Tơdơi kơ 50 thun dong mơng hrơi pơklaih rơngai, kual mơnuih djuai ania ƀiă amăng tơring čar Gia Lai hơmâo lu tơlơi pơplih phrâo, pơdah tong ten mơng hơdôm tơlơi yak nao kơtang amăng bơwih ƀong huă, gru grua, pơtô pơjuăt hăng tơlơi hơdip mơnuih mơnam. Tơring čar Gia Lai,  kual lŏn rơ-ơ̆ mơ-ak ƀơi Dap kơdư, anih dŏ hơdip kơ lu djuai ania, hơmâo Jarai, Bahnar.

Yua hơmâo tơlơi đing nao mơng Ping gah hăng Kơnuk kơna hrŏm hăng tơlơi gir run ƀu pơdơi mơng gong gai ƀon lan, kual mơnuih djuai ania ƀiă ƀơi tơring čar Gia Lai hơmâo yak nao pơplih kơtang. Hơdôm jơlan hơdră tui hơnong pơkă dêh čar kơ pơhrŏ trun ƀun rin, pơđĭ kyar bơwih ƀong huă-mơnuih mơnam kual mơnuih djuai ania ƀiă hơmâo pok pơhai tŭ yua. Lu hơbô̆ bruă bơwih ƀong ngă đang hmua hơđong kjăp, anun lĕ pla kơphê, tiu, kơsu, pơlir hăng rông hlô mơnong, djru brơi mơnuih djuai ania ƀiă pơhrui lu ƀiă dong, hơđong tơlơi hơdip mơda. Tha plơi Rah Lan Hao, Khua plơi Greo Pết, să Dun, tơring glông Chư Sê brơi thâo:

“Ƀơi Pleiku-Gia Lai hlâo kơ hrơi pơklaih rơngai dŏ lu tơnap tap. Truh lơ 17/3 Pleiku pơklaih rơngai, neh met wa ƀơi anai ăt dŏ bưp lu tơnap tap. Mơnuih djuai ania Jarai, Bahnar kơƀah djop mơta. Mơng hrơi hơmâo ling tơhan črâo ba, hơmâo kơnuk kơna đing nao, tơlơi hơdip kơ neh met wa pơplih lu biă mă, hơmâo asơi huă añăm ƀong, sang dŏ sir kjăp, hơmâo rơdêh, măi yuă pơdai, ƀing čơđai dưi nao sang hră, lu mơnuih ngă ƀing apăn bruă amăng tơring glông, tơring čar. Ră anai tơlơi hơdip kơ neh met wa hơđong yơh”.

Ră anai Lâm Đồng hơmâo pok prong giăm 70.000ha lŏn ngă hmua mă yua boh thâo phrâo, jing hơmâo 21,2% đơ đam lŏn ngă hmua pla pơjing, đĭ rơbêh 2.700ha pơhmu hăng thun 2023. Hrŏm hăng anun, tơring čar ăt pơplih 14.000ha đang hmua pla phun kyâo tha, ƀu lăp, ƀu mơboh hơdai pla phun yôm ƀiă dong kah hăng pơtơi laba, sâu riêng, ƀơr, mắc ca, boh kruăi hrĕ...Yua hnun, hơmâo akŏ pơjing kual pơƀut pla boh troh, phun pla sui thun ƀơi djŏp plơi pla, kual ataih asuek, kual mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă.

Truh ră anai, tơring čar hơmâo akŏ pơdong 255 anih pơtruh pơkra gơnam, hăng 32.000 boh sang anŏ gum ngă. Yua pơplih djuai phun pla, mă yua boh thâo kĭ thuâ̆t hăng pơtrut đĭ kyar ngă hmua mă yua boh thâo ia rơgơi phrâo, prăk pơhrui bruă ngă hmua mơ̆ng Lâm Đồng hơmâo 268 klăk prăk rim ha sa thun.

Ơi K’Bát, Khua plơi Băng Dung, să Dạ K’Nàng, tơring glông Dam Rông, tơring čar Lâm Đồng brơi thâo:

“Hlâo adih, neh met wa pơ anai tơnap biă mă. Mơ̆ng hrơi hơmâo Ping gah, Kơnuk kơna lăng ba, djru ba kiăng đĭ kyar phun pla, kah hăng kơphê, boh ƀơr, mắc ca, boh kruăi hrĕ..Jơlan hơmâo pok prong djru nao rai sĭ mơdrô, ba hyu gơnam tam mơak ƀiă. Biă ñu, neh met wa ăt thâo hrăm tui hơbô̆ bruă bơwih ƀong mơ̆ng hơdôm boh tơring pơkŏn, mă yua boh thâo phrâo amăng bruă ngă hmua ba glăi boh tŭ yua. rơngiao kơ anun neh met thâo pla boh troh añăm hla rok anun hơmâo prăk lu hloh. Pran jua mơ̆ng neh met wa jing mơak biă mă lơ̆m tơlơi bơwih ƀong hơdip mơda jai hrơi đĭ tui, plơi pla jai hrơi pơplih phrâo”.

Ƀuh tơlơi pơplih jai hrơi đĭ tui mơ̆ng plơi pla ñu, anih hlâo adih lĕ kual ngă hơkrŭ Đông Mang, tha plơi, tơhan hơđăp Kơ Dơng Ha Dương, plơi Tu Poh, să Dạ Chais, tơring glông Lạc Dương, tơring čar Lâm Đồng hok kơdok brơi thâo:

“Hlâo adih ană plơi hơdip ƀu hơđong ôh, đuăi hyu pơ anai pơ adih...Mông hơane lĕ ƀu hơmâo tui anun dong tah, Kơnuk kơna ñu djru ba ană plơi hơđong tơlơi hơdip, hơdip ha anih, pla lu djuai phun kah hăng kơphê, boh hồng, mắc ca, boh kruăi hrĕ...Jơlan nao rai, hơmâo apui tŭi rơđah, hơmâo sang ia jrao, sang hră hiam, bruă man pơdong plơi pla phrâo kơtang mơn đah mơ̆ng lŏm hĭ rin rơpa. Ră anai, rơnuk hlăk ai hla tui, ngă tui tơlơi pơtrun mơ̆ng Ping gah, tơlơi phiăn mơ̆ng Kơnuk kơna”.

Mơng akŏ thun truh ră anai tơring čar Kon Tum hơmâo pok pơhai ngă tui 3 akŏ bruă yua boh thâo phrâo amăng jơlan hơdră ƀon lan kual čư̆ siăng yua gơnong glông wai lăng. Tlâo akŏ bruă: hơmâo mă yua boh thâo amăng pơjing hơbô̆ bruă pla hăng pơkra phun kyâo jraoanun lĕ phun sa nhân tím, ngũ vị tử, đẳng sâm Việt Nam tui hơnong pơkă GACP-WHO ƀơi tơring glông Tu Mơ Rông: mă yua boh thâo phrâo amăng pơjing hơbô̆ bruă pla sa, dua pơjeh phun če phrâo pơlir hăng bruă pơkra če mơtah, če Olong pơhlôm tui hơnong pơkă sĭ mơdrô amăng lŏn ia hăng tac rơngiao ƀơi tởỉng glông Kon Plông; mă yua boh thâo phrâo amăng pơjing hơbô̆ bruă rông un sĭ ngă añăm ƀong ƀơi Kon Tum.

Hrŏm hăng hơdôm akŏ bruă yua boh thâo phrâo hơmâo pok pơhai čang rơmang tŏ tui pok rai tơlơi dưi, tơlơi pơplih phrâo amăng pla pơjing, rông hlô ƀơi kual mơnuih djuai ania ƀiă, tơring čar Kon Tum ăt glăk ngă tui hơbô̆ bruă djru brơi anah phun pla, kai pơkra lŏn hmua, črâo brơi boh thâo phrâo….Kiăng neh met wa pơđĭ kyar bơwih ƀong huă. Ayong U Quân, Khua khul hlăk ai plơi Kon Zôn, să Ngọc Réo, tơring glông Đăk Hà, brơi thâo hơdôm jơlan hơdră, akŏ bruă ba glăi tŭ yua tong ten amăng bơwih ƀong huă hăng tơlơi hơdip kơ mơnuih ƀôn sang:

“Hlăk ai amăng plơi pla ră anai thâo yua măi mok phrâo amăng ngă đang hmua yua anun bruă ngă hmua jai tañ tui, tơlơi hơdip jai pơplih phrâo. Yua mơng pơplih yua boh thâo phrâo, gơnam pơhrui rah ră anai mơng 3-4 wŏt pơhmu hăng ngă đang hmua hăng tơkai tơngan tui hlâo adih. Kâo ăt juăt hyu pơtô pơblang, pơtrut pơsur ƀing hlăk ai amăng plơi pla kiăng ƀing gơñu thâo yua măi mok amăng ngă đang hmua, pla pơjing pơhrui glăi lu ƀiă dong, tơlơi hơdip neh met wa jai hrơi pơplih tong ten”./.