Amăng sang dŏ yik yuk, adơi H’Chu, 16 thun dŏ ƀơi plơi Chan, să Ia Pnon glăk dŏ pơtŏ apui tơnă asơi, añăm ƀong hơmâo añăm hla rok hăng akan sin đôč, tơnguan rơkơi ñu glăi. Apui jă wơ̆t hăng apui kơđen bơbrui ƀu djŏp či ngă pơđao sang apui amăng bơyan hơjan truh. Ƀu hơmâo bruă mă, H’Chu hơdip kơnang kơ rơkơi ñu yơh, rơkơi ñu mă bruă ƀu hơmâo lơi. Tơlơi hơdip mơ̆ng H’Chu tơnap ƀu thâo anŏ nao dong tah. Yua ană dŏ anet anun aka ƀu trun dŏ hơjăn ôh, anun jing dua rơkơi bơnai ñu dŏ hrŏm hăng amĭ ama sang đah bơnai, mơ̆ng anai amĭ ama ñu glêh hloh mơn yua dah čem ba dua rơkơi bơnai ñu dong, tơlơi rin rơpa hơmâo mơ̆ng ngŏ mơ̆ng yŭ yơh:“Lơ̆m anun rơkơi kâo hrăm anih 9, giong anun kâo pi anun jing lui sang hră, lăng ƀing gŏp nao sang hră kâo rơngôt mơn, čang rơmang ƀing gơyut anăm dŏ rơkơi tañ tui kâo ôh hŏ”.

Ăt kah hăng H’Chu mơn, adơi Rơ Lan H’Hương dŏ ƀơi să Ia Kreng, tơring glông Đức Cơ ƀiă či ngă amĭ laih lơ̆m ñu glăk 17 thun đôč. Lơ̆m anun ƀing gŏp ñu glăk nao sang hră hrăm bruă ƀing gơñu hor, H’Hương dŏ dơnŏng pơ sang tơguan hrơi či tơkeng đôč yơh. Lăng ƀô̆ mơta H’Hương, hlơi mơ̆ng ƀu lă kơ pran yua dah thun ñu anet đơi či ngă amĭ: “Lơ̆m ană  nao dŏ pơ sang đah rơkơi, sang anŏ gơmơi rơngôt biă laih anun ƀu brơi dŏ ôh. Samơ̆ ñu pi baih, hiư̆m mơ̆ng ngă dong, khŏm brơi yơh, samơ̆ aka ƀu pơdô̆ ôh yua dah tơguan truh thun ƀơ̆i kah mơ̆ng khin ngă”.

Tơring glông Đức Cơ ră anai hơmâo giăm 19.500 boh sang hăng năng ai 82 rơbâo čô mơnuih, amăng anun sang anŏ mơnuih djuai ƀiă hơmâo giăm 43%. Tui hăng mrô jŭ yap mơ̆ng thun 2021 truh ră anai, tơring glông hơmâo giăm 200 đôi rơkơi bơnai pơdô̆ lơ̆m aka ƀu truh thun, sa đôi rơkơi bơnai dŏ glăi ană anong ană wa. Phun ñu ba truh bruă dŏ ung mơ̆ng muai bơnai mơ̆ng anet hăng dŏ ană anong wa pô lĕ yua kơƀah tơlơi lăng ba tơlơi pơtô mơ̆ng amĭ ama hăng ană bă, anun jing ană bă lui sang hră, pơhor tơdăm dra tañ đơi, rơngiao kơ anun plang internet rơnuk anai, gơñu lăng tui čar rơngiao, hơdip hrŏm kar hăng rơkơi bơnai jing bơbeč sat kơ ƀing čơđai sang hră anun yơh ƀă pi jing lui hĭ sang hră, dŏ rơkơi bơnai lơ̆m glăk dŏ anet. Mơta pơkŏn dong, bruă hyu pơtô pơblang tơlơi phiăn dŏ kơƀah mơn, tơlơi hơdip mơ̆ng mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă dŏ tơnap pơhmu hăng abih bang anun jing hơdră pơtô pơblang aka ƀu djơ̆ lăp. Mrô mơnuih dŏ rơkơi bơnai aka ƀu truh thun hăng dŏ glăi ană anong ană wa pô jing ba truh tơlơi rin rơpa jai hrơi lu tui, biă ñu hăng mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă, yua dah abih bang tơring glông Đức Cơ hơmâo giăm 3.000 boh sang anŏ rin lĕ hơmâo truh 2.600 boh sang anŏ rin lĕ mơnuih djuai ƀiă. Laih anun hăng ƀing dŏ rơkơi bơnai ƀu djŏp thun, dŏ glăi ană anong wa pô juăt hơmâo amăng sang anŏ rin mơnuih djuai ƀiă. Ơi Siu Luynh, Kơ-iăng khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring glông Đức Cơ brơi thâo:“Ƀing gơmơi git gai kơ hơdôm anom bruă kah hăng anom bruă djuai ania, anom bruă ngă hmua ngă hrŏm đah kơmơi pơtrut pơtô pơ plơi pla, hăng ƀing nao pơhmư̆ lĕ hlăk ai mơ̆ng 16 thun, biă ñu pơtô ană amon bơdjơ̆ nao bruă dŏ ung mơ̆ng muai bơnai mơ̆ng anet, pơmut hrŏm hăng hơdôm jơlan hơdră, kơčăo bruă kiăng pơđĭ tui tơlơi pơmin”.

Hăng tơlơi gir ngă tŭ yua Kơčăo bruă pơhrŏ trun mrô mơnuih dŏ rơkơi bơnai aka ƀu truh thun wơ̆t hăng dŏ ană anong ană wa jê̆ đơi amăng kual mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă rơwang thun 2021-2025, tơring glông Đức Cơ pơtô pơblang kơ bruă dŏ rơkơi bơnai aka ƀu truh thun hăng dŏ ană anong wa jê̆ drah kơtăk hăng hơdôm tơlơi phiăn bơdjơ̆ nao mơnuih ƀôn sang djŏp djuai ƀiă amăng plơi. 34 hrơi pơtô ƀơi hơdôm boh să, tơring kual pơhưč rơbêh 1600 wơ̆t čô mơnuih nao pơhmư̆, ƀơk brơi 630 hơdrôm hră, 10 video pơƀuh tơlơi jŭ sat mơ̆ng bruă dŏ ung mơ̆ng muai bơnai mơ̆ng anet hăng dŏ glăi ană anong wa pô kơ ƀing khua plơi hăng Jơnum min mơnuih ƀôn sang hơdôm boh să, tơring kual; pơphun brơi giăm 50 anih hrăm hăng rơbêh 1.000 čô mơnuih hrăm kơ bruă pơgăn bruă dŏ rơkơi bơnai ƀu truh trun hăng dŏ jê̆ drah kơtăk. Adơi Nguyễn Hà Cẩm Vy, hrăm anih 9, Sang hră čem rông ană bă djuai ƀiă tơring glông Đức Cơ mơ̆ng hrơi nao hrăm jing thâo hluh rơđah kơ tơlơi răm ƀăm mơ̆ng bruă dŏ rơkơi bơnai aka ƀu truh thun hăng dŏ ană anong wa ha drah kơtăk:“Nao hmư̆ tơlơi pơtô kơ bruă dŏ rơkơi bơnai mơ̆ng anet hăng dŏ glăi ană anong ană wa pô jing kâo pơmin ƀu dưi dŏ rơkơi tañ ôh laih anun kiăng gir hrăm hră đah mơ̆ng hơmâo tơlơi hơdip dơnap tơdơi anai, tơdơi kơ ta hơmâo bruă mă hơđong kah mơ̆ng pơmin dŏ rơkơi bơnai laih anun lơ̆m glăi pơ plơi pla kâo pơmin kiăng lăi pơthâo hăng gơyut gơyâo ƀu dưi dŏ rơkơi bơnai tañ ôh, brơi ƀing gơñu ƀuh hơdôm tơlơi sat răm tơdơi anai laih anun pơtô brơi ƀing gơyut thâo hluh gir hrăm hră, giong anun hơmâo bruă mă hơđong kah mơ̆ng dưi dŏ rơkơi dŏ bơnai”.

Yua gir pơtô pơblang anun jing bruă dŏ rơkơi bơnai aka ƀu truh thun hăng dŏ ană anong ană wa ha drah kơtăk trun tui laih. Tơdah tui amăng thun 2021 hơmâo 82 čô dŏ rơkơi bơnai aka ƀu truh thun, 1 čô dŏ glăi ană anong wa pô, truh thun 2023 dŏ glăi 22 čô dŏ rơkơi bơnai mơ̆ng anet, ƀu hơmâo dong tah mơnuih dŏ ană anong wa pô. Thun 2023, tơring glông Đức Cơ pơmut lu kơčăo bruă pơhrŏ trun mrô mơnuih dŏ rơkơi bơnai aka ƀu truh thun hăng dŏ ană anong wa pô amăng kual mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă hăng lu tơlơi mơ̆ng Jơlan hơdră dêh čar pơđĭ kyar bơwih ƀong huă mơnuih mơnam kual mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă hăng čư̆ siăng. Ơi Siu Luynh, Kơ-iăng khua jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring glông Đức Cơ brơi thâo: “Bơdjơ̆ nao jơlan hơdră pơđĭ kyar kual mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă, ƀing gơmơi hơmâo jao kơ hơdôm anom bruă djuai ania hăng phun ñu lĕ anom bruă ngă hrŏm hăng hơdôm khul grup, biă ñu hơdôm boh să pơtô kơ mơnuih ƀôn sang, ră anai hơmâo ngă ƀơi hơdôm boh să kah hăng Gia Tấc, Gia Kra hăng hơdôm boh să pơkŏn. Mơ̆ng bruă pơphun  ngă brơi ƀuh pran jua gum ngă mơ̆ng mơnuih ƀôn sang”.

Hăng hơdră ngă bruă khut khăt, mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă ƀơi Đức Cơ, tơring čar Gia Lai amăng ƀrư̆ pơplih tơlơi pơmin, thâo hmư̆ hing hăng iâu pơthưr abih bang mơnuih gum ngă bruă, pơtrut tui pran kơtang mơ̆ng abih bang gưl, anom bruă amăng bruă lui hĭ tơlơi phiăn ƀu hiam amăng bruă dŏ rơkơi bơnai, akŏ pơjing tơlơi hơdip phrâo yâo mơ-ak.