Dŏ dong ƀơi đang tiu pla kơplah amăng đang kơphê prong rơbêh 1ha mơtah hiam, mơboh lu, ayong Hoàng Văn Thuỷ, plơi Bằng Sơn, să Ea Pô, tơring glông Čư̆ Jut, tơring čar Dak Nông hok mơ-ak lơ̆m lăi nao bruă sang anŏ ñu mut hrŏm amăng anom ngă ƀong pơkra tiu hơdjă. 5 thun rơgao, ñu hơmâo pơtŏp lu bruă ngă hmua laih anun đang tiu mơ̆ng sang anŏ ñu ră anai glăk ngă tui hơdră Viet GAP. Pơkra gơnam tui hơbô̆ bruă phrâo, sang anŏ ñu ăt hơmâo anom ngă ƀong hrŏm, anom ngă ƀong hrŏm djru kmơk, jrao arah, gơnam yua pơkŏn dong. Yua hnun, hơdôm thun rơgao, đang tiu mơ̆ng sang anŏ ñu lêng djơ̆ hăng hơnong pơkă gơnam rơnuk rơnua. Hrŏm hăng anŏ hơđong kơjăp mơ̆ng đang kyâo, tơlơi bơwih ƀong ăt đĭ hloh mơn, lơ̆m rim tơn hơmâo mơ̆ng 1,5 -3 klăk prăk pơhmu hăng nua juăt sĭ:

“Boh tŭ yua ñu lĕ huăi hơmâo hlăt kman đơi, kman, arong aroač, klan mot aset tui mơn, thâo phun tiu amuñ hơmâo hlăt kman ƀong hăng hơdră thâo krăn, wai lăng phun tiu, giong anun wai lăng hlăt kman jing ta kơđiăng lui, thâo ngă hmua, mơ̆ng anun tiu mơboh hloh mơn”.

Ăt ƀuh boh tŭ yua pơkra gơnam tui hơdră ngă hrŏm, neh met wa ngă pơdai ƀơi să Dak D’rông, tơring glông Čư̆ Jut, tơring čar Dak Nông hơmâo akŏ pơdong anom ngă ƀong hrŏm Nông Phú. Ơi Đỗ Hàn Phú, Khua anom ngă ƀong hrŏm brơi thâo, bruă mut amăng anom ngă ƀong hrŏm djru neh met wa pơplih tơlơi pơmin ngă hmua hăng mă yua djuai pơdai hiam hloh, hơdră ngă hmua klă hloh mơn. Yua hnun, pơdai mơboh jor, sĭ pơmă hloh mơn, laih anun neh met wa huăi bơngơ̆t sĭ rơgeh, ƀing hyu mơdrô pơjuă. Abih bang pơdai hiam, hơdjă ƀu djŏp hăng tơlơi rơkâo blơi mơ̆ng anom bơwih ƀong. Pơkra gơnam djơ̆ hơdră jing tơlơi pơplih phrâo kơ bruă ngă hmua ƀơi să pơ kual ataih, asuek anai laih anun anăp nao anom ngă hrŏm amra pok prong bruă pơkra gơnam, sĭ mơdrô lu djuai gơnam mơ̆ng hmua, ƀu kơnong kơ phun pơdai ôh:

“Blung a neh met wa ƀuh gơnam ƀing gơñu pơkra hơmâo sĭ nua pơmă hloh, ƀu hŭi ƀing hyu mơdrô pơjuă blơi nua aset ôh. Ta dưi lăi, neh met wa hơmâo tơlơi pơmin, pơplih phrâo pơđĭ tui bruă ngă hmua pơkra gơnam”.

Ơi Đỗ Duy Nam, Kơ-iăng khua anom ngă hmua hăng pơđĭ kyar tơring glông Čư̆ Jut, tơring čar Dak Nông brơi thâo, bruă pơđĭ kyar ngă hmua tui hơbô̆ bruă phrâo glăk pơđĭ tui anŏ yôm gơnam mơ̆ng hmua ƀơi tơring glông. Hơdôm anom ngă ƀong hrŏm glăk pơƀuh tơlơi gơgrong bruă pơtruh nao rai mơnuih ngă hmua hăng anom ngă ƀong hrŏm hăng kơna. Lu mơta gơnam ră anai kiăo tui hơnong pơkă prong mơ̆ng hơdôm boh dêh čar juăt blơi kah hăng Mi, Japan hăng hơdôm boh dêh čar kual Mi Kô̆:

“Bruă kiăo tui hơbô̆ bruă ngă hrŏm ba glăi boh than prong kơ tơlơi bơwih ƀong. Tal sa, bruă pơkra gơnam kiăo tui hơbô̆ bruă pơtruh nao rai anai hơdôm boh sang anŏ, mơnuih amăng anom ngă ƀong hơmâo hrăm bruă, pơtô nao rai hăng ngă tui boh thâo kĭ thuâ̆t mơ̆ng anom ngă hrŏm. Gum pơđĭ tui tơlơi rơgơi, boh thâo ngă hmua mơ̆ng mơnuih ngă hmua, mơ̆ng anun pơđĭ kyar pơkra gơnam klă hloh, klă hloh”.

Hơmâo lŏn tơnah, ayuh hyiăng lăp djơ̆, tơnah prong, tơring čar Dak Nông pơsit bruă ngă hmua jing sa amăng hơdôm bruă bơwih ƀong phun. Yă Nguyễn Thị Tình, Kơ-iăng khua Khul ngă hmua tơring čar Dak Nông brơi thâo, kiăng pơtrut tui tơlơi gêh gal anai, bruă akŏ pơdong kual ngă hmua klă, pơtruh nao rai kơplah wah mơnuih ngă hmua hăng hơdôm anom ngă ƀong hrŏm glăk hơmâo Ping gah, Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar Dak Nông lăp đing nao biă:

“Mơ̆ng Ping gah truh pơ Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar hơmâo lu git gai kơ bruă anai. Amăng bruă pơplih phrâo ngă hmua ăt pơsit ba bruă pơtruh nao rai akŏ pơjing kual ngă hmua hơđong, bơwih brơi bruă blơi măi mok pơkra gơnam ăt kah hăng ba sĭ gơnam tơdơi anai”.

Pơtruh pơkra gơnam hăng gum djru pơđĭ tui anŏ yôm gơnam mơ̆ng hmua ƀơi tơring čar Dak Nông mơ̆ phun ñu lĕ ƀut ngă hrŏm, anom ngă ƀong hrŏm. Mơ-ak hloh kơ anun lĕ, tơdơi kơ 10 thun ngă tui Tơlơi phiăn anom ngă ƀong hrŏm, hơdôm anom ngă ƀong hrŏm ƀơi tơring čar Dak Nông pơđĭ kyar kơjăp. Truh ră anai, tơring čar Dak Nông hơmâo rơbêh kơ 230 anom ngă ƀong hrŏm, hăng năng ai ñu 18.000 ding kơna. Anai jing tơlơi pơtruh klă kơplah wah mơnuih ngă hmua hăng kơnuk kơna, anom ngă ƀong hrŏm. Laih anun tui hăng tơlơi pơsit mơ̆ng Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar Dak Nông, anom ngă ƀong hrŏm glăk pơplih, jai hrơi pok prong hăng pơđĭ kyar, djru akŏ pơdong kual ngă hmua mă yua măi mok phrâo, pơplih ƀô̆ adung mơta mơ̆ng plơi pla.

Tơlơi čih laih rơgao hơmâo lăi nao boh than mơng bruă pơlir hơbit ngă đang hmua, hrưn đĭ nua yôm mơng gơnam đang hmua ƀơi Dak Nông. Kiăo tui anai lĕ mông bơră ruai hăng ơi Lê Anh Sơn, Khua anom bruă bơwih ƀong hrŏm Bình Minh, tơring glông čư̆ Jut kiăng kơ thâo ƀiă dong boh tŭ yua, hơdôm tơlơi dưi lơm neh met wa hăng hơdôm anom bơwih ƀong sĭ mơdrô mut hrŏm ngă hmua pơlir hơbit. Anom bơwih ƀong hrŏm Bình Minh ră anai glăk lĕ sa amăng hơdôm hơbô̆ bruă ngă lông lăng tui akŏ bruă ngă hmua pơlir hơbit ƀơi tơring glông Čư̆ Jut lăi phara hăng tơring čar Dak Nông hnun mơn.

- Jing anom bruă ngă lông lăng tui akŏ bruă pơlir hơbit amăng ngă hmua ƀơi tơring čar Dak Nông, anom bơwih ƀong hrŏm Bình Minh hơmâo pơjing hiưm pă ñu, ơ ơi ?

- Ơi Lê Anh Sơn: Hơdôm juăt lăi nao amăng ngă hmua ƀơi Việt Nam lĕ dŏ anet, mrô gơnam tam kiăng ba sĭ mơdrô aset, gơnam tam ƀu pơhlôm hiam hơdjă yua rĭm boh sang anŏ hơmâo tơlơi pơmĭn phara yua anun bruă mă yua boh thâo pla pơjing ăt ƀu hrup lơi. Bơ hăng hơdôm boh kông ti sĭ mơdrô gơnam pơ tač rơngiao ƀudah hơdôm boh kông ti pơkra pơjing gơnam pioh sĭ mơdrô pơ tač rơngiao, ƀing gơñu hơmâo gơnam lu, hiam hơdjă, hơdôm gơnam anai ăt tong ten anih pơkra pơjing samơ̆ ăt ƀu thâo pla pơjing mơng pơpă ôh. Yua anun anom bơwih ƀong hrŏm Bình Minh akŏ pơjing kiăng pơsĭ hĭ hơdrô bruă anai, anai lĕ anih pơlir hơbit kơplah wah djop bơnah, kơplah wah anom bruă bơwih ƀong, pơkra pơjing, hăng ba sĭ mơdrô pơ djop anih anom hăng tơl abih bang mơnuih blơi gơnam. Bruă akŏ pơjing lĕ gong jơlan kiăng pơlir hơbit amăng hơdôm phun pla ba glăi rơnoh yôm mơng phun tiu, samơ̆ pơgi kơdih anai amra pơjing, mut hrŏm dơlăm tui amăng hơdôm gơnong bruă pơkŏn. Kơnong phun tiu, anom bơwih ƀong hrŏm glăk pơlir hơbit hơdôm boh kông ti mơng Japan, Hà Lan hăng sa, dua boh kông ti tuh pơ alin 100% mơng tač rơngiao ăt dưi tŭ mă.

- Tơlơi gal mơng anom bơwih ƀong hrŏm lơm ngă tui pơlir hơbit pơhmu hăng hơdôm anom bơwih ƀong sĭ mơdrô pơkŏn hiưm pă ñu, ơ ơi ?

Ơi Lê Anh Sơn: Hăng hơdôm anih anom, ƀing gơñu ƀu gưt kiăo tui jơlan gah hơđong kjăp, mơ̆ ƀing gơñu kơnong blơi gơnam glăi, tơguăn sĭ đôč. Bơ hăng hơdôm boh kông ti sĭ mơdrô pơ tač rơngiao, ƀing gơñu hơmâo lu tơlơi gal, prăk kak lu, mơnuih mă bruă hơmâo mơn samơ̆ ƀing gơñu ataih mơng kual pla pơjing, kông ti, sang măi ƀing gơñu pơdong pơ Sài Gòn, Bình Dương, bơ ƀơi anai ƀing gơñu khŏm pơlir hơbit hăng hơdôm anom bruă pơkŏn kiăng pơhlôm klă hloh. Anai lĕ ăt hơmâo tơlơi lông hăng tơlơi dưi prong amăng bơwih ƀong hrŏm. Kar hăng anom bơwih ƀong hrŏm Bình Minh pơdong amăng kual pla pơjing. Dua dong lĕ juăt pơbưp nao rai hăng mơnuih ƀon sang, kah mơng thâo mơnuih ngă hmua kiăng hơget, mơnuih ngă hmua glăk pơpă hăng tơlơi pơplih hiưm pă. Tơlơi gal tal 3 lĕ plai ƀiă prăk duh pơdŭ pơgiăng mơng đang hmua glăi pơ anih pơƀut hăng mơng anih pơƀut nao pơ sang măi, tơlơi anai pơkrem prăk pơdŭ pơgiăng. Tal pă dong lĕ, anom bơwih ƀong hrŏm pơlir hăng djop bơnah, mơng anom bruă wai lăng, gong gai, ƀing rơgơi kơhnâo, hơdôm boh kông ti sĭ mơdrô pơ tač rơngiao hăng mơnuih ngă hmua.

- Neh met wa ngă hmua hơmâo tơlơi dưi hiưm pă lơm mut hrŏm pơlir hơbit bơwih ƀong, ơ ơi ?

Ơi Lê Anh Sơn: Hăng neh met wa ngă hmua hơmâo 2 tơlơi, anun lĕ tơlơi hmư̆ hing hăng tơlơi dưi. Hơmâo hmư̆ hing lơm mut hrŏm anom bơwih ƀong hrŏm, gơnam đang hmua hơmâo wai lăng hiam hơdjă hăng hơmâo lăi pơthâo gơnam hiam hă ƀŭ, ƀing gơñu dưi sĭ mơdrô pơpă tŭ mơn. Hơmâo anăn apăn hiam hơdjă, pơhlôm djơ̆ hơnong pơkă kual Mi kô̆, tơdơi anun ƀing gơñu dưi ba hyu sĭ pơ tač rơngiao, anai lĕ tơlơi hmư̆ hing. Dua dong lĕ tơlơi dưi. Tơlơi dưi ƀơi anai lĕ nua sĭ mơdrô đĭ, lơm ngă hră pơ-ar pơsit gơnam tam hiam hơdjă nua đĭ tui 3.000 prăk, ƀing gơñu dưi pơhrui glăi hơmâo 2.000, dŏ glăi 1.000 duh prăk wai lăng, Dua dong lĕ, tơdah hơmâo hră pơsit amra hơmâo dong 1.000 prăk, ƀing gơñu hơmâo 500, anom bơwih ƀong hrŏm dŏ glăi 500 anai lĕ prăk sem lăng. Yua anun mơnuih ngă hmua hơmâo dong giăm 2.500 prăk sa kĭ, anai lĕ rơnoh prăk đĭ tui.

Tui pơlir hơbit, abih bang dưi pơlăi nao rai tơlơi pơhing tơdruă na nao. Bơ tui hlâo anun, bơwih ƀong tui hơđăp, hơdôm anih anom mă bruă kret kruai, pla pơjing mă pô laih anun hyu ĕp anih blơi gơnam. Juăt ƀuh lĕ pơƀut glăi ha anih laih anun hyu ĕp kông ti nao blơi. Yua anun amra ngă gơnam bơbrŭ, bơ bơwih ƀong pơlir hơbit, abih bang mơnuih ngă tui hăng pơplih tơlơi pơmĭn amăng pla pơjing kiăng hiưm pă pơhlôm djơ̆ hơnong pơkă sĭ mơdrô pơ tač rơngiao ƀudah mơnuih blơi yua rơkâo. Tui anun amra ba glăi tơlơi dưi lu ƀiă, dưi pơlăi nao rai, pơkra ming hơdôm tơlơi kiăng pơlir bơwih ƀong klă ƀiă dong. Anai lĕ tơhnal gal mơng bơwih ƀong pơlir hơbit.

- Hai, bơni kơ ih ơi Lê Anh Sơn, Khua anom bơwih ƀong hrŏm Bình Minh, tơring glông Čư̆ Jut, tơring čar Dak Nông.