba sĭ gơnam djru pơđĭ kyar bơwih ƀong - mơnuih mơnam mơ̆ng tơring čar. Tơlơi gơñăm nao mơ̆ tơring čar Kon Tum kiăng ngă lĕ truh thun 2025 pok prong pla djuai kơphê anai truh kơ 5.000ha; truh pơ thun 2030, gir hơmâo 7.000ha, amăng anun hơmâo năng ai 2.000ha pơtruh nao rai pơkra gơnam tui hơbô̆ bruă ngă hrŏm.

Kah hăng ƀing gơmơi hơmâo lăi laih hơdră pla kơphê amăng kual lŏn adai rơ-ot tơring čar Kon Tum hơmâo ba glăi boh tơhnal tŭ yua blung a boh nik ñu kơ tơlơi bơwih ƀong huă. Khă tui anun, bruă pơphun ngă hlơi kiăng hlơi ngă, hlơi hor hlơi pla raih daih aka ƀu dưi pơhlôm kơ anŏ tŭ yua hiam lôm asar ôh ƀơi tơring čar Kon Tum kiăng pơsir tañ hnun kah ba kơphê kual lŏn adai rơ-ot dưi tŭ yua hơđong. Tơlơi bơ ră ruai hăng ơi Phạm Thanh Bình, Khua anom bruă ngă hmua hăng pơđĭ kyar plơi pla tơring glông Kon Plong, anih pla kơphê kual lŏn adai rơ-ot tơring čar Kon Tum amra thâo rơđah kơ bruă anai.

-Blung hlâo bơni kơ ih hơmâo pioh mông bơ ră ruai anai! Hăng tơring glông Kon Plong, tơring čar Kon Tum kơphê arăng pla ƀơi kual lŏn adai rơ-ot hiư̆m ñu, amăng bruă djru pơtrut tơlơi bơwih ƀong huă kơ mơnuih ƀôn sang, boh nik ñu mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă ?

- Phạm Thanh Bình: Kơphê pla amăng kual lŏn adai rơ-ot tơring glông Kon Plong dưi lăi gêh găl đôč djơ̆ hăng ayuh hyiăng lŏn glai adai rơhuông, ƀuh kơphê pla boh lu hăng asar lôm tŭ yua mơ̆n.

-Kiăng pok prong đơ đam pla hăng pơđĭ tui boh tŭ yua hiam asar lôm hloh lĕ hơdôm thun rơgao, tơring glông Kon Plong hơmâo hơdră hơgĕt ?

-Phạm Thanh Bình: Sa lĕ, đing nao tuh pơ alin pok anih pla pơtum sa anih ngă hmua đang prong, djơ̆ găl hăng rim kual anet, gêh găl hăng lŏn mơnai glai glai klô ƀơi plơi pla. Dua lĕ  ruah mă pơjeh phrâo djơ̆ găl hăng ayuh hyiăng, lŏn mơnai glai klô či pla laih anun ngă tui hơdră pla pơjing tui tơlơi thâo mơ̆ng mơnuih ngă hmua. Klâo lĕ, đing nao kơ boh tŭ yua, kơphê lôm asar laih anun djă anăn kơphê mơ̆ng Măng Đen anih pla.

-Hơdră ngă hrŏm plah wah mơnuih ngă hmua hăng anom ngă ƀong hrŏm, sang bruă sĭ mơdrô hlăk ba glăi boh tơhnal hiư̆m pă djru kơ mơnuih pla kơphê kual lŏn adai rơ-ot anai?

-Phạm Thanh Bình: Amăng tơring glông hlăk pok pơhai ngă tui hơdôm hơbô̆ bruă pla pơjing lir hơbit, pơđĭ rơnoh sĭ mơdrô plah wah sang bruă sĭ mơdrô, sang bruă ngă ƀong hrŏm, grup bơwih ƀong hrŏm hăng mơnuih ƀôn sang ngă hmua pla pơjing, lir hơbit pơkra ming hơdôm pă ba sĭ mơdrô abih, blơi abih gơnam mơnuih ƀôn sang sĭ glăi. Ră anai, hlăk pok pơhai tal sa lĕ djru hơdră tơhnal dêh čar pơtrun ngă hrŏm pla pơjing, pơkra gơnam tui hơdră 98. Dua lĕ ngă hrŏm tui hluai rŏng kiăng mơ̆ng mơnuih ƀôn sang ngă hrŏm hăng anom bruă sĭ mơdrô, anom bruă ngă ƀong hrom hăng Grup ngă ƀong hrŏm kah hăng pơlir hơbit ƀuăn blơi glăi abih gơnam mơnuih ƀôn sang hơmâo, djru amăng bruă pla pơjing.

Ƀơi anăp kơ hơdră pla pơjing, wai lăng ngă djơ̆ tơlơi pơtrun, mơnuih ƀôn sang ngă  hmua dŏ kơƀah, kơnang kơ bruă ngă hrŏm hăng sang bruă sĭ mơdrô lĕ arăng djru brơi hơdră pla pơjing, pơčrâo bruă tơl sang anŏ mơnuih ƀôn sang, tơl hmua đang kiăng ngă hrŏm mơnuih ƀôn sang đah mơ̆ng ba glăi boh tŭ yua lu hloh amăng bruă pla phun kơphê ƀơi anăp kơ anŏ bơbeč djơ̆ prong mơ̆ng kơphê pơkŏn jai hrơi lu hăng jor đơi.

-Kơnang kơ hơbô̆ bruă ngă hrŏm, blơi ba gơnam mơnuih ƀôn sang sĭ mơdrô, kơphê pla amăng kual lŏn adai rơ-ot, hrŏm hăng boh tŭ yua bơwih ƀong huă kơ mơnuih ƀôn sang ngă hmua dŏ hơmâo boh tŭ yua prong pơpă dơ̆ng kơ tơring glông ?

-Phạm Thanh Bình: Hlâo adih bruă pla kơphê mơ̆ng mơnuih ƀôn sang hlơi kiăng pla đôč, raih daih. Hơdră wai lăng răk rem truh pĕ boh aka ƀu djơ̆ anŏ pơkă ôh anun yơh ƀing sĭ mơdrô hyu blơi ăt raih daih ƀu hơmâo pơkă nua sa hnong hơđong ôh, ră anai pơtum brơi ngă hrŏm plah wah sang bruă sĭ mơdrô hơmâo kĭ pơkôl, blơi abih gơnam mơnuih ƀôn sang sĭ glăi, kiăng pơhlôm hơđong boh tŭ yua ăt kah hăng asar kơphê lôm mơ̆ng kual lŏn adai rơ-ot.

Hơdôm bruă ngă hrŏm anun amăng tơring glông brơi ƀuh hơmâo lu tơlơi găl phrâo dua lĕ ƀuh boh tŭ yua klă hiam biă mơ̆n, hơmâo boh tŭ yua bơwih ƀong huă kơ mơnuih ƀôn sang. Rơđah biă ñu ƀing sĭ mơdrô djru hơdră pla pơjing, djru pơjeh hăng hơbâo pruai sa črăn laih anun biă mă ñu krăo lăng mơ̆ng bruă pla, wai lăng truh pĕ boh kiăng djơ̆ hnong pơkă hnun kah blơi abih boh kơphê mơnuih ƀôn sang sĭ mơdrô glăi anun yơh mơnuih ƀôn sang hơđong mơ̆n amăng bruă pla pơjing. Rơnoh mơnuih ƀôn sang sĭ tơdah ƀing sĭ mơdrô nao blơi tơl sang kơnong mơ̆ng 6000 truh 8000 prăk sa kg kơphê mơtah asăt samơ̆ tơdah kĭ pơkôl hăng sang bruă sĭ mơdrô hơmâo gong gai kơnuk kơna tơring glông ngă gong jơlan lĕ rơnoh mơnuih ƀôn sang sĭ mơ̆ng 16.000 truh 20.000 prăk sa kg kơphê phrâo pĕ dŏ asăt.

-Tơring glông Kon Plong hơmâo anăp ngă bruă hơgĕt, pơsir kiăng djă pioh hăng pơđĭ tui boh tŭ yua mơ̆ng hơdră gum hrŏm, pơđĭ kyar bruă pla kơphê ƀơi lŏn adai rơ-ot plah wah mơnuih ƀôn sang hăng anom bruă sĭ mơdrô ?

-Phạm Thanh Bình: Hăng kơphê lĕ tơring glông hlăk đing nao sa amăng hơdôm bruă mă phun yôm mơ̆n amăng bruă ngă hmua pla pơjing. Ƀing gơmơi hlăk pơtum nao kơ bruă pla kơphê pơprong, him lăng truh thun 2025 amra pơđĭ kyar năng ai 2000 ha laih anun đing nao bruă ngă hrŏm pơlir hơbit pơgang rơnoh sĭ mơdrô hăng lir hơbit amăng kual phun pla kơphê lơ̆m tơring glông.

-Hnun hă, bơni kơ ih hŏ hơmâo pioh mông bơ ră ruai anai!