Hơdôm thun hlâo adih, tơlơi hơdip mơda kual neh wa djuai aniă ƀiă ƀơi Bình Thuận tơnap tap biă, tơlơi bơwih ƀong akă pơplih phrâo, ƀu djơ̆ hăng tơlơi kiăng pơđĭ kyar mơ̆ng tơlơi hơdip mơda. Hrŏm hăng anun, bruă ƀă ană ƀiă akă dưi đing nao, lăng ba, lu sang anô̆ hmâo mơ̆ng 5 truh 8 čô ană, đa truh kơ 10 čô ană lĕ tơlơi ƀu hling hlang ƀơi anai ôh. Hrơi hlâo adih, hyu ĕp sang anô̆ hmâo mơ̆ng 3 čô ană hăng ƀiă hloh thơ tơnap biă. Tơlơi hơdip mơda lu ană bă hăng tơlơi gơgrong bơwih ƀong jing laih tơlơi ƀu dưi pơplih phrâo. Tơdah kah hăng đah kơmơi djuai ania ƀiă ƀơi hơdôm kual čư̆ siăng gơgrong ngă đang hmua kơdư lĕ đah kơmơi djuai ania ƀiă glăk dô̆ hơdip mơda ƀơi kual lŏn dăo ăt khom đing nao kơ hmua ia.

Ƀơi să Đông Giang, tơring glông Thuận Bắc, amai K’Thị Thủy, djuai ania K’ho hlâo adih sang anô̆ ƀun rin. Kơnang kơ Sang prăk gah hơdră bruă mơnuih mơnam brơi čan 50 klăk prăk tui jơlan hơdră pơđĭ kyar bơwih ƀong – mơnuih mơnam kual neh wa djuai ania ƀiă, amai tuh pơplai pla phun bôh nông hăng phun hơbơi plum anun rim thun pơhrui hmâo rơbêh kơ 100 klăk prăk. Tơdơi kơ 3 thun pơkrem, truh ră anai sang anô̆ ñu hmâo pơtlaih laih mơ̆ng ƀun rin hăng dưi pơdŏng sang klă hiam, pơdŏng sang anô̆ pơplih phrâo, yâo mơ-ak. Amai K’Thị Thủy lĕ sa gru ba jơlan hlâo pioh khul, adơi amai hrăm tui, ngă tui. Amai K’Thị Thủy brơi thâo:

 “Hơdôm gưl khul ăt ngă gal brơi mơn kơ adơi amai gơmơi čan prăk. Rơgao kơ čan prăk anun adơi amai hmâo mă yua kơ bruă đang hmua, pơđĭ kyar bơwih ƀong sang anô̆ kah hăng rông rơmô, rông un, rông mơnŭ. Hmâo ƀing adơi amai ăt pok mơn anih anom sĭ mơdrô anet pioh pơđĭ kyar bơwih ƀong sang anô̆”.

Dưi hmâo tơlơi lăng ba mơ̆ng Ping gah hăng Kơnuk kơna mơ̆ng hơdôm hơdră bruă tơlơi hơdip mơda mơnuih ƀôn sang ƀơi hơdôm bôh să kual čư̆ siăng, kual neh wa djuai ania ƀiă ƀơi Bình Thuận hmâo laih jơlan gah pơđĭ kyar kơtang. Gơñu ƀu djơ̆ kơnong kơ ngă tui bruă mă mơ̆ng pô amăng bruă tơkeng ană bă ôh mơ̆, gơñu dô̆ mă gah bruă hrŏ trun rin rơpa dong. Hăng lu bruă mă mơ̆ hơdôm gưl, khul ba tơbiă ƀing adơi amai leng kơ hur har pran jua gum hrŏm hăng ba glăi bôh tơhnal hơđong.

Sa amăng hơdôm bruă mă dưi lăng lĕ phun mơ̆ng hơdôm gưl khul adơi amai tơring čar Bình Thuận hăng hơdôm bôh să kual čư̆ siăng, kual neh wa djuai ania ƀiă ƀơi tơring čar amăng hơdôm hrơi rơgao lĕ bruă pơdŏng hơdôm hơdră đah kơmơi pơđĭ kyar bơwih ƀong. Bôh tơhnal mơ̆ng hơdôm hơdră anun djru laih adơi amai amăng khul tơtlaih mơ̆ng ƀun rin, hrưn đĭ ngă pơdrŏng. Yă Bùi Thị Thịnh, Kơ-iăng Khua Khul pơlir hơbit đah kơmơi tơring glông Tánh Linh, tơring čar Bình Thuận brơi thâo, đah kơmơi jing pô gơgrong yôm phăn amăng bruă pơdŏng tơlơi hơdip mơda sang anô̆. Kiăng hmâo bôh pơhiăp hrŏm, mơnuih apăn bruă khom ngă tui ƀơi khul grŭp sit nik thâo pơplih tañ, hmư̆ lăng tơlơi gum pơhiăp mơ̆ng rim mơnuih amăng khul, laih anun ba tơbiă črông lô amăng hơdôm mông jơnum khul:

 “Khul pơlir hơbit Đah kơmơi tơring glông ăt lăng ba mơn hơdôm bruă mơ̆ng adơi amai amăng khul lĕ adơi amai djuai ania ƀiă, pioh pha ra hơdôm bruă mă kơ adơi amai djuai ania ƀiă. Bơhmutu ñu, ƀing gơmơi đing nao djru bruă jơnum, ƀing gơmơi ƀơi anăp nao pơhmư̆ mông jơnum mơ̆ng hơdôm khul grŭp kiăng djru adơi amai hmâo bôh thâo djop mơta amăng tơlơi hơdip mơda, hrăm tui hăng mă bruă, hăng amăng pơđĭ kyar bơwih ƀong sang anô̆”.

Rim thun, Khul pơlir hơbit đah kơmơi tơring čar Bình Thuận hmâo črâo ba hơdôm gưl khul grŭp pel ĕp tơlơi kiăng, tơlơi hơdip mơda mơ̆ng adơi amai amăng khul, biă ñu adơi amai djuai aniă ƀiă gah pơđĭ kyar bơwih ƀong sang anô̆, pơsit adơi amai mă bruă, sang anô̆ ƀun rin, hơduah ĕp lăng bôh than ba truh, kiăng hmâo bruă gum djru ba lăp djơ̆. Amăng hơdôm thun rơgao, Khul ăt hmâo hơduah ĕp lăng klă mơn hơdôm hơdră ngă đang hmua phrâo, hơdôm jơlan nao lăp djơ̆ hăng tơlơi bơwih ƀong mơ̆ng plơi pla hăng bruă gum hrŏm mơ̆ng ƀing adơi amai amăng khul. Mơ̆ng anun, pơtrut kơtang bruă lăi pơhing, pơsur adơi amai hơdôm kual djuai ania ƀiă lăng yôm pran jua gơgrong hlâo, amăng ƀrư̆ yak rơgao tơlơi tơnap, gum hrŏm klă bruă “đah kơmơi bơwih ƀong rơgơi”, “đah kơmơi djru nao rai pơđĭ kyar bơwih ƀong”, “đah kơmơi hrăm tui klă, pơčeh phrâo, pơdŏng sang anô̆ yâo mơ-ak”. Yă Nguyễn Thị Ánh Nguyệt, Kơ-iăng Khua Khul pơlir hơbit đah kơmơi tơring čar Bình Thuận brơi thâo:

 “Ƀing gơmơi đing nao ngă giong, hơkrŭ đĭ bruă pơđĭ kyar mơnuih amăng khul, pơđĭ tui kơjăp bruă mă phun mơ̆ng hơdôm bruă mă ƀơi hơdôm kual kiăng pơhlôm glông bruă dưm kơnar dua bơnah hăng jơlan gah ngă “ƀơi hơpă hmâo đah kơmơi lĕ ƀơi anun hmâo bruă mă khul”. Rơngiao kơ anun, hơdôm gưl khul ƀing gơmơi ăt pơplih phrâo mơn hơdôm hơdră bơkơtuai hăng hơdôm bôh să hăng kual neh wa djuai ania ƀiă”.

Tui hăng Khul pơlir hơbit đah kơmơi tơring čar Bình Thuận, hăng bruă mă lĕ ƀirô git gai pok pơhai “Ngă tui dưm kơnar bơnai hăng rơkơi hăng pơsir hơdôm tơlơi kiăng tañ hăng đah kơmơi, čơđai muai” amăng tơring čar, Khul pơlir hơbit đah kơmơi tơring čar hmâo gum hrŏm laih hăng Grŭp mă bruă djuai ania tơring čar, hơdôm gơnong bruă, jơnum min, anom bruă pơphô brơi kơ Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar mă yua Kơčăo bruă rơwang pok pơhai truh hơdôm bôh ƀirô, anom bruă hăng tơring glông, plơi prong. Rơwang bruă ngă tui ƀơi 20 bôh plơi amăng mrô 12 bôh să gah 4 bôh tơring glông čư̆ siăng lĕ Tánh Linh, Bắc Bình, Hàm Thuận Bắc hăng Hàm Thuận Nam. Đing nao 4 bôh yôm lĕ lăi pơhing, pơsur pơplih phrâo “tơlơi pơmin, hơdră ngă”; pơdŏng hăng pơhư prong hơdôm hơdră kơtưn tơlơi dưi bơwih ƀong kơ đah kơmơi; pơhlôm bôh pơhiăp hăng tơlơi gum hrŏm sit nik mơ̆ng đah kơmơi, čơđai muai amăng hơdôm bruă pơđĭ kyar bơwih ƀong – mơnuih mơnam; pơđĭ tui bôh thâo ngă tui bruă pơhrua gah bơnai hăng rơkơi brơi mơnuih mă bruă čar amăng glông bruă kơđi čar, tha plơi, khua ƀôn, ƀing mă bruă pơtô đăo hăng mơnuih hmâo arăng đăo kơnang./.