VOV4.Jarai - Plơi Lủng Cháng, să Hà Hiệu, tơring glông Ba Bể, tơring čar Bắc Kạn lĕ anih Đại tướng Võ Nguyên Giáp mă bruă amăng thun blan ngă hơkrŭ dong mơng thun 1943 - 1945. Sa kual glai lĕ anih Đại tướng hơmâo mơnuih ƀon sang juăt iâu anăn lĕ “Glai Đại tướng”, kiăng kơ hơdor na nao kơ gru grua hing ang mơng plơi pla, pơlir hăng thun blan ngă hơkrŭ mơng Đại tướng kah hăng mơnuih djuai ania Dao Tiền ƀơi anai:  

Găn rơgao jơlan tuh ƀêtông ataih rơbêh 7 km mơng să Hà Hiệu nao pơ plơi Lủng Cháng. Hăng mơnuih ƀon sang ƀơi anai, hơdôm thun blan mă bruă mơng Đại tướng Võ Nguyên Giáp ƀơi Lủng Cháng lĕ thun blan hing ang biă mă.

Ƀing gơmơi nao čuă sang anŏ tơhan rơka Bàn Văn Hoan (tơkeng thun 1910) lĕ mơnuih apăn bruă Ping gah djuai ania Dao blung a amăng tơring čar Bắc Kạn hăng ñu ăt lĕ adơi ayong ngă giang mah hăng Đại tướng. Mơng 1943-1945, Đại tướng Võ Nguyên Giáp nao pơ plơi Lủng Cháng pơjing bruă ngă hơkrŭ, sang ơi Hoan jing anih ñu juăt dŏ. Amăng tơlơi čih hăng anăn “Thun blan gru grua hing ang” mơng Đại tướng Võ Nguyên Giáp bơră ruai glăi tui anai “…Lơ̆m găn nao kual anai, ñu juăt mut nao hăng dŏ glăi pơ sang ơi Hoan, mơnuih apăn bruă Ping gah blung a mơng djuai ania Mán Tiền. Sang anŏ ơi Hoan lêng čơkă ñu abih pran jua. Kiăng kơ hơgŏm, Dua rơkơi bơnai ơi Hoan juăt brơi dŏ glăi amăng anih pit đit dua rơkơi bơnai ñu. Tui hăng tơlơi phiăn mơng đưm hlâo, djuai ania Mán Tiền kŏm biă mă, ƀu brơi hlơi pơkŏn pit đih amăng anih dua rơkơi bơnai gơñu….”

Kual glai rưng Đại tướng ƀơi plơi Lủng Cháng, să Hà Hiệu, tơring glông Ba Bể, tơring čar Bắc Kạn

Kual glai gah tlôn sang lĕ kual kriang pơtâo, hur har amăng pơtâo jing anih Đại tướng dŏ hơdŏp lơ̆m ayăt hyu ĕp. Đại tướng lăng amĭ ơi Hoan lĕ amĭ rông, ơi Hoan hăng adơi ñu pô lĕ Bàn Văn Cao lĕ adơi ngă giang mah hăng hơmâo ngă yang tui tơlơi phiăn djuai ania. Lăng kar hăng ană bă amăng sang anŏ, Đại tướng hơmâo sang anŏ ơi Hoan hăng mơnuih ƀon sang amăng plơi pla pơgang brơi. Lu wŏt amăt hơgŏm lơ̆m ayăt kiăo ĕp. Sa wŏt ayăt nao ĕp tô̆ tơnô̆, Đại tướng hơmâo amĭ Hoan brơi dŏp amăng adrăng pơdai điô̆ dưm hăng glông kah mơng huăi ƀuh.

Lơ̆m ơi Bàn Văn Hoan ayăt mă pơkŏng, mah arăng ataih pơgô̆ hiưm pă, lu wŏt truh pơ djai hơdip, samơ̆ ăt tơkĕ phĭ pơgang brơi tơhan ngă hơkrŭ. Hơmâo tơlang rơmung, ñu ăt mơ-it kơ bơnai wa kiăng kơ wa mơñum bơbuă amăng drơi jăn. Lơ 16/5/1944, ayăt pơdjai sa čô mơnuih apăn bruă Ping gah ƀơi plơi prong Bắc Kạn. Yă Bàn Thị Chủ, lĕ ană tơhan djai pơsăn drơi jăn Bàn Văn Hoan hơdor glăi:

“Kâo aka ƀu bưp wa Giáp, kơnong hmư̆ arăng bơră ruai glăi đôč yua đưm hlâo adih ama kâo djru ngă hơkrŭ hrŏm hăng wa Giáp. Wa ăt djru brơi neh met wa ƀơi anai lu biă mă. Bruă ngă hơkrŭ ƀơi plơi Lủng Cháng anun lĕ lơ̆m ama kâo ba wa Giáp đuăi dŏp ayăt nao pơ anih pơkŏn. Bruă anai sui laih, mah aka ƀu bưp Đại tướng samơ̆ kâo lêng kơ pơ-ư pơ-ang yua kơ thun blan wa Giáp dŏ mă bruă ƀơi anai, bruă ngă hơkrŭ hrŏm hăng neh met wa ƀơi anai, ba glăi rơnuk rơnua amăng plơi pla”.

Sang sô hơđăp kơ ơi Bàn Văn Hoan ră anai jing đang pla kơtor hăng dŏ kơnong geč pơtâo sô hơđăp dŏ glăi. Kual glai gah tlôn sang ơi Hoan - anih đại tướng Võ Nguyên Giáp juăt dŏp ayăt hơmâo mơnuih ƀon sang iâu lĕ “Glai Đại tướng”. Kual glai rưng hơmâo mơnuih ƀon sang plơi Lủng Cháng wai lăng, djă pioh. Hăng neh met wa, kual glai rưng anai lăng yôm biă mă hăng anai lĕ tơlơi pơ-ư pơ-ang mơng mơnuih djuai anai Dao plơi Lủng Cháng. Bơyan bơnga trun rai, ha phung čim brim por rai, ur hmư̆ mơ-ak hăng phun Sau Sau glăk bluh bơnga.

Tŭi sa ară ñang ƀơi anih pioh hơdor ƀơi tơkai čư̆, ơi Triệu Sành Chiêu - Mơnuih apăn bruă Ping gah plơi Lủng Cháng ăt ƀu hơgŏm lơi pran pơ-ư pơ-ang:

“Kâo pơ-ư pơ-ang biă mă lĕ mơnuih ƀon sang plơi Lủng Chánh, anih djă pioh gru grua - anih Đại tướng Võ Nguyên Giáp juăt mă bruă. Hăng pran pơ-ư pơ-ang, kâo hrŏm hăng mơnuih ƀon sang ƀơi anai abih pran wai pơgang, pơkra ming, rĭm blan nao rơmet agaih, trơ̆i hĭ than kyâo pum pam jum dar anih djă pioh gru grua sô hơđăp ƀơi anai kiăng agaih rơnăk, ngă mơtah mơda na nao ƀơi kual glai Đại tướng”.

Ƀơi anai hơmâo arăng tŭ yap lĕ anih djă pioh gru grua ngă hơkrŭ

Mơnuih djuai ania Dao ƀơi plơi Lủng Cháng glăk ƀơƀrư̆ hrưn đĭ pơklaih mơng rin rơpa. Hơdôm kual lŏn pơtâo bil bul ră anai jing hmua pơdai ia soh, jing đang pla kơtor. Neh met wa pơtrut kơtang pơplih bruă pla pơjing, pơđĭ kyar dong hơdôm phun kyâo boh troh anun lĕ phun boh mận, phun akha kyâo pla pơ gŭ glai rưng; đing nao bruă rông hlô mơnong čem pơpem prong rơmông kiăng kơ sĭ ba glăi prăk pơhrui. Lơ̆m bruă pla glai kyâo pơđĭ kyar kơtang, mơnuih djuai anai Dao plơi Lủng Cháng jao wai glai rưng arăng apah laih dong pla phun keo, mỡ kiăng kơ ngă mơtah mơda amăng glai Đại tướng, laih dong hơmâo dong prăk phrui. Sit biă ñu, ƀing hlăk ai djuai anai Dao plơi Lủng Cháng ăt mut hrŏm akŏ pơjing anom bơwih brơi tuai čuă ngui, pla bơmao hăng pơkra pơjing phun akha kyâo … Ayong Triệu Kiềm Nần, sa čô hlăk ai amăng plơi Lủng Cháng, să Hà Hiệu brơi thâo:

“Rơnuk hlăk ai čơđai anet pơ-ư pơ-ang biă mă kơ Đại tướng Võ Nguyên Giáp đưm hlâo adih amăng bruă ngă hơkrŭ. Hăng pran jua anun, hlăk ai ƀing gơmơi glăk abih pran bơwih ƀong huă djop mơta, anun lĕ pla glai, akŏ pơjing anom bơwih ƀong hrŏm, kiăng kơ pơjing plơi pla pơđĭ kyar, kiăng kơ djop sang anŏ hơdip jai hiam klă dong”.

Hơmâo tơlơi đing nao gum djru mơng Kơnuk kơna, Lủng Cháng ră anai hơmâo jơlan tuh ƀêtông, hơmâo apui lơtrik, hơmâo ia hơdjă yua. Amăng hơdôm hrơi dik dak mơ-ak čơkă thun phrâo, phun đào, bơnga mận bluh hiam amăng glai Đại tướng mơng anun ngă pơplih ƀơi anai. Hăng mơnuih ƀon sang plơi Lủng Cháng, rup rap hăng hơdôm tơlơi bơră ruai kơ Đại tướng amăng pran jua mơnuih ƀon sang hơmâo djă pioh glăi na nao hăng tơlơi pơ-ư pơ-ang, yua anai lĕ gru grua hing ang ƀơi anai mơ̆ rơnuk ơi yă hơmâo tuh rơyuh pran jua, djai pơsăn drơi jăn kiăng pơjing rai. /.

Siu Đoan: Pơblang