VOV4.Jarai - Tui hăng tơlơi lăi pơthâo phrâo hloh mơng Jơlan hơdră pơđĭ kyar Sang gum hơbit djŏp dêh čar, mrô sang anŏ rin ƀơi Việt Nam hrŏ mơng 18,1% thun 2012 dŏ glăi 4,4% thun 2021. Anai hơmâo lăng jing mrô lăp hơdor biă mă amăng hơdră djru pơhrŏ trun mrô sang anŏ rin mơng Việt Nam đah mơng dưi ngă hơdră pơđĭ kyar Hơdôm rơbâo thun mơng Sang gum hơbit djŏp dêh čar laih anun pơhlôm tơlơi dưi ană mơnuih, ƀu pơklaih lui pô hlơi gah tlôn:

5 thun hlâo adih, sang anŏ ayong Giàng A Nhà, djuai ania Mông, dŏ ƀơi plơi Phìn Ngan, să Tả Lèng, tơring glông Tam Đường (Lai Châu) lĕ sang anŏ rin hloh amăng plơi, juăt tơguan kơ braih djru mơng kơnuk kơna đôč. Samơ̆ ră anai, yua hơmâo khua mua amăng plơi pơtô brơi bơwih ƀong huă, hơmâo djru brơi anah phun pla, djuai hlô rông, anun jing sang anŏ ñu thâo bơwih ƀong, mông anai hơmâo prăk hơđong laih:

“Ră anai mơnuih ƀon sang amăng plơi gơmơi pơƀut pơđĭ kyar bơwih ƀong, juăt ñu rông kơbao, rơmô, pla boh troh yôm pioh ngă jrao, hăng pla phun če đôč. Pơ anăp anai, gơmơi amra pơƀut rông, pla kiăng ñu hiam hloh, mă prăk anun yơh brơi ană bă hrăm hră”.

Sang anŏ ayong Giàng A Nhà jing sa amăng lu boh sang anŏ ƀơi plơi Tả Lèng hơmâo kơnuk kơna djru ba phun pla, djuai hlô rông pioh pơđĭ kyar bơwih ƀong. Tui hăng ơi Giàng A Sình, Kơ-iăng khua Jơnum min mơnuih ƀon sang să Tả Lèng, gong gai hơmâo pơtô brơi kiăng neh met wa pơƀut ngă hmua pla pơjing, bơwih ƀong, pok prong rông rơmô kơbao, ngă pơdai hiam ba hyu sĭ, pla boh troh, pla boh troh yôm ngă jrao, wai lăng đang če phun prong, pơlir hăng pơđĭ kyar tuai hyu ngui...

“Să amra pơtô brơi neh met wa ngă tui hơdôm hơnong pơkă mơng tơring glông jao, biă ñu pla djuai phun klă, kah hăng ngă pơdai (arăng iâu lúa tẻ dâu), wai lăng đang če phun pơprong. Rơngiao kơ anun, ƀơi să ăt pơtô brơi neh met wa pla djuai phun hơmâo nua pơmă, kah hăng boh kruăi hrĕ laih anun bruă anai glăk hơmâo ngă laih”.

Bruă hrŏ trun mrô sang anŏ rin ƀơi să Tả Lèng, tơring glông Tam Đường, tơring čar Lai Châu glăk brơi ƀuh jơlan ngă bruă djơ̆ mơng hơdră pơhrŏ trun mrô sang anŏ rin hơđong kơjăp mơng Việt Nam. Tui hăng tơlơi lăi pơthâo mơng Jơlan hơdră pơđĭ kyar Sang gum hơbit djŏp dêh čar (UNDP), mrô sang anŏ rin mơng Việt Nam hrŏ trun na nao mơtăm, mơng 18,1% thun 2012 dŏ glăi 10.9% amăng thun 2016 lain anun 4,4% thun 2021. Việt Nam glăk jing dêh čar nao hlâo amăng bruă pơhrŏ trun mrô mơnuih rin tui hơnong pơkă phrâo, ƀu kơnong kiăo tui prăk pơhrui đôč ôh mơ̆ hơmâo lu hơnong pơkă pơkŏn dong mơ̆ ană mơnuih ta kiăng amăng tơlơi hơdip anai. Việt Nam ba pơmut tơlơi rin lu bơnah amăng hơdră ngă bruă laih anun ba tơbiă bruă kiăng kơtưn ngă rơđah rơđông laih.

Hơdră djru hrŏ trun sang anŏ rin hơmâo lu boh than phrâo

Việt Nam pơplih phrâo na nao kơ bruă pơkă hơnong sang anŏ rin, kiăng mơnuih ƀon sang hơmâo tŭ mă hơdră djru lu hloh. Mơng thun 2015, Việt Nam jing dêh čar blung ƀơi kual ASIA ngă tui hơnong pơkă rin lu bơnah amăng bruă pơkă sang anŏ rin gưl dêh čar. Mơng anun pok prong hloh dong mơnuih hơmâo djru wơ̆t hăng prăk pơhrui laih anun bruă djru brơi pơkŏn dong. Yua hơmâo hơnong pơkă phrâo, mrô sang anŏ rin, giăm rin amăng thun 2022 lĕ 9,35%, jing hơmâo thim 10 klăk čô mơnuih dong hơmâo mă tơlơi djru mơng Kơnuk kơna kơ hơdră djru ba mơnuih mơnam hăng pơhrŏ trun mrô mơnuih rin. Ơi Ousmane Dione, mơnuih apăn bruă Sang bruă prăk rŏng lŏn tơnah (WB) pơsit: Mrô hrŏ trun mơnuih rin mơng Việt Nam hơmâo trun laih yŭ kơ 10% laih anun mơnuih rin hloh ăt trun kơtang mơn, yŭ 3%, aset hloh mrô pơkă mơng jar kmar. Tơlơi anai brơi ƀuh boh than hơmâo ngă mơng sa boh dêh čar hăng bruă hrŏ trun mrô mơnuih rin.

Amăng hrơi blan djru Việt Nam pơplih hơbô̆ bruă bơwih ƀong lŏm lui tơlơi rin rơpa, ơi Thomas Rath - mơnuih apăn bruă mơng Keh prăk pơđĭ kyar plơi pla jar kmar lăi: Hăng tơlơi gơgrong ngă gŏp hăng Việt Nam amăng 25 thun rơgao, gơmơi pơ-ư pơ-ang djru Việt Nam pơhrŏ trun mrô mơnuih rin rơpa, biă ñu ƀơi plơi pla tơnap tap. Gơmơi hơmâo tuh pơ plai rơbêh 400 klăk dolar Mi amăng 25 thun rơgao, laih anun djru kơ Việt Nam ngă hơbô̆ bruă pơđĭ kyar bơwih ƀong huă amăng plơi pla. Anun ăt jing hơdră djru mơnuih ƀon sang tơklaih mơng rin rơpa. Việt Nam kơplŏng đĭ kơtang biă, pơplih phrâo bơwih ƀong. Việt Nam amra hơmâo lu tơlơi dưi ngă prong hloh, laih anun jing gru ba jơlan pơđĭ kyar plơi pla ăt kah hăng bơwih ƀong huă lăi hrŏm.

Hơdôm boh than ba glăi mơng bruă hrŏ trun mrô sang anŏ rin amăng hơdôm thun rơgao jing boh than mơng bruă pơplih phrâo hơdră djru kơ mơnuih rin mơng Kơnuk kơna Việt Nam, biă ñu lĕ tơlơi pơmin djơ̆ hrŏm mơng akŏ truh pơ tlôn anun lĕ mă ană mơnuih ta ngă phun pioh pơđĭ kyar, ƀu pơkaih lui pô hlơi gah tlôn.

VOV Tây Bắc hăng VOV1: Čih - Siu H’Mai: Pơblang